Σε συνδυασμό, με τεχνολογίες εξοικονόμησης και αποφυγή
λανθασμένων πρακτικών του παρελθόντος, το Δίκτυο Μεσόγειος SOS με
ευκαιρία την Παγκόσμια Ημέρα για το Νερό στις 22 Μαρτίου, προτείνει
λύσεις για μια βιώσιμη πολιτική για το νερό.
Στην έκθεσή της, η περιβαλλοντική οργάνωση ξεκινάει με τη διαπίστωση πως η διασφάλιση του δημόσιου χαρακτήρα και της δημόσιας διαχείρισης του νερού πρέπει να αποτελεί τον κυρίαρχο στόχο της κοινωνίας στην πολιτική για το νερό. "Το νερό είναι δημόσιο αγαθό, ένας φυσικός πόρος, που υπερβαίνει την έννοια της ιδιοκτησίας, καθώς αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για την ύπαρξη ζωής και κατά συνέπεια ανήκει σε κάθε έμβιο οργανισμό που κατοικεί στη Γη", αναφέρει η έκθεση.
Παραθέτει την απόφαση του ΟΗΕ, τον Ιούλιο του 2010, ότι η πρόσβαση στο νερό χαρακτηρίστηκε ως θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα, που πρέπει να είναι προσβάσιμο σε όλους. Η έκθεση της οργάνωσης εξηγεί πως, όπου εφαρμόστηκαν πολιτικές ιδιωτικοποίησης, οι τιμές εκτοξεύτηκαν στα ύψη, η ποιότητα του νερού υποβαθμίστηκε, οι εταιρείες δεν επέκτειναν ούτε επιδιόρθωναν τα δίκτυα ύδρευσης και άφηναν χωρίς πρόσβαση στο νερό ολόκληρες γειτονιές, όταν οι φτωχότεροι δεν είχαν τη δυνατότητα να πληρώσουν.
Τα προβλήματα λειψυδρίας, σύμφωνα με την πολυσέλιδη έκθεση της περιβαλλοντικής οργάνωσης, δημιουργούνται περισσότερο από κοινωνικοοικονομικές αιτίες, παρά από έλλειψη φυσικών πόρων και συνδέονται με τη σπάταλη και καταχραστική κατανάλωση νερού. Το καταναλωτικό μοντέλο αλόγιστης χρήσης των φυσικών πόρων, σε συνδυασμό με την αλλαγή των χρήσεων γης, την κλιματική αλλαγή, την καταστροφή των δασών και τη μετατροπή τους σε βοσκοτόπια ή αρδευόμενες καλλιεργούμενες εκτάσεις, την τσιμεντοποίηση, τη ρύπανση των υπόγειων και επιφανειακών υδάτων (από τη βιομηχανία και την εντατική γεωργία), τις απαρχαιωμένες τεχνικές άρδευσης, την υποβάθμιση και καταστροφή των υγροτόπων, την εγκατάλειψη παραδοσιακών μεθόδων συλλογής νερού, την κατασκευή φραγμάτων και την υπερεκμετάλλευση των πηγών έφεραν αλλαγές στο υδατικό ισοζύγιο των περιοχών. Επιπλέον, ο μαζικός τουρισμός που κυριαρχεί στην Ελλάδα και στις άλλες χώρες της νότιας Ευρώπης, απειλεί τα υδατικά τους αποθέματα.
Στην Ελλάδα σημειώνεται αναλογικά η μεγαλύτερη κατανάλωση νερού, σε σχέση με άλλες αναπτυγμένες περιοχές του κόσμου. Το Δίκτυο Μεσόγειος SOS επισημαίνει πως η κατανάλωση του νερού μπορεί να μειωθεί τουλάχιστον στο μισό, χωρίς να το στερηθεί η κοινωνία και χωρίς να απαιτούνται σημαντικές επιβαρύνσεις στις υποδομές.
