Η Ελλάδα εξακολουθεί να έχει ιδιαίτερα υψηλό αριθμό καπνιστών, παρά την πτωτική τάση των τελευταίων ετών. Ομως κάποιοι από αυτούς δεν διακόπτουν, αλλά μεταβαίνουν στη χρήση άλλων προϊόντων ...
Με την υπογραφή του Μιχάλη Κεφαλογιάννη
Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια πτωτική τάση στον αριθμό των καπνιστών. Σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποιήθηκε τον Ιούλιο του 2017 από την εταιρία ΚΑΠΑ Research, το 27,1% του πληθυσμού δηλώνει σήμερα ότι καπνίζει έναντι του 36,7% που είχε καταγραφεί στην αντίστοιχη έρευνα το 2012.
«Ωστόσο, η Ελλάδα εξακολουθεί να έχει ιδιαίτερα υψηλό αριθμό καπνιστών, παρά την πτωτική τάση των τελευταίων ετών. Θα πρέπει να λάβουμε επιπρόσθετα υπόψη μας ότι κάποιοι από αυτούς δεν διακόπτουν, αλλά μεταβαίνουν στη χρήση άλλων καπνικών προϊόντων, όπως είναι το ηλεκτρονικό και το θερμαινόμενο τσιγάρο» τονίζει η Παρασκευή Κατσαούνου, επίκουρη καθηγήτρια Πνευμονολογίας Ιατρικής Σχολής Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, υπεύθυνη Ιατρείου Διακοπής Καπνίσματος Α' ΚΕΘ ΓΝΑ Ευαγγελισμού. Το κάπνισμα παραμένει μια από τις ισχυρότερες εξαρτήσεις αναλογικά με τον παγκόσμιο πληθυσμό.
Το να κόψει κάποιος το κάπνισμα είναι από τις δυσκολότερες αποφάσεις, όπως όλοι οι εθισμοί. Δεν είναι τυχαίο που στις περισσότερες περιπτώσεις χρειάζονται αρκετές προσπάθειες ώσπου να πετύχουμε τον στόχο μας. «Η διακοπή του καπνίσματος είναι ιδιαίτερα δύσκολη (αναφερόμενα ποσοστά επιτυχίας 3%-5%) όταν γίνεται μεμονωμένα και με ατομική και μόνο προσπάθεια. Χρειάζονται ιατρική βοήθεια και ψυχολογική υποστήριξη. Ακόμη και οι λίγοι που τα καταφέρνουν και δηλώνουν αποφασισμένοι να παραμείνουν μακριά από το τσιγάρο συχνά υποτροπιάζουν. Τα ποσοστά αυτά είναι ιδιαίτερα χαμηλά ακόμη κι όταν υπάρχει ιατρικός λόγος που επιβάλλει τη διακοπή καπνίσματος, όπως στους εμφραγματίες (14%)» επισημαίνει η κυρία Κατσαούνου.
Οπως η ίδια εξηγεί, η μεγάλη δυσκολία στη διακοπή του καπνίσματος δεν θα πρέπει να ερμηνευτεί ως αδιαφορία των καπνιστών για την υγεία τους ή ανοησία. Απλά αναδεικνύει ουσιαστικά την εντονότατη ψυχολογική και σωματική εξάρτηση την οποία προκαλεί η νικοτίνη του τσιγάρου, αφού, όπως όλες οι εξαρτησιογόνες ουσίες, απαιτεί όχι μόνο ισχυρότατη βούληση, αλλά και εξειδικευμένη ιατρική βοήθεια για να επιτευχθεί απεξάρτηση.
▲ Το στερητικό σύνδρομο
Κάθε προσπάθεια διακοπής του τσιγάρου συνδυάζεται με σημαντικά στερητικά συμπτώματα, που είναι ιδιαίτερα έντονα και ενοχλητικά. Οταν η νικοτίνη φτάσει στον εγκέφαλο, υπερδιεγείρει την ντοπαμίνη που είναι υπεύθυνη για τις φυσικές απολαύσεις μας, όπως φαγητό, ποτό, σεξουαλική ικανοποίηση, και ταυτόχρονα μεγαλώνει την ανάγκη μας για θετική ενίσχυση αυτών των απολαύσεων. Οταν ο καπνιστής δεν καπνίσει για ένα διάστημα, τότε εκδηλώνονται συμπτώματα όπως ευερεθιστότητα, απογοήτευση, θυμός, διαταραχή ύπνου, αϋπνία, αύξηση όρεξης, αύξηση σωματικού βάρους, δυσφορικό ή καταθλιπτικό συναίσθημα, δυσκολία συγκέντρωσης, νευρικότητα, ανυπομονησία και άγχος. Ως αποτέλεσμα, ο καπνιστής διακόπτει την προσπάθεια προκειμένου να απαλλαγεί από τα έντονα στερητικά συμπτώματα και έτσι δημιουργείται ο φαύλος κύκλος του καπνίσματος.
