Την άποψη πως η Ευρώπη όπως την ξέρουμε σήμερα απειλείται με μια πρωτοφανή κατάρρευση θεσμών κι αξιών σε όλα τα επίπεδα εκφράζει σε εκτενές του άρθρο το Foreign Policy, επισημαίνοντας μάλιστα πως αυτή τη στιγμή η ΕΕ..
έχει να αντιμετωπίσει τρία μεγάλα "ρήγματα" στην πολιτική και κοινωνική της συνοχή.
"Η Ευρώπη έχει αποτύχει; Υπάρχουν πολλά στοιχεία που δείχνουν κάτι τέτοιο, από τη συνεχή διαμάχη για τις συνεισφορές του ΝΑΤΟ, στον πολλαπλασιασμό των διαπραγματεύσεων για τη ρύθμιση της εξωτερικής μετανάστευσης και στα αυξανόμενα σημάδια αυταρχισμού σε χώρες κυρίως στην Ανατολική Ευρώπη", τονίζει το δημοσίευμα και συνεχίζει "Η Ευρώπη έχει επανειλημμένα αποτύχει τα τελευταία 70 χρόνια και αυτές οι αποτυχίες υπήρξαν τα δομικά στοιχεία της επιτυχίας της. Αλλά τα πράγματα είναι διαφορετικά σήμερα καθώς η Ευρώπη απειλείται με ολοκληρωτική κατάρρευση".
Τo άρθρο επισημαίνει πως τρεις διαφορετικές εκδοχές της Ευρώπης την έχουν κάνει αυτή που γνωρίζουμε σήμερα: η μεταπολεμική Ευρώπη μετά το 1945, η Ευρώπη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων μετά το 1968 και στη συνέχεια η ενωμένη Ευρώπη που εμφανίστηκε μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου.
"Και οι τρεις ευρωπαϊκές αυτές εκδοχές τίθενται πλέον υπό αμφισβήτηση", σημειώνει.
"Η πρώτη της εκδοχή, η μεταπολεμική Ευρώπη αποτυγχάνει σήμερα επειδή, για τις νεότερες γενιές, ο Β 'Παγκόσμιος Πόλεμος είναι αρχαία ιστορία. Ο κοινωνιολόγος Francis Fukuyama είχε δίκιο: Βρισκόμαστε στο τέλος της ιστορίας, όταν το παρελθόν φτάνει να μην έχει καμία σημασία σήμερα. Στην καλύτερη περίπτωση, οι νεότερες γενιές της Ευρώπης έχουν απορροφήσει παθητικά τα διδάγματα της ιστορίας, ενώ παράλληλα δεν μελετούν την ιστορία", αναφέρεται.
Δύο άλλοι παράγοντες υπονομεύουν την δύναμη της μνήμης του Β' Παγκοσμίου Πολέμου στην Ευρώπη σήμερα: Πρώτον, η γενιά των επιζώντων έχει ήδη φύγει από την ζωή, και δεύτερον, για τους περισσότερους πρόσφυγες και μετανάστες που έρχονται στις ευρωπαϊκές κοινωνίες, ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος δεν τους ενδιαφέρει. Η λέξη "πόλεμος" τους ξυπνάει μνήμες από την καταστροφή του Χαλεπίου και όχι την καταστροφή της Βαρσοβίας ή της Δρέσδης.
Η μεταπολεμική Ευρώπη αποτυγχάνει επίσης επειδή η πλειοψηφία των Ευρωπαίων εξακολουθεί να θεωρεί την ειρήνη δεδομένη, ενώ ο κόσμος μετατρέπεται σταδιακά σε έναν ολοένα και πιο επικίνδυνο τόπο ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν μπορούν πλέον να θεωρηθούν ότι ενδιαφέρονται να προστατεύσουν την Ευρώπη.
Τα ανθρώπινα δικαιώματα
Υπάρχει όμως και μια άλλη Ευρώπη που αποτυγχάνει: η Ευρώπη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ιδιαίτερα η Ευρώπη των δικαιωμάτων των μειονοτήτων.
