Πώς ο ιδρυτής του Wikileaks αποξένωσε τους συμμάχους του

Ο Τζούλιαν Ασάνζ, ιδρυτής του WikiLeaks, ο οποίος ήθελε «να δημιουργήσει μια πιο δίκαιη κοινωνία με βάση την αλήθεια», είναι ένοχος για την ίδια σύγχυση και παραπληροφόρηση, όπως αυτή που προσπάθησε να βγάλει στη φόρα, ενώ οι υποστηρικτές του αναμένεται να τον ακολουθήσουν, αναντίρρητα, με ...τυφλή, δογματική αφοσίωση, γράφει η Jemima Khan στο New Statesman. Πέρασα πρόσφατα απ’ το Λος Άντζελες, στο δρόμο μου για το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Sundance. Δεν ξέρω καλά τον τόπο, αλλά αισθάνομαι πάντα ότι έχει μια εκκρεμότητα και ποτέ δεν εξελίχθηκε σε μια σωστή πόλη: μια δημοτική παιδική χαρά, γεμάτη με ανήσυχους ενήλικες που συμπεριφέρονται σαν παιδιά. Εδώ, οι άνθρωποι δειπνούν στις επτά και στις εννέα πέφτουν για ύπνο, κινούνται με αυτοκίνητα, πίνουν αναψυκτικά, κρέμονται σε έναν ψεύτικο κόσμο, έτοιμοι να χαλάσουν την ψεύτικη ηρεμία τους από την πτώση ενός μικρού παιδιού που φωνάζει.

Η παροδική, ανολοκλήρωτη ποιότητα μπορεί να έχει σχέση με το γεγονός ότι εκεί κατοικούν προσωρινά πολλές διασημότητες. Υπάρχει μια θεωρία για τη φήμη: τη στιγμή που χτυπά, σταματά την ανάπτυξη. Ο Μάικ Τζάκσον παρέμεινε εγκλωβισμένος στην παιδική ηλικία, απολαμβάνοντας πιτζάμα πάρτι και λούνα παρκ. Η Γουινόνα Ράιντερ, μια περιπλανώμενη έφηβη η οποία έκλεβε καταστήματα και πειραματιζόταν με χάπια. Ο Τζορτζ Κλούνεϊ, ένας 30άρης που φοβάται τη δέσμευση και ποτέ δεν είναι έτοιμος να νοικοκυρευτεί.
Ο Τζούλιαν Ασάνζ ήταν ο λόγος που κατέληξα στο Sundance, εκεί που παρουσιάζουν τα έργα τους οι διεθνείς ανεξάρτητοι κινηματογραφιστές. Ήμουν εκεί για να παρακολουθήσω την πρεμιέρα του ντοκιμαντέρ του Άλεξ Γκίμπνεϊ.σχετικά με το WikiLeaks, «We Steal Secrets», της οποίας έκανα την παραγωγή και ο Ασάνζ κατήγγειλε προτού τη δει. Είχε αντιρρήσεις ως προς τον τίτλο: το WikiLeaks τουίταρε ότι ήταν «ένας ανήθικος και προκατειλημμένος τίτλος, στο πλαίσιο των ποινικών δικών που εκκρεμούν. Πρόκειται για το επιχείρημα της κατηγορούσας αρχής και είναι ψευδές».
Ωστόσο, όπως είχα επισημάνει στο παρελθόν στον Ασάνζ, ο τίτλος προέρχεται από ένα σχόλιο στην ταινία του Μάικλ Χέιντεν, πρώην διευθυντή της CIA, ο οποίος είπε ότι η αμερικανική κυβέρνηση είχε στήσει επιχείρηση για να «κλέβει μυστικά» από άλλες χώρες. Χρησιμοποιήθηκε ειδικά για να αναδείξει την ειρωνεία της κατάστασης του Μπράντλεϊ Μάνινγκ, του αμερικανικού στρατιώτη που διέρρευσε στον Ασάνζ τα μυστικά έγγραφα. Ο Μάνινγκ μπορεί να τιμωρηθεί με θάνατο από την κυβέρνηση του επειδή έκανε το ίδιο πράγμα που και ο Χέιντεν παραδέχτηκε με τόση ειλικρίνεια.
