Αυτές οι αδυναμίες φαίνεται να επιδεινώνονται λόγω της αυξανόμενης διαφθοράς και της διάβρωσης της θεσμικής ακεραιότητας στη γείτονα, που υποκινούνται από εμφανείς πολιτικές παρεμβάσεις και την ευνοιοκρατία.
Σύμφωνα με έρευνα του Nordic Monitor που βασίστηκε σε δεδομένα του RASFF, το RASFF, ένας κρίσιμος μηχανισμός για τη διασφάλιση της ποιότητας των εισαγόμενων στην ΕΕ τροφίμων, εξέδωσε 488 ειδοποιήσεις που αφορούσαν προϊόντα τουρκικής προέλευσης.
Αυτό αποτελεί νέο ρεκόρ, αφού ξεπεράστηκαν οι 408 ειδοποιήσεις που εκδόθηκαν το 2023, μια χρονιά κατά την οποία η Τουρκία επίσης κατείχε την πρώτη θέση στις ειδοποιήσεις.
Ως αποτέλεσμα, η Τουρκία διατήρησε τη θέση της ως ο κορυφαίου παραβάτη των κανονισμών συμμόρφωσης ασφάλειας τροφίμων στην αγορά της ΕΕ.
Η έλλειψη οποιασδήποτε σημαντικής βελτίωσης σε σχέση με το προηγούμενο έτος, σε συνδυασμό με την επιδεινούμενη τάση που χαρακτηρίζεται από αυξανόμενο αριθμό παραβιάσεων που αφορούν τουρκικά προϊόντα, υπογραμμίζει την αποτυχία των τουρκικών αρχών να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά το πρόβλημα.
Οι ειδοποιήσεις επικεντρώθηκαν κυρίως σε ζητήματα όπως υπολείμματα φυτοφαρμάκων, οι παθογόνοι μικροοργανισμοί, η μόλυνση, η λανθασμένη σήμανση, τα μη εξουσιοδοτημένα πρόσθετα και οι μυκοτοξίνες.
Αυτά τα ευρήματα υπογραμμίζουν τις επίμονες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι χώρες της ΕΕ για την ασφάλεια των τροφίμων που προέρχονται από την Τουρκία.
Επιπλέον, τονίζουν την επείγουσα ανάγκη για πιο ισχυρά συστήματα παρακολούθησης των τουρκικών εξαγωγών.
Το RASFF ως πλατφόρμα επικοινωνίας για την Ασφάλεια
Το Σύστημα Ταχείας Ειδοποίησης για Τρόφιμα και Ζωοτροφές (RASFF) λειτουργεί ως ζωτικής σημασίας πλατφόρμα για τη διευκόλυνση της ταχείας επικοινωνίας μεταξύ των κρατών-μελών της ΕΕ και των συνδεδεμένων χωρών σχετικά με κινδύνους που σχετίζονται με τρόφιμα και ζωοτροφές.
Παρόλο που η Τουρκία δεν είναι μέλος της ΕΕ, παραμένει υποψήφια χώρα με στόχο την πλήρη ένταξή της στην Ένωση.
Ως μέρος της τελωνειακής ένωσής της με την ΕΕ και της ιδιότητάς της ως υποψήφιας χώρας στις διαπραγματεύσεις ένταξης, υποχρεούται να εναρμονίσει τους νόμους και τους κανονισμούς της με το κοινοτικό κεκτημένο, συμπεριλαμβανομένων των προτύπων ασφάλειας της ΕΕ για τα τρόφιμα.
Ωστόσο, η Τουρκία έχει αποτύχει να περιορίσει τις παραβιάσεις, παρά το γεγονός ότι αποτελεί σημαντικό εξαγωγέα τροφίμων προς την ευρωπαϊκή αγορά και ότι η ΕΕ είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός της εταίρος.
Οι ειδικοί αποδίδουν τη διαφθορά στους τουρκικούς θεσμούς, την αδικαιολόγητη πολιτική παρέμβαση, τα στενά συμφέροντα και την κραυγαλέα ευνοιοκρατία —με την προτίμηση της κομματικής ταυτότητας έναντι της αξιοκρατίας σε κυβερνητικές θέσεις— ως κύριους παράγοντες που υπονομεύουν τους ρυθμιστικούς φορείς.
Η κυβέρνηση Erdogan έχει αντιμετωπίσει εκτεταμένες κατηγορίες για τη χρησιμοποίηση των ρυθμιστικών υπηρεσιών για πολιτικούς σκοπούς, συμπεριλαμβανομένης της στοχοποίησης επιχειρήσεων που ανήκουν σε αντιπάλους και επικριτές της, ενώ προστατεύει αμφιλεγόμενες επιχειρήσεις που διοικούνται από υποστηρικτές της.