"Ο ισχυρός αντίκτυπος του Μάη του 1968 στο ευρωπαϊκό μυαλό καθορίζεται από το συμπέρασμα ότι το κράτος είναι κάτι που υπερασπίζεται τους πολίτες αλλά τους απειλεί επίσης. Το απίστευτο επίτευγμα της γενιάς εκείνης ήταν ότι έκανε τους Ευρωπαίους να αντιλαμβάνονται το κράτος με τα μάτια των πιο ευάλωτων ομάδων στις κοινωνίες τους. Εάν μετά το 1968 η Ευρώπη οριστεί με μία λέξη, είναι η ένταξη", τονίζεται στο δημοσίευμα.
Αλλά αυτή η -μετά το 1968- Ευρώπη είναι επίσης υπό αμφισβήτηση σήμερα. Οι δραματικές δημογραφικές και κοινωνικές αλλαγές που μεταμόρφωσαν τις ευρωπαϊκές κοινωνίες τις τελευταίες δεκαετίες απειλούν τις πλειοψηφίες: εκείνες που έχουν τα πάντα και που φοβούνται, λοιπόν, τα πάντα, αποτελούν τη μεγάλη δύναμη της ευρωπαϊκής πολιτικής.
"Οι απειλούμενες πλειοψηφίες εκφράζουν τώρα έναν πραγματικό φόβο ότι είναι οι χαμένοι της παγκοσμιοποίησης. Το καθοριστικό χαρακτηριστικό της πολιτικής των απειλούμενων πλειοψηφιών είναι ότι όταν ψηφίζουν, το κάνουν φαντασιωνόμενοι ένα μέλλον όπου θα αποτελούν μια μειονοτική ομάδα στις χώρες τους, εκεί όπου ο πολιτισμός και ο τρόπος ζωής τους θα απειλούνται από δω και πέρα. Θα ήταν ένα μεγάλο πολιτικό λάθος αν οι φιλελεύθεροι πολιτικοί τους αγνοήσουν", προσθέτει.
Πολλά από τα πολιτικά κινήματα που κερδίζουν δημοτικότητα σήμερα αφορούν σε μεγάλο βαθμό τα δικαιώματα των πλειοψηφιών και ιδιαίτερα τα πολιτιστικά τους δικαιώματα. Οι πλειοψηφίες επιμένουν ότι έχουν το δικαίωμα να προστατεύσουν τη δική τους κυρίαρχη κουλτούρα. Από αυτή την άποψη, η μεταναστευτική κρίση του 2015 ήταν μια καμπή στον τρόπο με τον οποίο οι ευρωπαίοι πολίτες είδαν την παγκοσμιοποίηση.
"Η κρίση των προσφύγων ήταν, τρόπον τινά, η 11η Σεπτεμβριου της Ευρώπης. Με τον τρόπο που το γεγονός αυτό ώθησαν τους Αμερικανούς να αλλάξουν τον φακό μέσω του οποίου βλέπουν τον κόσμο, έτσι και η μεταναστευτική κρίση ανάγκασε τους Ευρωπαίους να αμφισβητήσουν την πρότερη στάση τους απέναντι στην παγκοσμιοποίηση", συνοψίζει το άρθρο.
Ενας τρίτος πυλώνας που σταδιακά καταρρέει
Η μεταναστευτική κρίση οδήγησε επίσης στην αμφισβήτηση της πραγματικότητας μιας ενοποιημένης Ευρώπης μετά το 1989 κυρίως επειδή αποκάλυψε την ύπαρξη δύο πολύ διαφορετικών "Ευρωπών" όσον αφορά στην εθνοτική και πολιτιστική πολυμορφία της.
Μια ειρωνεία της ιστορίας είναι ότι, ενώ στις αρχές του 20ου αιώνα η Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη ήταν το πιο ανομοιογενές κομμάτι της ηπείρου, τώρα είναι εξαιρετικά ομοιογενής σε επίπεδο έθνους.