«Τα σωματικά συμπτώματα στέρησης μπορούν να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά με αγωγή σε κατάλληλη δοσολογία προσαρμοσμένη σε κάθε καπνιστή από εξειδικευμένο ιατρικό προσωπικό ιατρείων διακοπής καπνίσματος που έχουν στη διάθεσή τους τρία ασφαλή και αποτελεσματικά φάρμακα πρώτης γραμμής (θεραπεία υποκατάστασης με νικοτίνη, βουπροπιόνη και βαρενικλίνη).
Η αντιμετώπιση της σωματικής εξάρτησης γίνεται σε συνδυασμό με συμπεριφορική θεραπεία και έτσι τα αποτελέσματα μεγιστοποιούνται σε εξειδικευμένα ιατρεία διακοπής (πάνω από 35%-40%)» λέει η κυρία Κατσαούνου.
Πέρα, όμως, από τη σωματική εξάρτηση υπάρχει και η ψυχολογική εξάρτηση. Το τσιγάρο, εκτός από ευχαρίστηση, είναι και μια διέξοδος σε δύσκολες ψυχολογικές καταστάσεις. «Επιλέγοντας να ενισχύσουμε τη διακοπή του καπνίσματος με συμβουλευτική ψυχοθεραπεία, βοηθά όχι μόνο σε αυτή καθ' αυτή την προσπάθεια, αλλά και στο να κατανοήσει ο καπνιστής και να βελτιώσει λανθασμένες τακτικές στον τρόπο διαχείρισης των δυσκολιών, στην επικοινωνία και στο συναίσθημα. Αυτές μπορεί να μην είναι πολύ διαφορετικές από των υπολοίπων, απλά εκείνοι δεν έχουν συνδέσει την αντιμετώπισή τους με κάπνισμα» προσθέτει η ίδια.
Οπως η ίδια εξηγεί, η μεγάλη δυσκολία στη διακοπή του καπνίσματος δεν θα πρέπει να ερμηνευτεί ως αδιαφορία των καπνιστών για την υγεία τους ή ανοησία. Απλά αναδεικνύει ουσιαστικά την εντονότατη ψυχολογική και σωματική εξάρτηση την οποία προκαλεί η νικοτίνη του τσιγάρου, αφού, όπως όλες οι εξαρτησιογόνες ουσίες, απαιτεί όχι μόνο ισχυρότατη βούληση, αλλά και εξειδικευμένη ιατρική βοήθεια για να επιτευχθεί απεξάρτηση.
▲ Το στερητικό σύνδρομο
Κάθε προσπάθεια διακοπής του τσιγάρου συνδυάζεται με σημαντικά στερητικά συμπτώματα, που είναι ιδιαίτερα έντονα και ενοχλητικά. Οταν η νικοτίνη φτάσει στον εγκέφαλο, υπερδιεγείρει την ντοπαμίνη που είναι υπεύθυνη για τις φυσικές απολαύσεις μας, όπως φαγητό, ποτό, σεξουαλική ικανοποίηση, και ταυτόχρονα μεγαλώνει την ανάγκη μας για θετική ενίσχυση αυτών των απολαύσεων. Οταν ο καπνιστής δεν καπνίσει για ένα διάστημα, τότε εκδηλώνονται συμπτώματα όπως ευερεθιστότητα, απογοήτευση, θυμός, διαταραχή ύπνου, αϋπνία, αύξηση όρεξης, αύξηση σωματικού βάρους, δυσφορικό ή καταθλιπτικό συναίσθημα, δυσκολία συγκέντρωσης, νευρικότητα, ανυπομονησία και άγχος. Ως αποτέλεσμα, ο καπνιστής διακόπτει την προσπάθεια προκειμένου να απαλλαγεί από τα έντονα στερητικά συμπτώματα και έτσι δημιουργείται ο φαύλος κύκλος του καπνίσματος.