Η ταινία δεν ήταν στο διαγωνιστικό του Sundance, καθώς ο Γκίμπνεϊ. είναι ένας πολύ γνωστός σκηνοθέτης και έχει βρει ήδη διανομή, αλλά αυτό δεν σταμάτησε το WikiLeaks να τουιτάρει: «Το ντοκιμαντέρ εναντίον του WikiLeaks ‘We Steal Secrets’ δεν θα κλέψει κανένα βραβείο στο Sundance, καθώς απορρίφθηκε και στις 31 κατηγορίες».
Το πρόβλημα με το στρατόπεδο του Ασάνζ είναι ότι βλέπει τον κόσμο, όπως είπε και ο Τζορτζ Μπους, «μαζί μας ή εναντίον μας». Όταν είπα στον Ασάνζ ότι είμαι μέλος της ομάδας της ταινίας, του πρότεινε να το αντιμετωπίσει ως μια ταινία που θα είναι δίκαιη και θα αντιπροσωπεύει την αλήθεια. Μου απάντησε: «Αν είναι μια δίκαιη ταινία, θα είναι υπέρ του Τζούλιαν Ασάνζ». Προσέξτε την προσωπικότητα που αναφέρεται στον εαυτό του στο τρίτο πρόσωπο.
Μου κατέστη σαφές ότι ο Ασάνζ θα ήταν πρόθυμος να συνεργαστεί μόνο με ένα συγγραφέα που θα του υπαγόρευε και όχι με έναν ανεξάρτητο κινηματογραφιστή όπως ο Γκίμπνεϊ, που έχει κάνει ταινίες όπως το «Enron: the Smartest Guys in the Room», το «Client 9: the Rise and Fall of Eliot Spitzer» και το «Taxi to the Dark Side», για το οποίο κέρδισε και Όσκαρ. Κατά πολλούς τρόπους, η πορεία της αφήγησης της ταινίας αντανακλά το δικό μου ταξίδι με τον Ασάνζ, από το θαυμασμό στην ανηθικότητα.
Η υποστήριξη στον Ασάνζ
Υποστήριξα τον Ασάνζ προτού ακόμα τον γνωρίσω. Ήξερα το έργο του όταν συνελήφθη με την κατηγορία της σεξουαλικής επίθεσης στα τέλη του 2010 και κρατήθηκε σε απομόνωση και αποφάσισα να εγγυηθώ γι ‘αυτόν, επειδή πίστευα ότι μέσα από το WikiLeaks έλεγε την αλήθεια στην εξουσία και είχε κάνει πολλούς εχθρούς.
Ως εκδότης του WikiLeaks, ο Ασάνζ είχε δημιουργήσει έναν μηχανισμό διαφάνειας ώστε να λογοδοτούν οι κυβερνήσεις και οι επιχειρήσεις. Απεχθάνομαι το ψέμα και το Wikileaks αποκάλυψε το πιο επικίνδυνο ψέμα από όλα: αυτό που μας είπαν οι εκλεγμένες κυβερνήσεις μας. Το WikiLeaks εξέθεσε τη διαφθορά, τα εγκλήματα πολέμου, τα βασανιστήρια και τις συγκαλύψεις. Έδειξε ότι μας είπαν ψέματα για τους πολέμους στο Ιράκ και το Αφγανιστάν. Ότι ο στρατός των ΗΠΑ είχε κρύψει σκόπιμα πληροφορίες για συστηματικά βασανιστήρια και θύματα μεταξύ των αμάχων, τα οποία ήταν πολύ περισσότερα από όσα μας ανέφεραν. Αποκάλυψε ότι ο Μπους και ο Ομπάμα είχαν εγκρίνει τη μαζική παράδοση ιρακινών αιχμαλώτων πολέμου από τα στρατεύματα των ΗΠΑ στις ιρακινές αρχές, γνωρίζοντας ότι θα υποβληθούν σε βασανιστήρια.
