Ισχυρό πλήγμα για τους μισθωτούς της μεσαίας και ανώτερης μεσαίας τάξης αποτελεί η απουσία τιμαριθμοποίησης στη φορολογική κλίμακα, όπως καταγράφεται σε πρόσφατη μελέτη της Eurobank με τίτλο «Πληθωρισμός και φορολογική επιβάρυνση των νοικοκυριών». Η μελέτη αναδεικνύει πως η μη προσαρμογή των φορολογικών κλιμακίων στις πληθωριστικές πιέσεις της τελευταίας διετίας λειτουργεί στην πράξη ως «πληθωριστικός φόρος», αυξάνοντας δυσανάλογα τη φορολογική επιβάρυνση για όσους αμείβονται με μισθό.
Η ανάλυση δείχνει πως μεταξύ 2021 και 2023, το 37% της συνολικής αύξησης των φορολογικών επιβαρύνσεων προήλθε αποκλειστικά από τη μη αναπροσαρμογή της φορολογικής κλίμακας. Το ποσοστό αυτό ανεβαίνει στο 47% όταν πρόκειται για τους φόρους που επιβλήθηκαν στα εισοδήματα από μισθωτή εργασία και συντάξεις, ενώ περιορίζεται στο 16% για τα εισοδήματα από επιχειρηματική δραστηριότητα. Την ίδια περίοδο, η φορολογική επιβάρυνση στα εισοδήματα αυξήθηκε από το 9,9% στο 11,1%.
Οι επιπτώσεις είναι ιδιαίτερα έντονες για τα μεσαία και ανώτερα μεσαία στρώματα. Η μελέτη υπολογίζει ότι οι μισθωτοί που ανήκουν στα μεσαία δεκατημόρια (5ο έως 7ο) θα πλήρωναν λιγότερους φόρους κατά 19% έως και 32% εάν η κλίμακα είχε τιμαριθμοποιηθεί πλήρως. Ακόμα και με ηπιότερες μορφές προσαρμογής, όπως εκείνες που ακολουθούνται στην Πορτογαλία ή με βάση τον δομικό πληθωρισμό, η ελάφρυνση θα κυμαινόταν μεταξύ 11% και 25%.
Για τα χαμηλότερα εισοδηματικά στρώματα, που είτε εξαιρούνται είτε επιβαρύνονται ελάχιστα φορολογικά, η τιμαριθμοποίηση δεν θα είχε σημαντικό όφελος. Αντίθετα, για τα πολύ υψηλά εισοδήματα, η ωφέλεια θα ήταν περιορισμένη, κάτω του 12%.
Η Eurobank επισημαίνει ότι η απουσία τιμαριθμοποίησης οδηγεί σε μετακίνηση των μισθωτών σε υψηλότερα φορολογικά κλιμάκια, ακόμη κι όταν οι αυξήσεις στους μισθούς τους καλύπτουν απλώς τον πληθωρισμό, επιβαρύνοντάς τους με περισσότερους φόρους. Το φαινόμενο αυτό, γνωστό και ως «δημοσιονομική ψευδαίσθηση», ενισχύει τεχνητά τα δημόσια έσοδα, χωρίς να προκύπτει από αύξηση της αγοραστικής δύναμης ή της πραγματικής ευημερίας των φορολογουμένων.
Παρά το βάρος η κυβέρνηση έχει αποσύρει από το πακέτο της ΔΕΘ οποιαδήποτε πρόβλεψη για τιμαριθμοποίηση των φορολογικών κλιμακίων. Σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές, βασική ανησυχία αποτελεί η επίδραση ενός αυτόματου μηχανισμού προσαρμογής στα δημοσιονομικά μεγέθη, καθώς σε περίπτωση νέας πληθωριστικής κρίσης, οι απώλειες εσόδων θα μπορούσαν να αποσταθεροποιήσουν τον προϋπολογισμό. Όπως δήλωσε αρμόδιος αξιωματούχος, «η κρίση στη Μέση Ανατολή έβγαλε την τιμαριθμοποίηση από το καλάθι του Πρωθυπουργού».
Ωστόσο, η μελέτη της Eurobank αμφισβητεί τη βιωσιμότητα αυτής της στρατηγικής σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα. Παρουσιάζοντας τρία σενάρια τιμαριθμοποίησης –πλήρης, μερική και ήπια (στα πρότυπα της Πορτογαλίας)– εκτιμά πως ακόμη και στην πιο γενναιόδωρη εκδοχή, η απώλεια εσόδων δεν θα απέκλινε από τους δημοσιονομικούς στόχους. Συγκεκριμένα, η πλήρης τιμαριθμοποίηση θα οδηγούσε σε απώλεια 810 εκατ. ευρώ το 2024 (0,4% του ΑΕΠ), αλλά το πρωτογενές πλεόνασμα θα διατηρούνταν πάνω από το όριο του 2%. Η εφαρμογή μιας μερικής ή ήπιας εκδοχής θα περιόριζε την απώλεια σε 500 ή ακόμη και 400 εκατ. ευρώ αντίστοιχα.
Σε συγκριτική βάση με άλλες χώρες του ευρωπαϊκού Νότου (Ισπανία, Κύπρος, Κροατία, Μάλτα και Πορτογαλία), η Ελλάδα εμφανίζεται να έχει το χαμηλότερο όριο για την εφαρμογή του ανώτατου φορολογικού συντελεστή, κάτι που, σε συνδυασμό με την απουσία τιμαριθμοποίησης, επιτείνει την πίεση στα μεσαία στρώματα. Η συνολική φορολογική επιβάρυνση για τα νοικοκυριά με παιδιά καταγράφεται ως η υψηλότερη μεταξύ των χωρών της ομάδας.
Η Eurobank καταλήγει ότι η φορολογική πολιτική θα πρέπει να προσαρμοστεί ώστε να ενισχύει την αποταμίευση, να ενθαρρύνει την εργασία και να παρέχει κίνητρα για αύξηση της παραγωγικότητας. Η εφαρμογή ενός μόνιμου αλλά ευέλικτου συστήματος τιμαριθμοποίησης προτείνεται ως ένα πρώτο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση, καθώς, όπως προειδοποιεί η τράπεζα, η υφιστάμενη κατάσταση πλήττει τη μεσαία τάξη, υπονομεύει τη δικαιοσύνη του φορολογικού συστήματος και ενδέχεται να έχει αρνητικές συνέπειες για την αναπτυξιακή πορεία της χώρας.
Θανασης Κουκακης
https://www.dnews.gr/