«Τα σωματικά συμπτώματα στέρησης μπορούν να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά με αγωγή σε κατάλληλη δοσολογία προσαρμοσμένη σε κάθε καπνιστή από εξειδικευμένο ιατρικό προσωπικό ιατρείων διακοπής καπνίσματος που έχουν στη διάθεσή τους τρία ασφαλή και αποτελεσματικά φάρμακα πρώτης γραμμής (θεραπεία υποκατάστασης με νικοτίνη, βουπροπιόνη και βαρενικλίνη).
Η αντιμετώπιση της σωματικής εξάρτησης γίνεται σε συνδυασμό με συμπεριφορική θεραπεία και έτσι τα αποτελέσματα μεγιστοποιούνται σε εξειδικευμένα ιατρεία διακοπής (πάνω από 35%-40%)» λέει η κυρία Κατσαούνου.
Πέρα, όμως, από τη σωματική εξάρτηση υπάρχει και η ψυχολογική εξάρτηση. Το τσιγάρο, εκτός από ευχαρίστηση, είναι και μια διέξοδος σε δύσκολες ψυχολογικές καταστάσεις. «Επιλέγοντας να ενισχύσουμε τη διακοπή του καπνίσματος με συμβουλευτική ψυχοθεραπεία, βοηθά όχι μόνο σε αυτή καθ' αυτή την προσπάθεια, αλλά και στο να κατανοήσει ο καπνιστής και να βελτιώσει λανθασμένες τακτικές στον τρόπο διαχείρισης των δυσκολιών, στην επικοινωνία και στο συναίσθημα. Αυτές μπορεί να μην είναι πολύ διαφορετικές από των υπολοίπων, απλά εκείνοι δεν έχουν συνδέσει την αντιμετώπισή τους με κάπνισμα» προσθέτει η ίδια.
Τα οφέλη της διακοπής
Τα οφέλη της διακοπής του καπνίσματος είναι πολλαπλά και αφορούν όλους τους καπνιστές σε οποιαδήποτε ηλικία, υγιείς ή πάσχοντες από κάποιο νόσημα. «Οι καπνιστές χάνουν τουλάχιστον μια δεκαετία προσδόκιμου ζωής, σε σύγκριση με εκείνους που δεν καπνίζουν ποτέ. Η διακοπή πριν από την ηλικία των 40 ετών μειώνει τον κίνδυνο θανάτου που συνδέεται με το συνεχιζόμενο κάπνισμα κατά περίπου 90%» λέει η κυρία Κατσαούνου. Ωστόσο, κάποια από τα οφέλη γίνονται εμφανή σχεδόν αμέσως, αλλά συνεχίζουν να αυξάνονται όσο περνάει ο καιρός.
➥ Σε 20 μόλις λεπτά αφού το κόψουμε η πίεση και οι παλμοί της καρδιάς πέφτουν στο φυσιολογικό.
➥ Στις πρώτες οκτώ ώρες τα επίπεδα μονοξειδίου του άνθρακα στο αίμα πέφτουν, ενώ το οξυγόνο αυξάνεται.
➥ Στις πρώτες 24 ώρες ελαττώνεται ο κίνδυνος για ανακοπή καρδιάς.
➥ Στις 48 ώρες τα άκρα των νεύρων αρχίζουν να αναπτύσσονται και οι αισθήσεις της όσφρησης και της γεύσης επιστρέφουν σε φυσιολογικά επίπεδα.
➥ Μέσα στους τρεις πρώτους μήνες η πνευμονική λειτουργία επανέρχεται, με αποτέλεσμα να μειώνονται η δύσπνοια, το αίσθημα κόπωσης και ο βήχας.
➥ Στον πρώτο χρόνο μειώνεται κατά 50% ο υπερβολικός κίνδυνος για στεφανιαία νόσο.
➥ Στα πέντε δέκα χρόνια οι πιθανότητες εγκεφαλικού πέφτουν στα επίπεδα ενός ατόμου που δεν έχει καπνίσει ποτέ.
➥ Τέλος, έπειτα από 15 χρόνια ο κίνδυνος καρκίνου του πνεύμονα ελαττώνεται κατά 30%-50% σε σχέση με όσους συνεχίζουν να καπνίζουν.
➥ Σε 20 μόλις λεπτά αφού το κόψουμε η πίεση και οι παλμοί της καρδιάς πέφτουν στο φυσιολογικό.
➥ Στις πρώτες οκτώ ώρες τα επίπεδα μονοξειδίου του άνθρακα στο αίμα πέφτουν, ενώ το οξυγόνο αυξάνεται.