Αποκάλυψε ότι ο σύμμαχος της Αμερικής, το Πακιστάν, παίζει διπλό παιχνίδι, λαμβάνοντας τη βοήθεια των ΗΠΑ και έχοντας συνεργασία παράλληλα με τους Ταλιμπάν. Αποκάλυψε την ύπαρξη μιας μυστικής αμερικανικής ομάδας δολοφονιών, με ένα θλιβερό ρεκόρ για τη δολοφονία γυναικών και παιδιών στο Αφγανιστάν και παρουσίασε τον μυστικό πόλεμο της Αμερικής στην Υεμένη. Ξεσκέπασε την εγκληματική συμπεριφορά και τη διαφθορά των τυράννων στην Αίγυπτο, την Τυνησία και τη Λιβύη, κάτι το οποίο με τη σειρά του τροφοδότησε τη λαϊκή οργή που οδήγησε στην αραβική άνοιξη.
Εν τω μεταξύ, ο άνθρωπος που κατηγορείται για τη διαρροή, ο Μπράντλεϊ Μάνινγκ, συνελήφθη και βρέθηκε στην απομόνωση, σε μια αμερικανική φυλακή. Τον παρακολουθούσαν για να μην αυτοκτονήσει, απομακρύνοντας από κοντά του ρούχα και κουβέρτες, παρά τις αντιρρήσεις των γιατρών. Παγωμένος και άυπνος, αναγκάστηκε να σταθεί γυμνός στο παρουσιολόγιο.
Κάποιοι επίσης ζήτησαν από τους αμερικανούς πολιτικούς και ειδήμονες την τιμωρία (ακόμη και την εκτέλεση) του Ασάνζ, του ανθρώπου που είχε βγάλει στη φόρα τα εγκλήματα πολέμου των ΗΠΑ- αλλά όχι εκείνων που τα επέβαλαν ή τα διέπραξαν. Το Υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ έκανε μια έρευνα σχετικά με το αν θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει το νόμο περί Κατασκοπείας για να τον βάλουν στη φυλακή. Μια μεγάλη κριτική επιτροπή συγκλήθηκε για να εξετάσει αν ο Ασάνζ, καθώς και άλλα μέλη του WikiLeaks θα πρέπει να κατηγορηθούν με ένα έγκλημα. Οι φήμες προέκυψαν από ένα σφραγισμένο κατηγορητήριο εναντίον του.
Υπό πολιτική πίεση, η Visa και η MasterCard σταμάτησαν τις δωρεές στο WikiLeaks, αν και, όπως επισημαίνει ο πρώην υπάλληλος του WikiLeaks James Ball (ο οποίος είναι πλέον δημοσιογράφος του Guardian) στο We Steal Secrets, ευχαρίστως θα έκαναν δωρεές και στην Κου Κλουξ Κλαν. Δεν υπάρχουν ακόμη κατηγορίες, αλλά εξακολουθώ να είμαι πεπεισμένη ότι αν ο Ασάνζ διωχθεί για κατασκοπεία, το μέλλον της ερευνητικής δημοσιογραφίας θα τεθεί σε κίνδυνο παντού.
Δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι η αμερικανική εθνική ασφάλεια είχε καταστραφεί με οποιονδήποτε τρόπο από τις διαρροές, ούτε και ότι η δημοκρατία έχει υποστεί ζημιά. Αν ο Ασάνζ διωχθεί στις ΗΠΑ για κατασκοπεία, υποψιάζομαι ακόμα ότι και οι πιο απογοητευμένους υποστηρικτές του θα βγουν στους δρόμους για την υπεράσπισή του.