Σημαντικά προβλήματα
Τα ανησυχητικά δεδομένα του RASFF για την Τουρκία υπογραμμίζουν τη διάβρωση των τουρκικών θεσμών που είναι επιφορτισμένοι με τη διασφάλιση της δημόσιας υγείας και την εγγύηση ότι τα τρόφιμα και οι ζωοτροφές δεν αποτελούν κίνδυνο για τους καταναλωτές.
Σύμφωνα με τα δεδομένα, σχεδόν όλα τα κράτη-μέλη της ΕΕ εντόπισαν διάφορους κινδύνους για τη δημόσια υγεία σε προϊόντα που εισάγονται από την Τουρκία, γεγονός που τα ώθησε να εκδώσουν ειδοποιήσεις μέσω του RASFF.
Πολλά τουρκικά προϊόντα απορρίφθηκαν από τις αρχές ελέγχου στα σύνορα, ενώ άλλα βρέθηκαν να παραβιάζουν τους κανονισμούς μετά την κυκλοφορία τους στην αγορά.
Μεταξύ των απορριφθέντων τουρκικών προϊόντων είναι:
• Ξηρά σύκα και φιστίκια με αφλατοξίνες και οχρατοξίνες.
• Φρέσκα ρόδια με υπολείμματα φυτοφαρμάκων όπως δελταμεθρίνη, πυρακλοστροβίνη, ακταμιπρίδη και χλωροπυριφός.
• Σαλμονέλα σε αλεσμένα φουντούκια, πάπρικα, σουσάμι, κύμινο και λιχουδιές για σκύλους.
• Υψηλά επίπεδα καδμίου σε ντομάτες.
Επιπτώσεις
Οι ανησυχίες που επισημαίνονται από το RASFF έχουν επιπτώσεις πέρα από την ευρωπαϊκή αγορά.
Οι ειδοποιήσεις κοινοποιούνται επίσης στο Διεθνές Δίκτυο Αρχών Ασφάλειας Τροφίμων (INFOSAN), μια παγκόσμια πρωτοβουλία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) και του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας (FAO).
Το INFOSAN διευκολύνει την ταχεία ανταλλαγή πληροφοριών και τη συνεργασία μεταξύ των κρατών-μελών για την προώθηση της ασφάλειας τροφίμων.
Η Τουρκία δεν έχει λάβει σοβαρά μέτρα για να αντιμετωπίσει τις αυξανόμενες ανησυχίες που αφορούν τις εξαγωγές τροφίμων και ζωοτροφών της.
Ο αντίστοιχος τουρκικός φορέας του RASFF, που λειτουργεί ως διεύθυνση εντός υπουργείου, υπολειτουργεί λόγω έλλειψης έμπειρου προσωπικού και περιορισμένης επιχειρησιακής ικανότητας.
Η εξέταση των τροφίμων και των συναφών προϊόντων για συμμόρφωση με τις απαιτήσεις δημόσιας ασφάλειας στην Τουρκία πραγματοποιείται από τη Διεύθυνση Ασφάλειας Τροφίμων και Ελέγχου, η οποία υπάγεται στο Υπουργείο Γεωργίας και Δασών.
Ως επίσημος και εξουσιοδοτημένος εταίρος του RASFF, η διεύθυνση είναι υπεύθυνη για την παρακολούθηση των προτύπων ασφάλειας τροφίμων.
Διαχειρίζεται επίσης μια ιστοσελίδα που παραθέτει προϊόντα που έχουν τροποποιηθεί παραβιάζοντας τους καθιερωμένους κανονισμούς.
Ωστόσο, μια ανασκόπηση της ιστοσελίδας της τουρκικής διεύθυνσης αποκαλύπτει μια προφανή παράλειψη: Τα προϊόντα που ανακαλούνται από την ευρωπαϊκή αγορά ή απορρίπτονται από τις τελωνειακές αρχές της ΕΕ συχνά δεν αναφέρονται.
Για παράδειγμα, δεν εκδόθηκαν ειδοποιήσεις το 2024 για αποξηραμένα σύκα ή φιστίκια, παρά τις πολλές ειδοποιήσεις της ΕΕ για αυτά τα προϊόντα.
Δεδομένου ότι οι εξαγωγείς πωλούν συχνά τα ίδια προϊόντα και στην εγχώρια αγορά, η διεύθυνση θα έπρεπε να είχε εκδώσει αντίστοιχες προειδοποιήσεις.
Παρόμοια, δεν υπήρξαν ειδοποιήσεις για ντομάτες, παρόλο που οι τουρκικές ντομάτες απορρίφθηκαν επανειλημμένα τόσο από την ΕΕ όσο και από τη Ρωσία λόγω υπολειμμάτων φυτοφαρμάκων.