➥ Στις πρώτες 24 ώρες ελαττώνεται ο κίνδυνος για ανακοπή καρδιάς.
➥ Στις 48 ώρες τα άκρα των νεύρων αρχίζουν να αναπτύσσονται και οι αισθήσεις της όσφρησης και της γεύσης επιστρέφουν σε φυσιολογικά επίπεδα.
➥ Μέσα στους τρεις πρώτους μήνες η πνευμονική λειτουργία επανέρχεται, με αποτέλεσμα να μειώνονται η δύσπνοια, το αίσθημα κόπωσης και ο βήχας.
➥ Στον πρώτο χρόνο μειώνεται κατά 50% ο υπερβολικός κίνδυνος για στεφανιαία νόσο.
➥ Στα πέντε δέκα χρόνια οι πιθανότητες εγκεφαλικού πέφτουν στα επίπεδα ενός ατόμου που δεν έχει καπνίσει ποτέ.
➥ Τέλος, έπειτα από 15 χρόνια ο κίνδυνος καρκίνου του πνεύμονα ελαττώνεται κατά 30%-50% σε σχέση με όσους συνεχίζουν να καπνίζουν.
Eξειδικευμένη ιατρική βοήθεια
«Σημαντικότατο είναι να τονιστεί ότι οι καπνιστές έχουν 11 φορές περισσότερο κίνδυνο να εμφανίσουν καρκίνο από τους μη καπνιστές, με τη χρήση καπνού να είναι υπεύθυνη για το 85% όλων των καρκίνων του πνεύμονα. Ο κίνδυνος αυξάνεται ανάλογα με τον αριθμό των τσιγάρων και τον χρόνο» επισημαίνει η κυρία Κατσαούνου.
Οπως η ίδια τονίζει, η διακοπή του καπνίσματος αποτελεί την πιο αποτελεσματική ιατρική παρέμβαση και όλοι οι καπνιστές πρέπει να ενθαρρύνονται στη διακοπή του καπνίσματος με παροχή εξειδικευμένης ιατρικής βοήθειας, ώστε αυτό να γίνει με εύκολο, ασφαλή και αποτελεσματικό τρόπο. Συγκεκριμένα, η διακοπή καπνίσματος είναι δυνατή σε ποσοστά μεγαλύτερα του 50% με εξειδικευμένη ιατρική βοήθεια.
«Η διαδικασία της διακοπής απαιτεί τουλάχιστον τέσσερις εβδομαδιαίες συνεδρίες τον πρώτο μήνα και στη συνέχεια μηνιαίες έως το τρίμηνο και άλλες δύο το πρώτο έτος. Το πρόγραμμα αυτό εξατομικεύεται όταν χρειάζεται. Επειτα από ένα έτος αποχής ένας καπνιστής μπορεί πλέον να ονομάζεται πρώην καπνιστής. Βέβαια ο κίνδυνος της υποτροπής υπάρχει πάντα, όπως και σε όλα τα χρόνια νοσήματα, αλλά σε όσους έχουν διακόψει με χρήση συμπεριφορικής αγωγής είναι μικρότερος. Φυσικά ακόμη και αν κάποιος υποτροπιάσει, το όφελος της διακοπής για όσο διάστημα παρέμεινε χωρίς να καπνίζει υπάρχει και οφείλει να επαναλάβει την προσπάθεια, που αυτή τη φορά θα κρατήσει περισσότερο» καταλήγει η ίδια.
Οπως η ίδια τονίζει, η διακοπή του καπνίσματος αποτελεί την πιο αποτελεσματική ιατρική παρέμβαση και όλοι οι καπνιστές πρέπει να ενθαρρύνονται στη διακοπή του καπνίσματος με παροχή εξειδικευμένης ιατρικής βοήθειας, ώστε αυτό να γίνει με εύκολο, ασφαλή και αποτελεσματικό τρόπο. Συγκεκριμένα, η διακοπή καπνίσματος είναι δυνατή σε ποσοστά μεγαλύτερα του 50% με εξειδικευμένη ιατρική βοήθεια.