Ο τομέας της γεωργίας στην Ελλάδα, ως προς την χρησιμοποίηση υδάτινων πόρων, καταλαμβάνει τη μερίδα του λέοντος. Είναι ενδεικτικό ότι ενώ στην Ευρώπη η γεωργία καταναλώνει το 24% των υδάτων, στην Ελλάδα και άλλες νότιες χώρες το αντίστοιχο ποσοστό ξεπερνάει το 80%. Εκτός από τις ξηρότερες και θερμότερες κλιματικές συνθήκες, το γεγονός αυτό οφείλεται στην επιλογή υδροβόρων καλλιεργειών, στο παμπάλαιο αρδευτικό σύστημα, (εξαιτίας του οποίου χάνεται το 50% του νερού που μεταφέρουν), στις ανεξέλεγκτες γεωτρήσεις, στην αποστράγγιση ελώδων περιοχών και λιμνών, στην κατασκευή φραγμάτων και σε ακατάλληλες μεθόδους ποτίσματος, όπως κανόνι ή σύστημα τεχνητής βροχής κλπ.
Η αναδιάρθρωση των καλλιεργειών ανάλογα με τις συνθήκες της κάθε περιοχής, η στροφή στη βιολογική γεωργία ώστε να αποφεύγεται η μόλυνση των υπόγειων και επιφανειακών υδάτων από νιτρικά και βιοκτόνα, η χρήση κατάλληλων τεχνολογιών ποτίσματος (χρονοδιακόπτες) και επαναχρησιμοποίησης νερού είναι από τα πρώτα μέτρα που πρέπει να ληφθούν.
Παρόμοια προβλήματα μόλυνσης των υδάτων και υπερκατανάλωσης παρουσιάζονται και στην, ως τώρα, διαχείριση του νερού στη βιομηχανία και στην παραγωγή ενέργειας. Οι εσφαλμένες πρακτικές των φραγμάτων, των μικρών ή μεγάλων υδροηλεκτρικών φρακτών μπορούν να αντικατασταθούν από μικρά και περιβαλλοντικά συμβατά έργα τοπικής κλίμακας, μικρά φράγματα ανάσχεσης της ροής των υδάτων,συλλογή βρόχινου νερού κ.α.
Στον τουρισμό, όπως και στις κατοικίες, προτείνεται η εγκατάσταση δεξαμενής και δικτύου συλλογής βρόχινου νερού, σύστημα επεξεργασίας ημικάθαρτων ή γκρίζων νερών (προέρχονται από πλυντήρια, μπάνια νιπτήρες κλπ) έτσι ώστε αυτά να ξαναχρησιμοποιηθούν στην τουαλέτα, το πότισμα κλπ., δεξαμενή συλλογής πλυμμυρικών νερών και μονάδας αφαλάτωσης για τις παραθαλάσσιες περιοχές. Επιπλέον, η οργάνωση εισηγείται τη χρήση ανοικτών χώρων πρασίνου σε δομημένες περιοχές, ώστε να πραγματοποιείται εμπλουτισμός των υπόγειων υδροφορέων και να επιτυγχάνεται φυσικός και οικονομικός καθαρισμός των υδάτων που κατεισδύουν.
Η υποβάθμιση των υδάτων από τα αστικά λύματα μπορεί να αντιμετωπισθεί με τη σταδιακή επέκταση της υποχρέωσης για δημιουργία μονάδων επεξεργασίας υγρών αποβλήτων ακόμα και σε επίπεδο μικρών οικισμών και μεμονωμένων κατοικιών σε κτίσματα που βρίσκονται εκτός αποχετευτικού δικτύου, αφού σήμερα υπάρχει η κατάλληλη τεχνογνωσία.
Η περιβαλλοντική οργάνωση ζητεί την άμεση ανάπτυξη ολοκληρωμένου σχεδίου διαχείρισης των υδατικών πόρων, όπου θα προβλεφθεί δείκτης κατάστασης και εκτίμησης των διαθέσιμων υδάτινων πόρων, ανάλογα με το εκάστοτε υδρολογικό έτος στο οποίο θα στηρίζονται όλες οι πολιτικές διαχείρισης, οι παραγωγικές διαδικασίες και τα έργα. Επίσης, απαραίτητη καθίσταται η συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας και επιστημονικών φορέων στις αποφάσεις και στους ελέγχους.
