Το ενδιαφέρον είναι ότι η συγκεκριμένη είδηση επαναλαμβάνεται ανά τακτά χρονικά διαστήματα, σε βάθος δεκαετίας, με διάφορες αφορμές.
Μία από αυτές είναι οι περιοδικές έρευνες του Ευρωβαρόμετρου για την επιχειρηματικότητα. Πράγματι, με βάση τις σχετικές σφυγμομετρήσεις, ένα μεγάλο μέρος των Ελλήνων, ανεξαρτήτως ηλικίας θα ήθελε να είναι «αφεντικό του εαυτού του».
Κρατάει χρόνια η επιχειρηματική κολόνια
Σε σφυγμομέτρηση του Ευρωβαρόμετρου του 2013, στο απόγειο της κρίσης, διαβάζουμε ότι «ο ένας στους δύο Έλληνες θέλει να γίνει επιχειρηματίας».
Είναι η εποχή που οι εμπορικοί δρόμοι είχαν γεμίσει λουκέτα και η νεανική ανεργία έφτανε το 60%. Οι υπόλοιποι έπρεπε να επιβιώσουν με τον κατάπτυστο «υποκατώτατο μισθό» των 510 ευρώ μικτά.
Σε έρευνα του ΙΟΒΕ για εκείνη την περίοδο, διαπιστωνόταν στροφή στην «επιχειρηματικοτητα ανάγκης», ακριβώς λόγω της έλλειψης επαγγελματικών προοπτικών και της οικονομικής αβεβαιότητας.
Στην πιο πρόσφατη έρευνα του Ευρωβαρόμετρου για την κοινωνική νεανική επιχειρηματικότητα (2022-23), διαπιστώνεται ότι πάνω από τους μισούς Έλληνες, ηλικίας 15-30 ετών (55%), θα προτιμούσε να είναι αυτοαπασχολούμενος αντί για μισθωτός.
Πρόκειται για πολύ υψηλότερο ποσοστό από τον μέσο όρο της ΕΕ (39%), και συνδέεται με τη δομή της ελληνικής οικονομίας, στην οποία που κυριαρχούν οι πολύ μικρές επιχειρήσεις.
Δεν βρίσκεις (αξιοπρεπή) δουλειά; Άνοιξε επιχείρηση
Τα παραπάνω ευρήματα οφείλουν να διαβαστούν παράλληλα με τα στοιχεία για την απασχόληση των νέων στην Ελλάδα. Ως και το 2023 η Ελλάδα είχε την υψηλότερη νεανική ανεργία στην ΕΕ, που άγγιζε ή ξεπερνούσε (ανάλογα με το μήνα) το 30% στις ηλικίες κάτω των 25 ετών.
Σήμερα το αντίστοιχο ποσοστό με βάση τα τελευταία στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ έχει πέσει οριακά κάτω από το 20%. Πρόκειται ωστόσο για ένα εύρημα που ελέγχεται για την ακρίβειά του, αφού και η ίδια η στατιστική υπηρεσία παραδέχθηκε περίεργες αποκλίσεις στους δείκτες ανεργίας και αποφάσισε να αναθεωρήσει τη μεθοδολογία της.
Η Ελλάδα έχει επίσης ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά συμμετοχής των νέων στην αγορά εργασίας.
Με βάση τα τελευταία επικαιροποιημένα στοιχεία από την ιστοσελίδα του «Μηχανισμού Διάγνωσης Αναγκών της Αγοράς Εργασίας» – που υπάγεται στο υπουργείο Εργασίας και αντλεί στοιχεία από την ΕΛΣΤΑΤ, οι εργαζόμενοι στις ηλικίες 20-29 ετών ήταν λιγότεροι από 550.000 ως και το 2023.
Εφόσον ο πληθυσμός, αυτών των ηλικιών είναι λίγο περισσότερο από ένα εκατομμύριο, αυτό σημαίνει ότι σχεδόν ο ένας στους δύο νέους 20-29 ετών είναι είτε άνεργος, είτε μη οικονομικά ενεργός.
