Γράφει ο Δρ. Σωτήρης Καμενόπουλος
Η αντίφαση μεταξύ των αισιόδοξων προβλέψεων ορισμένων ευρωπαϊκών think tanks και του ωμού ρεαλισμού διεθνών οργανισμών όπως ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (ΙΕΑ), αποκαλύπτει ένα επικίνδυνο χάσμα μεταξύ της ευρωπαϊκής πολιτικής βούλησης και της ενεργειακής πραγματικότητας. Πρόσφατα, ο ΙΕΑ προχώρησε σε μια ουσιαστική αναθεώρηση των εκτιμήσεών του («κωλοτούμπα» στα ελληνικά) προβλέποντας πλέον ότι η παγκόσμια ζήτηση πετρελαίου ενδέχεται να συνεχίσει να αυξάνεται έως και το 2050, αντί να κορυφωθεί νωρίτερα, όπως προέβλεπε.
Η στροφή αυτή δεν είναι τυχαία. Αντικατοπτρίζει μια νέα προσέγγιση, βασισμένη στις υφιστάμενες εθνικές πολιτικές (π.χ. ενεργειακή ασφάλεια έναντι κλιματικών στόχων) και όχι μόνο σε φιλόδοξες κλιματικές δεσμεύσεις. Επιπλέον, παράγοντες όπως η εκρηκτική ανάπτυξη ενεργοβόρων data centers για την Τεχνητή Νοημοσύνη και η επέκταση των υποδομών LNG, δημιουργούν απρόβλεπτες πηγές ζήτησης ορυκτών καυσίμων.
Αυτή η νέα πραγματικότητα έρχεται σε μετωπική σύγκρουση με τις αναλύσεις που υπήρξαν βασικοί πυλώνες του ευρωπαϊκού αφηγήματος. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του European Council on Foreign Relations (ECFR).
Σε έκθεσή του το 2021 για τη «Γεωπολιτική της Πράσινης Συμφωνίας», προέβλεπε ότι η πτώση της ζήτησης πετρελαίου από την Ευρώπη –που αντιπροσωπεύει περίπου το 20% των παγκόσμιων εισαγωγών αργού– θα είχε θετικό γεωπολιτικό αντίκτυπο, οδηγώντας σε πτώση των τιμών και μείωση των εσόδων των κύριων εξαγωγέων. Η ταχεία διάψευση αυτής της θεμελιώδους παραδοχής – δεδομένου ότι οι τιμές του πετρελαίου παραμένουν αυξημένες και η συνολική παγκόσμια ζήτηση αναμένεται να διατηρηθεί – εκθέτει την ευρωπαϊκή στρατηγική σε δύο επίπεδα.
Πρώτον, υποδεικνύει μια υπερεκτίμηση της ευρωπαϊκής επιρροής στην παγκόσμια αγορά ενέργειας. Η Ευρώπη μπορεί να αλλάζει, αλλά ο υπόλοιπος κόσμος –ιδίως οι αναπτυσσόμενες οικονομίες– ακολουθεί τη δική του πορεία. Δεύτερον, υπονομεύει την αξιοπιστία της ευρωπαϊκής πολιτικής διανόησης. Όταν οι βασικές υποθέσεις μιας τόσο κρίσιμης ανάλυσης καταρρέουν εντός ολίγων μηνών, πλήττεται η εμπιστοσύνη στη συνολική στρατηγική καθοδήγηση.
Επιπλέον, η έμφαση στη γεωπολιτική των Σπανίων Γαιών, αν και σωστή ως προς την ανάδειξη νέων εξαρτήσεων, δεν μπορεί να αποτελέσει αυτοσκοπό. Ο κίνδυνος είναι να αντικατασταθεί η εξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο και το πετρέλαιο της Μέσης Ανατολής με μια εξάρτηση από την Κίνα και άλλους λίγους παίκτες για κρίσιμες πρώτες ύλες.
Από την… ιδεολογία, επιστροφή στον ρεαλισμό
Η «γεωπολιτική» της μετάβασης πρέπει να είναι ρεαλιστική, να λαμβάνει υπόψη το κόστος και τη βιωσιμότητα και να μην αγνοεί τις παγκόσμιες αγορές. Είναι επιτακτική ανάγκη οι Βρυξέλλες και οι οργανισμοί που τις συμβουλεύουν να υιοθετήσουν έναν πιο πραγματιστικό, αποστασιοποιημένο και οικονομικά αιτιολογημένο σχεδιασμό. Η ιδεολογική αισιοδοξία δεν μπορεί να υποκαταστήσει την σκληρή οικονομική και γεωπολιτική ανάλυση.
Το μέλλον της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας και ευημερίας απαιτεί την άμεση αναθεώρηση των στρατηγικών παραδοχών της Πράσινης Συμφωνίας, πριν οι αλυσιδωτές αντιδράσεις από τις λανθασμένες προβλέψεις οδηγήσουν σε ακόμη μεγαλύτερη οικονομική και κοινωνική αναταραχή. Η ώρα της προσγείωσης στην ενεργειακή πραγματικότητα είναι τώρα.