Πέρα από το μοντέλο διαβίωσής μας, που πρέπει να αλλάξει, η επερχόμενη κλιματική αλλαγή θέτει πρόσθετους λόγους ορθολογικής διαχείρισης των νερών.
Σύμφωνα με έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδος στην περίοδο 2021-2050, θα μειωθούν οι βροχοπτώσεις κατά 3-7% και το συνολικό υδατικό δυναμικό κατά 7-20% και για την περίοδο 2071-2100, οι αντίστοιχες τιμές θα είναι μείωση 14-22% για το ύψος της βροχής και 30-54% του υδατικού δυναμικού στην επικράτεια της Ελλάδας. Παρά τη υδατική κρίση που περνάει ο πλανήτης, οι περισσότερες περιοχές, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας έχουν περιθώρια για την εφαρμογή δράσεων προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή.
Στον Οδικό Χάρτη για την προσαρμογή της Ελλάδας στην κλιματική αλλαγή που εξέδωσαν η WWF Ελλάς, το ΤΕΕ η ΓΣΕΕ το ΕΚΕΠΕΚ του Παντείου Πανεπιστημίου τονίζεται πως η διαμόρφωση μιας πολιτικής θα πρέπει να κινείται στο επίπεδο της βιώσιμης διαχείρισης υδάτινων πόρων, όπως αυτή περιγράφεται στην Οδηγία Πλαίσιο για τα Ύδατα 2000/06 της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία παρουσιάζει μια ολιστική προσέγγιση για την αντιμετώπιση του νερού ως φυσικό πόρο και την προστασία των οικοσυστημάτων. Είναι η πρώτη φορά που σε νομοθετικό κείμενο αναγνωρίζονται τα φυσικά και όχι τα διοικητικά όρια της κατανομής ενός φυσικού πόρου και περιβαλλοντικού αγαθού, ενώ δίνει τις κατευθύνσεις για τη διαχείριση των διασυνοριακών υδάτων.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
Στην έκθεσή της, η περιβαλλοντική οργάνωση ξεκινάει με τη διαπίστωση πως η διασφάλιση του δημόσιου χαρακτήρα και της δημόσιας διαχείρισης του νερού πρέπει να αποτελεί τον κυρίαρχο στόχο της κοινωνίας στην πολιτική για το νερό. "Το νερό είναι δημόσιο αγαθό, ένας φυσικός πόρος, που υπερβαίνει την έννοια της ιδιοκτησίας, καθώς αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για την ύπαρξη ζωής και κατά συνέπεια ανήκει σε κάθε έμβιο οργανισμό που κατοικεί στη Γη", αναφέρει η έκθεση.
Παραθέτει την απόφαση του ΟΗΕ, τον Ιούλιο του 2010, ότι η πρόσβαση στο νερό χαρακτηρίστηκε ως θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα, που πρέπει να είναι προσβάσιμο σε όλους. Η έκθεση της οργάνωσης εξηγεί πως, όπου εφαρμόστηκαν πολιτικές ιδιωτικοποίησης, οι τιμές εκτοξεύτηκαν στα ύψη, η ποιότητα του νερού υποβαθμίστηκε, οι εταιρείες δεν επέκτειναν ούτε επιδιόρθωναν τα δίκτυα ύδρευσης και άφηναν χωρίς πρόσβαση στο νερό ολόκληρες γειτονιές, όταν οι φτωχότεροι δεν είχαν τη δυνατότητα να πληρώσουν.