Οι δυσαρεστημένοι σύμμαχοι
Ο κατάλογος των δυσαρεστημένων συμμάχων του όμως είναι μακρύς: μερικοί λένε ότι απογοητεύτηκαν από συμφωνίες που δεν τηρήθηκαν, κάποιοι για τα χρήματα, κάποιοι για την ιδιοκτησία και τον έλεγχο. Ο κατάλογος περιλαμβάνει τους πρώτους συνεργάτες του WikiLeaks, , Daniel Domscheit-Berg και τον «αρχιτέκτονα», τον ανώνυμο τεχνικό πίσω από ένα μεγάλο μέρος της πλατφόρμας WikiLeaks. Περιλαμβάνει επίσης, τους δημοσιογράφους με τους οποίους συνεργάστηκε για τα έγγραφα που διέρρευσε: Nick Davies, David Leigh και Luke Harding της Guardian, την ομάδα των New York Times, τον James Ball, την επικεφαλής της καμπάνιας για την Ελευθερία της Πληροφόρησης Heather Brooke. Επίσης, τον πρώην δικηγόρο του Mark Stephens, τον Jamie Byng του Canongate Books, ο οποίος λέγεται ότι του κατέβαλε 500.000 στερλίνες προκαταβολή για μια αυτοβιογραφία την οποία ο Ασάνζ απέσυρε, το Channel 4 που έκανε ένα ντοκιμαντέρ γι ‘αυτόν που είχε ως αποτέλεσμα την ανεπιτυχή καταγγελία του στην Ofcom ότι ήταν άδικο και ότι είχε παραβιάσει την ιδιωτική ζωή του και την πρώην ομάδα του WikiLeaks στην Ισλανδία.
Πέρυσι τον Αύγουστο, ζήτησα από τον Ασάνζ να εξετάσει τα σημεία που παρουσίασε ο νομικός ανταποκριτής του New Statesman, David Allen Green, σε ένα blog με τίτλο “Νομικά μύθοι για την έκδοση Ασάνζ”. Ήταν μύθοι που φοβήθηκα ότι θα μπορούσαν είχα βοηθήσει κι εγώ ασυναίσθητα στη διάδοσή τους. Παρά τις πολλές προσπάθειες να αποσπάσω μια απάντηση, δεν τα κατάφερα. Μου είπαν ότι ο Ασάνζ ήταν «πολύ απασχολημένος», παρότι είχα προσκληθεί να επισκεφθώ την πρεσβεία του Εκουαδόρ, όπου είχε βρει πρόσφατα καταφύγιο για την αποφυγή της έκδοσής του, για μια φωτογράφιση την οποία αρνήθηκε.
Ήθελα να τον ρωτήσω σχετικά με τη γνώμη των αντικειμενικών νομικών εμπειρογνωμόνων, οι οποίοι – σε αντίθεση με τους ισχυρισμούς που διατυπώνονται από το WikiLeaks – επιμένουν ότι ο ίδιος δεν είναι πιο ευάλωτος σε έκδοση προς τις ΗΠΑ από τη Σουηδία απ’ ότι είναι από το Ηνωμένο Βασίλειο. Ο διακομιστής του WikiLeaks κάποτε φιλοξενούταν στη Σουηδία για να επωφεληθεί της φιλελεύθερης προστασίας της χώρας για τους δημοσιογράφους (σε αντίθεση με τον Ισημερινό, που κατατάσσεται στην 119η θέση στον Παγκόσμιο Δείκτη Ελευθερίας του Τύπου).
Οι κατηγορίες για βιασμό και η έκδοση
Όταν δύο Σουηδές κατήγγειλαν ότι ο Ασάνζ τις είχε βιαστεί και τους επιτέθηκε σεξουαλικά τον Αύγουστο του 2010, ο Mark Ste­phens, μιλώντας ως δικηγόρος του, αναφέρθηκε στους Σουηδούς ως «ένα από εκείνα τα κράτη-κόλακες που χρησιμοποιούν τους πόρους τους και τις εγκαταστάσεις τους για πτήσεις έκνομων μεταγωγών». Ωστόσο, ακόμη και το WikiLeaks είχε αποκαλύψει ότι το 2006 η Σουηδία σταμάτησε τις πτήσεις έκνομων μεταγωγών για τις ΗΠΑ.