Τον Αύγουστο, η Σουηδία ενημέρωσε το RASFF ότι ρεβίθια που εξήχθησαν από την τουρκική εταιρεία Köy Leblebici περιείχε μη εξουσιοδοτημένη χρήση διοξειδίου του τιτανίου στην παραγωγή του, οδηγώντας σε απαγόρευση πώλησης των προϊόντων της εταιρείας. Το Βέλγιο απέσυρε επίσης το προϊόν από την αγορά του.
Ωστόσο, καμία αντίστοιχη ανάκληση δεν εκδόθηκε στην Τουρκία, ούτε ξεκίνησε έρευνα για την εταιρεία για την παραβίαση.
Τον Ιανουάριο του 2024, η Γαλλία ενημέρωσε το RASFF ότι μια έρευνα είχε αποκαλύψει την παρουσία μολύβδου, φθαλικών ενώσεων και φωτοϊνιτιολογικών ουσιών σε κουτιά πίτσας που εισήχθησαν από την Τουρκία, προκαλώντας ανάκληση από την αγορά.
Ωστόσο, δεν λήφθηκε αντίστοιχη ενέργεια στην Τουρκία για αυτά τα προϊόντα.
Η επίσημη απάντηση της Τουρκίας στις ειδοποιήσεις που διανεμήθηκαν από το RASFF υπήρξε ασταθής.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, η Άγκυρα παρείχε απαντήσεις στις ειδοποιήσεις, αλλά σε πολλές άλλες τις αγνόησε, παρά το ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση ζητούσε διευκρινίσεις.
Ο αυξανόμενος αριθμός ειδοποιήσεων που εκδίδονται από το RASFF έχει προσελκύσει επίσης την προσοχή της αντιπολίτευσης στην Τουρκία.
Στις 30 Απριλίου 2024, ένας βουλευτής της αντιπολίτευσης υπέβαλε κοινοβουλευτική ερώτηση στην κυβέρνηση, απευθυνόμενος στον Υπουργό Γεωργίας και Δασών, Ibrahim Yumakli.
Η ερώτηση ζητούσε διευκρινίσεις σχετικά με την τύχη των προϊόντων που απορρίφθηκαν από την ΕΕ και αν στη συνέχεια διοχετεύονταν στην εγχώρια αγορά.
Ο βουλευτής ρώτησε επίσης πόσοι παραγωγοί είχαν ελεγχθεί και αν είχαν επιβληθεί πρόστιμα στους υπεύθυνους για προϊόντα που θέτουν σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία.
Ο Yumakli απάντησε στην κοινοβουλευτική ερώτηση δηλώνοντας ότι τα προϊόντα που παράγονται στην Τουρκία υποβάλλονται σε επιπλέον ελέγχους πριν από την εξαγωγή, βάσει των απαιτήσεων της χώρας προορισμού ή των αναγνωρισμένων κινδύνων.
«Μόνο τα προϊόντα που πληρούν τους κανονισμούς της χώρας προορισμού εγκρίνονται για εξαγωγή», δήλωσε.
Ωστόσο, αυτή η εξήγηση δεν αντιμετώπισε τον υψηλό αριθμό τουρκικών εξαγωγών που απορρίφθηκαν από την ΕΕ λόγω μη συμμόρφωσης με τα πρότυπα ασφάλειας τροφίμων και ζωοτροφών, αφήνοντας κρίσιμα ερωτήματα αναπάντητα.
Ο Yumakli απέφυγε να απαντήσει στις περισσότερες από τις συγκεκριμένες ερωτήσεις που τέθηκαν.
Αντ' αυτού, δήλωσε ότι η Τουρκία συνεργάζεται ενεργά με το RASFF, παρακολουθεί τις ειδοποιήσεις και καταστρέφει τα προϊόντα που απορρίπτονται από την ΕΕ εάν διαπιστωθεί ότι παραβιάζουν τους κανονισμούς ασφάλειας τροφίμων και ζωοτροφών της Τουρκίας.
Ισχυρίστηκε επίσης ότι οι τουρκικές αρχές παρέχουν εκπαίδευση συμμόρφωσης στους παραγωγούς και εξαγωγείς και ότι τα προϊόντα που επισημαίνονται από το RASFF υπόκεινται σε εντατικούς επίσημους ελέγχους για να διασφαλιστεί αυστηρότερη τήρηση των προτύπων ασφάλειας τροφίμων.
Επιπλέον, περιέγραψε τις διαδικασίες για την αντιμετώπιση των επιστρεφόμενων προϊόντων, αλλά δεν διευκρίνισε τα συνεχιζόμενα κενά στην εφαρμογή ή τους λόγους πίσω από τους υψηλούς ρυθμούς απόρριψης από την ΕΕ.
www.bankingnews.gr