Τα προβλήματα λειψυδρίας, σύμφωνα με την πολυσέλιδη έκθεση της περιβαλλοντικής οργάνωσης, δημιουργούνται περισσότερο από κοινωνικοοικονομικές αιτίες, παρά από έλλειψη φυσικών πόρων και συνδέονται με τη σπάταλη και καταχραστική κατανάλωση νερού. Το καταναλωτικό μοντέλο αλόγιστης χρήσης των φυσικών πόρων, σε συνδυασμό με την αλλαγή των χρήσεων γης, την κλιματική αλλαγή, την καταστροφή των δασών και τη μετατροπή τους σε βοσκοτόπια ή αρδευόμενες καλλιεργούμενες εκτάσεις, την τσιμεντοποίηση, τη ρύπανση των υπόγειων και επιφανειακών υδάτων (από τη βιομηχανία και την εντατική γεωργία), τις απαρχαιωμένες τεχνικές άρδευσης, την υποβάθμιση και καταστροφή των υγροτόπων, την εγκατάλειψη παραδοσιακών μεθόδων συλλογής νερού, την κατασκευή φραγμάτων και την υπερεκμετάλλευση των πηγών έφεραν αλλαγές στο υδατικό ισοζύγιο των περιοχών. Επιπλέον, ο μαζικός τουρισμός που κυριαρχεί στην Ελλάδα και στις άλλες χώρες της νότιας Ευρώπης, απειλεί τα υδατικά τους αποθέματα.
Στην Ελλάδα σημειώνεται αναλογικά η μεγαλύτερη κατανάλωση νερού, σε σχέση με άλλες αναπτυγμένες περιοχές του κόσμου. Το Δίκτυο Μεσόγειος SOS επισημαίνει πως η κατανάλωση του νερού μπορεί να μειωθεί τουλάχιστον στο μισό, χωρίς να το στερηθεί η κοινωνία και χωρίς να απαιτούνται σημαντικές επιβαρύνσεις στις υποδομές.
Ο τομέας της γεωργίας στην Ελλάδα, ως προς την χρησιμοποίηση υδάτινων πόρων, καταλαμβάνει τη μερίδα του λέοντος. Είναι ενδεικτικό ότι ενώ στην Ευρώπη η γεωργία καταναλώνει το 24% των υδάτων, στην Ελλάδα και άλλες νότιες χώρες το αντίστοιχο ποσοστό ξεπερνάει το 80%. Εκτός από τις ξηρότερες και θερμότερες κλιματικές συνθήκες, το γεγονός αυτό οφείλεται στην επιλογή υδροβόρων καλλιεργειών, στο παμπάλαιο αρδευτικό σύστημα, (εξαιτίας του οποίου χάνεται το 50% του νερού που μεταφέρουν), στις ανεξέλεγκτες γεωτρήσεις, στην αποστράγγιση ελώδων περιοχών και λιμνών, στην κατασκευή φραγμάτων και σε ακατάλληλες μεθόδους ποτίσματος, όπως κανόνι ή σύστημα τεχνητής βροχής κλπ.
Η αναδιάρθρωση των καλλιεργειών ανάλογα με τις συνθήκες της κάθε περιοχής, η στροφή στη βιολογική γεωργία ώστε να αποφεύγεται η μόλυνση των υπόγειων και επιφανειακών υδάτων από νιτρικά και βιοκτόνα, η χρήση κατάλληλων τεχνολογιών ποτίσματος (χρονοδιακόπτες) και επαναχρησιμοποίησης νερού είναι από τα πρώτα μέτρα που πρέπει να ληφθούν.
Παρόμοια προβλήματα μόλυνσης των υδάτων και υπερκατανάλωσης παρουσιάζονται και στην, ως τώρα, διαχείριση του νερού στη βιομηχανία και στην παραγωγή ενέργειας. Οι εσφαλμένες πρακτικές των φραγμάτων, των μικρών ή μεγάλων υδροηλεκτρικών φρακτών μπορούν να αντικατασταθούν από μικρά και περιβαλλοντικά συμβατά έργα τοπικής κλίμακας, μικρά φράγματα ανάσχεσης της ροής των υδάτων,συλλογή βρόχινου νερού κ.α.