Ο Stephens, επίσης, δεν ανέφερε ότι ένα άλλο κράτος «κόλακας» που είχε εμπλακεί με μεταγωγές και βασανιστήρια ήταν το Ηνωμένο Βασίλειο. Σε κάθε περίπτωση, η έκδοση του Ασάνζ στη Σουηδία από τις ΗΠΑ θα εξακολουθούσε να απαιτεί την συναίνεση του Ηνωμένου Βασιλείου, καθώς είναι η πρώτη χώρα που ενεπλάκη. Επιπλέον, η συνθήκη έκδοσης μεταξύ της Σουηδίας και των ΗΠΑ απαγορεύει την έκδοση για πολιτικά αδικήματα ή κατασκοπεία και αποτρέπει την έκδοση όπου υπάρχει κίνδυνος θανατικής ποινής.
Υπάρχουν πολύπλοκες πτυχές στην υπόθεση Ασάντζ και πολλά ερωτήματα για την έρευνα της σουηδικής αστυνομίας. Η πιο σοβαρή κατηγορία του βιασμού εναντίον του, για παράδειγμα, είχε απορριφθεί σε κάποιο στάδιο και το ένταλμα σύλληψης του αποσύρθηκε από τις σουηδικές αρχές. Ένας από τους επικεφαλής εισαγγελείς στη Στοκχόλμη, η Eva Finne, η οποία είχε παρακολουθήσει τη δίωξη εναντίον του Ασάνζ, δήλωσε: «Δεν νομίζω ότι υπάρχει λόγος να υποπτευόμαστε ότι έχει διαπράξει βιασμό». Ωστόσο, δέκα ημέρες αργότερα, η έρευνα βιασμού άνοιξε εκ νέου από τη σουηδή διευθύντρια της δίωξης Marianne Ny.
Υπάρχουν επίσης ερωτήματα σχετικά με το γιατί ο εισαγγελέας περίμενε τόσο καιρό για να ορίσει μια ημερομηνία ανάκρισης με τον Ασάνζ (αν και υπήρξαν επανειλημμένα αιτήματα από την κατηγορούσα αρχή, και ήταν δύσκολο να επικοινωνήσει με τον Ασάνζ) και γιατί ο εισαγγελέας δεν δέχθηκε την προσφορά του Ασάνζ να ανακριθεί μέσω τηλεοπτικής σύνδεσης, όταν υπάρχει ένα προηγούμενο για αυτό στη σουηδική νομοθεσία. (Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί ότι ο Σουηδός εισαγγελέας είπε ότι ο Ασάνζ δεν καταζητείται μόνο για ανάκριση, αλλά και για «τη διενέργεια ποινικής διαδικασίας», έτσι ώστε να μπορεί να συλληφθεί και να κατηγορηθεί).
Το χρονοδιάγραμμα των καταγγελιών για τους βιασμούς και την έκδοση του εντάλματος σύλληψης της Ιντερπόλ για τον Ασάνζ το Νοέμβριο του 2010 αρχικά φαινόταν ύποπτο σε πολλούς, συμπεριλαμβανομένου και εμού. Ήρθε μόλις δύο ημέρες μετά την κυκλοφορία της πρώτης παρτίδας των ενοχλητικών εγγράφων του Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Οι θεωρίες συνωμοσίας σχετικά με το χρονοδιάγραμμα έγιναν πιο έντονες μετά τα σχόλια του Mark Stephens, ο οποίος απέδωσε τις καταγγελίες σε «σκοτεινές δυνάμεις», λέγοντας: «η παγίδα με το μέλι βγήκε». Σε μια συνέντευξη με το ABC News, ο Ασάνζ είπε ότι οι Σουηδοί εισαγγελείς παρακράτησαν αποδεικτικά στοιχεία που πρότειναν που είχε «στήσει». Υπήρξαν ισχυρισμοί από τη νομική ομάδα του ότι οι κόκκινες ανακοινώσνεις της Ιντερπόλ εκδίδονταν για «τρομοκράτες και δικτάτορες». Στην πραγματικότητα, κόκκινες ανακοινώσεις έχουν εκδοθεί για την οδήγηση σε κατάσταση μέθης και λήψης βίντεο ηδονοβλεψιών φοιτητών κολεγίου. Οι δύο γυναίκες που ισχυρίστηκαν τον βιασμό κατονομάστηκαν και δυσφημίστηκαν στο διαδίκτυο, τις απείλησαν με βιασμό και απεικονίστηκαν με στόχους στα πρόσωπά τους.