Το επιχειρείν ως λύση ανάγκης
Ταυτόχρονα έχουμε από τα υψηλότερα ποσοστά ετεροαπασχολούμενων και «υπερεκπαιδευμένων» (overqualified) νέων πτυχιούχων, που εργάζονται σε δουλειές κατώτερες των προσόντων τους.
Ο συνδυασμός των παραπάνω, συνθέτει ένα γκρίζο τοπίο για την απασχόληση των νέων στην Ελλάδα, και εν μέρει εξηγεί γιατί το brain drain συνεχίζεται, έστω με μειωμένους ρυθμούς σε σχέση με την περίοδο της κρίσης. Άλλωστε, με βάση την έρευνα των Λαμπριανίδη-Συκκά για το brain drain, το 44% των νέων 17-34 σκέφτονται να φύγουν στο εξωτερικό. Δε
Όσο για την επιχειρηματικότητα των νέων σήμερα, ένα μεγάλο ποσοστό συνεχίζει να είναι λύση ανάγκης. Όπως σημειώνει η τελευταία σχετική έκθεση του ΙΟΒΕ «η υψηλή ανεργία των νέων στη χώρα μας, παρά τη βελτίωση των τελευταίων ετών, δυσκολεύει τη διαδικασία εύρεσης μισθωτής εργασίας, με αποτέλεσμα οι νέοι να οδηγούνται όλο και περισσότερο στην επιχειρηματικότητα για βιοποριστικούς λόγους. Ουσιαστικά δηλαδή θα μπορούσε να ειπωθεί ότι η επιχειρηματικότητα αποτελεί λύση ανάγκης για κάποιους από τους νέους της χώρας, γεγονός που σίγουρα δεν δημιουργεί συνθήκες επιχειρηματικής επιτυχίας».
Τα όνειρα
Τον ισχυρισμό ότι «ο ένας στους δύο νέους στην Ελλάδα θέλει να ανοίξει επιχείρηση», τον επιβεβαιώνει εν μέρει και η τελευταία έρευνα της Pro Rata «Τάσεις και Προκλήσεις της Gen Z.
Στο ερώτημα «είναι μεταξύ των μελλοντικών σας στόχων να αναπτύξετε επιχειρηματική δραστηριότητα;», το 48% των ερωτηθέντων (ηλικίας 17 ως 34 ετών), απαντάει θετικά. Ένα 38% δεν το έχει στόχο, και ένα 14% δεν ξέρει.
Μια άλλη έρευνα, που επίσης αναφέρεται συχνά, διεξήχθη από το ελληνικών συμφερόντων fund Αpeiron Ventures, που ειδικεύεται στην oικονομία της Gen Z.
Με βάση τα στοιχεία που έδωσε στη δημοσιότητα το fund, ανάμεσα σε 700 νέους ηλικίας 17-26 ετών, σε 14 χώρες της Ευρώπης, το 62% δήλωσαν ότι είναι πολύ πιθανόν να ξεκινήσουν τη δική τους start up επιχείρηση τα επόμενα 3 ως 5 χρόνια. Στην Ελλάδα το ποσοστό είναι 50%.
… και η πραγματικότητα
Σύμφωνα πάντως με τα στοιχεία που δημοσιεύει ο «Μηχανισμός Διάγνωσης Αναγκών Εργασίας», ο ένας στους τρεις νέους 25-29 ετών απασχολείται στην παροχή υπηρεσιών και στις πωλήσεις. Πρόκειται κυρίως για εστίαση-καταλύματα και εμπόριο, επαγγέλματα με υψηλή ένταση εργασίας, ξεχειλωμένα ωράρια, και χαμηλούς μισθούς.
Ένα επίσης σημαντικό ποσοστό, άνω του 20% είναι επαγγελματίες, μια ευρεία κατηγορία, που περιλαμβάνει κυρίως πτυχιούχους. Από αυτούς η πλειοψηφία, ακόμα και αν είναι «αφεντικά του εαυτού τους», δηλαδή αυτοαπασχολούμενοι με μπλοκάκι, απλώς παλεύουν να βγάλουν τα προς το ζην. Τα διευθυντικά στελέχη, αν θεωρήσουμε ότι ανάμεσά τους είναι και οι ιδρυτές startup, είναι λιγότερο από 0,8%