Στον τουρισμό, όπως και στις κατοικίες, προτείνεται η εγκατάσταση δεξαμενής και δικτύου συλλογής βρόχινου νερού, σύστημα επεξεργασίας ημικάθαρτων ή γκρίζων νερών (προέρχονται από πλυντήρια, μπάνια νιπτήρες κλπ) έτσι ώστε αυτά να ξαναχρησιμοποιηθούν στην τουαλέτα, το πότισμα κλπ., δεξαμενή συλλογής πλυμμυρικών νερών και μονάδας αφαλάτωσης για τις παραθαλάσσιες περιοχές. Επιπλέον, η οργάνωση εισηγείται τη χρήση ανοικτών χώρων πρασίνου σε δομημένες περιοχές, ώστε να πραγματοποιείται εμπλουτισμός των υπόγειων υδροφορέων και να επιτυγχάνεται φυσικός και οικονομικός καθαρισμός των υδάτων που κατεισδύουν.
Η υποβάθμιση των υδάτων από τα αστικά λύματα μπορεί να αντιμετωπισθεί με τη σταδιακή επέκταση της υποχρέωσης για δημιουργία μονάδων επεξεργασίας υγρών αποβλήτων ακόμα και σε επίπεδο μικρών οικισμών και μεμονωμένων κατοικιών σε κτίσματα που βρίσκονται εκτός αποχετευτικού δικτύου, αφού σήμερα υπάρχει η κατάλληλη τεχνογνωσία.
Η περιβαλλοντική οργάνωση ζητεί την άμεση ανάπτυξη ολοκληρωμένου σχεδίου διαχείρισης των υδατικών πόρων, όπου θα προβλεφθεί δείκτης κατάστασης και εκτίμησης των διαθέσιμων υδάτινων πόρων, ανάλογα με το εκάστοτε υδρολογικό έτος στο οποίο θα στηρίζονται όλες οι πολιτικές διαχείρισης, οι παραγωγικές διαδικασίες και τα έργα. Επίσης, απαραίτητη καθίσταται η συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας και επιστημονικών φορέων στις αποφάσεις και στους ελέγχους.
Πέρα από το μοντέλο διαβίωσής μας, που πρέπει να αλλάξει, η επερχόμενη κλιματική αλλαγή θέτει πρόσθετους λόγους ορθολογικής διαχείρισης των νερών.
Σύμφωνα με έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδος στην περίοδο 2021-2050, θα μειωθούν οι βροχοπτώσεις κατά 3-7% και το συνολικό υδατικό δυναμικό κατά 7-20% και για την περίοδο 2071-2100, οι αντίστοιχες τιμές θα είναι μείωση 14-22% για το ύψος της βροχής και 30-54% του υδατικού δυναμικού στην επικράτεια της Ελλάδας. Παρά τη υδατική κρίση που περνάει ο πλανήτης, οι περισσότερες περιοχές, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας έχουν περιθώρια για την εφαρμογή δράσεων προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή.
Στον Οδικό Χάρτη για την προσαρμογή της Ελλάδας στην κλιματική αλλαγή που εξέδωσαν η WWF Ελλάς, το ΤΕΕ η ΓΣΕΕ το ΕΚΕΠΕΚ του Παντείου Πανεπιστημίου τονίζεται πως η διαμόρφωση μιας πολιτικής θα πρέπει να κινείται στο επίπεδο της βιώσιμης διαχείρισης υδάτινων πόρων, όπως αυτή περιγράφεται στην Οδηγία Πλαίσιο για τα Ύδατα 2000/06 της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία παρουσιάζει μια ολιστική προσέγγιση για την αντιμετώπιση του νερού ως φυσικό πόρο και την προστασία των οικοσυστημάτων. Είναι η πρώτη φορά που σε νομοθετικό κείμενο αναγνωρίζονται τα φυσικά και όχι τα διοικητικά όρια της κατανομής ενός φυσικού πόρου και περιβαλλοντικού αγαθού, ενώ δίνει τις κατευθύνσεις για τη διαχείριση των διασυνοριακών υδάτων.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