Για δύο δεκαετίες μετά το 1989, η πολιτική φιλοσοφία της μετακομμουνιστικής Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης θα μπορούσε να συνοψιστεί σε μία και μοναδική επιταγή: ας μιμηθούμε τη Δύση!
"Η διαδικασία έλαβε διαφορετικά ονόματα -εκδημοκρατισμός, διεύρυνση, σύγκλιση, ολοκλήρωση, εξευρωπαϊσμός- αλλά ο στόχος των μεταρρυθμιστών ήταν απλός: θέλησαν οι χώρες τους να γίνουν όπως η Δύση. Αυτό συνεπάγεται την εισαγωγή φιλελεύθερων δημοκρατικών θεσμών, την εφαρμογή των δυτικών πολιτικών και οικονομικών συνταγών και την προσήλωσή τους στις δυτικές αξίες. Η μίμηση θεωρήθηκε ως το πιο σύντομο μονοπάτι για την ελευθερία και την ευημερία", σημειώνει το δημοσίευμα.
Αλλά η οικονομική και πολιτική μεταρρύθμιση με τη μίμηση ενός ξένου μοντέλου έχει πιο ηθικά και ψυχολογικά μειονεκτήματα από ό, τι αρχικά αναμενόταν. Η ζωή του μιμητή αναμιγνύει αναπόφευκτα συναισθήματα ανεπάρκειας, κατωτερότητας, εξάρτησης κι απώλειας ταυτότητας. Οι μιμητές δεν είναι ποτέ χαρούμενοι άνθρωποι.
Η πρώτη Ευρώπη, η μεταπολεμική Ευρώπη, αποτυγχάνει επειδή η μνήμη του πολέμου εξασθενεί και επειδή έχει συμβάλει σε μια Ευρώπη ανίκανη να υπερασπιστεί τον εαυτό της.
Η δεύτερη Ευρώπη, η Ευρώπη μετά το 1968, αποτυγχάνει επειδή ήταν η Ευρώπη των μειονοτήτων κι εξακολουθεί να προσπαθεί να βρει έναν τρόπο αντιμετώπισης της απαίτησης των πλειοψηφιών να προστατεύονται τόσο οι ίδιοι, όσο και τα πολιτιστικά τους δικαιώματα.
Μετά το 1989, η Ευρώπη αποτυγχάνει επειδή οι Ανατολικοευρωπαίοι δεν θέλουν πλέον να μιμούνται τη Δύση, αλλά θέλουν να χτίσουν ένα αντί-μοντέλο της Δύσης.
Οι αποτυχίες αυτές σημαίνουν ότι η Ευρώπη καταρρέει οριστικά κι αμετάκλητα;
Σημαίνει ότι η Ευρώπη πρέπει να επενδύσει στις στρατιωτικές της ικανότητες και να σταματήσει να θεωρεί ως δεδομένες τις εγγυήσεις ασφάλειας των ΗΠΑ.
Σημαίνει επίσης ότι, με τον ίδιο τρόπο που οι ευρωπαϊκές φιλελεύθερες δημοκρατίες της δεκαετίας του 1970 και της δεκαετίας του 1980 καταφέρνουν να αποδυναμώσουν την άκρα αριστερά, θα πρέπει να κάνουν το ίδιο και με την άκρα δεξιά.
Πριν από εβδομήντα χρόνια η Ευρώπη κατάφερε να μετατρέψει την καταστροφή του Β' Παγκοσμίου Πολέμου στα θεμέλια ενός πραγματικού ειρηνευτικού σχεδίου. Κατόρθωσε να μετατρέψει την αντικαθεστωτική οργή του 1968 σε πολιτική πρόοδο. Και επίσης κατάφερε μέσα σε λιγότερο από δύο δεκαετίες να ενώσει μια Ευρώπη διχασμένη μετά από 50 χρόνια ψυχρού πολέμου.
Εάν η Ευρώπη έχει καταφέρει να μετατρέψει τόσες αποτυχίες σε επιτυχία, μπορεί κανείς να ελπίζει ότι θα καταφέρει το ίδιο και σήμερα.
φωτο αρχειου
http://www.thetoc.gr/