Μπορεί κάλλιστα οι σοβαρές καταγγελίες για σεξουαλική κακοποίηση και βιασμό να μην τεκμηριώθηκαν στο δικαστήριο, αλλά έχω καταλήξει στο συμπέρασμα ότι όλα αυτά είναι διαδικαστικά θέματα για τους Σουηδούς και ότι ο Ασάνζ υπονομεύει τόσο τον εαυτό του όσο και τη δική του ατζέντα διαφάνειας – καθώς και ότι κάνει στο Υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ χάρη, αναγάγοντας την άρνησή του να απαντήσει σε ερωτήσεις στη Σουηδία σε ένα ζήτημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Υπήρξαν τρεις γύροι στα δικαστήρια του Ηνωμένου Βασιλείου, που θα μπορούσαν να έχουν επικυρώσει το ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης στο όνομά του τρεις φορές. Οι γυναίκες που αμφισβητούνται έχουν ανθρώπινα δικαιώματα, επίσης, και χρειάζονται ανάλυση. Ο ευγενής σκοπός του Ασάνζ και η επιθυμία του να αποφύγει ένα δικαστήριο των ΗΠΑ δεν αναιρεί το δικαίωμά τους να γίνει ακρόαση σε ένα σουηδικό δικαστήριο.
Δεν μετανιώνω για τα χρήματα της εγγύησης του Ασάνζ, αλλά το έκανα για να ελευθερωθεί και να δικαστεί και όχι για να μην απαντήσει στις καταγγελίες.
Σχετικά με το θέμα του Ασάνζ, οι αυθεντίες και απ’ τις δυο πλευρές ενδιαφέρονται περισσότερο για την πίστη τους στην ομάδα τους παρά για την αλήθεια. Οι επιθέσεις εναντίον του από πολλούς επικριτές του στον Τύπο είναι δηλητηριώδεις και πολύ προσωπικές. Και οι δύο πλευρές είναι ένοχες για τη δημιουργία πολιτικών καρικατούρων που σβήνουν κάθε πιθανότητα αμφιθυμίας. Το είδος του ατόμου που περνά τη ζωή του δεσμευμένος σε αυτό το είδος της εργασίας, προσκολλημένος σε ένα φορητό υπολογιστή, μυστικά, πάντα σε κίνηση, χωρίς ασφάλεια, σταθερότητα ή εισόδημα, είναι βέβαιο ότι θα είναι λίγο διαφορετικό. Έχω δει τη γοητεία, τη διορατικότητα και την ευφυΐα του Ασάνζ, αλλά έχω επίσης δει πώς το στιγμιαίο αίσθημα του ροκ σταρ έχει τη δύναμη να κάνει ακόμα και τον πιο νηφάλιο ιδεαλιστή να αισθανθεί ότι είναι υπεράνω του νόμου και της κριτικής.
Θέλουμε όλοι έναν ήρωα. Όταν το WikiLeaks κυκλοφόρησε το διαβόητο βίντεο Collateral Murder το 2010, δείχνοντας τα στρατεύματα των ΗΠΑ να πυροβολούν μια ντουζίνα αμάχων στο Ιράκ, εγώ ρώτησα χαριτολογώντας αν ο Ασάνζ ήταν ο Assange ”Jason Bourne”, που μονίμως κυνηγούσε το κράτος. Θα ήταν τραγωδία αν ένας άνθρωπος που έχει κάνει τόσο καλό καταλήξει να ανέχεται μόνο μαθητές και ακλόνητους πιστούς, σαν ένας αυστραλός Λ. Ρον Χάμπαρντ.
newstatesman