«Η διαδικασία της διακοπής απαιτεί τουλάχιστον τέσσερις εβδομαδιαίες συνεδρίες τον πρώτο μήνα και στη συνέχεια μηνιαίες έως το τρίμηνο και άλλες δύο το πρώτο έτος. Το πρόγραμμα αυτό εξατομικεύεται όταν χρειάζεται. Επειτα από ένα έτος αποχής ένας καπνιστής μπορεί πλέον να ονομάζεται πρώην καπνιστής. Βέβαια ο κίνδυνος της υποτροπής υπάρχει πάντα, όπως και σε όλα τα χρόνια νοσήματα, αλλά σε όσους έχουν διακόψει με χρήση συμπεριφορικής αγωγής είναι μικρότερος. Φυσικά ακόμη και αν κάποιος υποτροπιάσει, το όφελος της διακοπής για όσο διάστημα παρέμεινε χωρίς να καπνίζει υπάρχει και οφείλει να επαναλάβει την προσπάθεια, που αυτή τη φορά θα κρατήσει περισσότερο» καταλήγει η ίδια.
Προετοιμάστε τη «μεγάλη» μέρα
Μόλις αποφασίσετε να σταματήσετε το κάπνισμα, ορίστε την ημερομηνία οριστικής διακοπής. Επιλέξτε μια ημερομηνία που δεν είναι πολύ μακριά, αλλά κάποια που σας δίνει αρκετό χρόνο για να προετοιμαστείτε. Η Αμερικανική Εταιρία Καρκίνου δίνει τις εξής συμβουλές:
➥ Ανακοινώστε στους φίλους, στην οικογένεια και στους συναδέλφους την απόφασή σας να διακόψετε το τσιγάρο την ημερομηνία που έχετε ορίσει.
➥ Πετάξτε όλα τα τσιγάρα και τα σταχτοδοχεία.
➥ Αν σχεδιάζετε να συμμετέχετε σε κάποιο κέντρο διακοπής καπνίσματος, κάντε το άμεσα.
➥ Ζητήστε βοήθεια από οικογένεια και φίλους.
➥ Βρείτε έναν φίλο ή ένα μέλος της οικογένειας που έκοψε το κάπνισμα και μπορεί να σας βοηθήσει.
➥ Ζητήστε από τους φίλους και όσους καπνίζουν από την οικογένειά σας να μην καπνίζουν όταν είστε μαζί τους.
➥ Ανακοινώστε στους φίλους, στην οικογένεια και στους συναδέλφους την απόφασή σας να διακόψετε το τσιγάρο την ημερομηνία που έχετε ορίσει.
➥ Πετάξτε όλα τα τσιγάρα και τα σταχτοδοχεία.
➥ Αν σχεδιάζετε να συμμετέχετε σε κάποιο κέντρο διακοπής καπνίσματος, κάντε το άμεσα.
➥ Ζητήστε βοήθεια από οικογένεια και φίλους.
➥ Βρείτε έναν φίλο ή ένα μέλος της οικογένειας που έκοψε το κάπνισμα και μπορεί να σας βοηθήσει.
➥ Ζητήστε από τους φίλους και όσους καπνίζουν από την οικογένειά σας να μην καπνίζουν όταν είστε μαζί τους.
▲ Την ημέρα διακοπής
➥ Μην καπνίζετε καθόλου.
➥ Μείνετε πολυάσχολοι.
➥ Παρακολουθήστε μια συνεδρία στο κέντρο στο οποίο έχετε εγγραφεί.
➥ Πιείτε περισσότερο νερό και χυμό.
➥ Καταναλώστε λιγότερο ή καθόλου αλκοόλ.
➥ Αποφύγετε τα άτομα που καπνίζουν.
➥ Αποφύγετε καταστάσεις κατά τις οποίες έχετε έντονη επιθυμία να καπνίσετε.
➥ Πολλές φορές κατά τη διάρκεια της ημέρας θα αισθανθείτε την ανάγκη να καπνίσετε, αλλά η επιθυμία για τσιγάρο περνάει μέσα σε 3-5 λεπτά.
➥ Μην καπνίζετε καθόλου.
➥ Μείνετε πολυάσχολοι.
➥ Παρακολουθήστε μια συνεδρία στο κέντρο στο οποίο έχετε εγγραφεί.
➥ Πιείτε περισσότερο νερό και χυμό.
➥ Καταναλώστε λιγότερο ή καθόλου αλκοόλ.
➥ Αποφύγετε τα άτομα που καπνίζουν.
➥ Αποφύγετε καταστάσεις κατά τις οποίες έχετε έντονη επιθυμία να καπνίσετε.
➥ Πολλές φορές κατά τη διάρκεια της ημέρας θα αισθανθείτε την ανάγκη να καπνίσετε, αλλά η επιθυμία για τσιγάρο περνάει μέσα σε 3-5 λεπτά.
dimokratianews.gr