Ρεπορτάζ: Σωτήρης Σκουλούδης, Παναγιώτης Βλαχουτσάκος
Το εντυπωσιακό ηφαιστειακό τοπίο της Σαντορίνης δεν είναι μόνο ένα από τα ...
κορυφαία αξιοθέατα του διάσημου ελληνικού νησιού, μιας και μία πλευρά του φαίνεται να φιλοξενεί περιοχές παρόμοιες με αυτές που έχουν βρεθεί στον πλανήτη Άρη! Αυτό ανακάλυψε μια ομάδα ευρωπαίων και αμερικανών επιστημόνων μετά από ανάλυση περίπου είκοσι δειγμάτων πετρωμάτων που συλλέχθηκαν από τον όρμο του Μπάλου, στο νότιο τμήμα του νησιού.
Η ιδέα μίας ολοκληρωμένης μελέτης της Σαντορίνης και η σύγκριση της με τον πλανήτη Άρη ήταν του Ιωάννη Μπαζιώτη, Επίκουρου καθηγητή ορυκτολογίας-πετρολογίας του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών και ξεκίνησε με την εκπόνηση της πτυχιακής μελέτης του φοιτητή Αυγουστίνου Πανταζίδη. Τα πρώτα αποτελέσματα της έρευνας ανακοινώθηκαν στο Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο της Meteoritical Society of America, το 2016, στο Βερολίνο.Η περαιτέρω αξιολόγηση των δειγμάτων οδήγησε την ομάδα επιστημόνων να στείλει τα καταληκτικά αποτελέσματα της έρευνας στο διεθνές επιστημονικό περιοδικό Icarus.
Αυτά δημοσιεύθηκαν σε σύντομο χρονικό διάστημα και αποκαλύπτουν ότι η χημική και ορυκτολογική σύσταση των πετρωμάτων του Μπάλου Σαντορίνης είναι παρόμοια με εκείνη των μετεωριτών του Άρη (σεργκοτίτης πλούσιος σε ολιβίνη και άλλα χαρακτηριστικά ορυκτά) όπως και με το βασαλτικό υλικό που βρέθηκε στους κρατήρες Gusev και Gale του Κόκκινου Πλανήτη από τα διαστημικά ρομπότ (rovers) Spirit και Opportunity.
«Οπτική μικροσκοπία και γεωχημικές αναλύσεις δείχνουν ότι οι βασάλτες του Μπάλου είναι χρήσιμα ανάλογα για τον χαρακτηρισμό γεωλογικών διεργασιών και χημικών/ορυκτολογικών ιδιοτήτων των υλικών που υπάρχουν στην επιφάνεια του Άρη», λένε τρεις από τους συντάκτες, ο Ιωάννης Μπαζιώτης, η Ανεζίνα Σολωμονίδου, ερευνήτριαστην Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Διαστήματος (ESA) που βρίσκεται στη Μαδρίτη, και ο Εμμανουήλ Μανούτσογλου, καθηγητής στο Πολυτεχνείο Κρήτης.
Επιπλέον, προσθέτουν, ότι «το νησί είναι εύκολα προσβάσιμο και προσφέρει άριστη υλικοτεχνική υποστήριξη για τη δειγματοληψία, τις μελέτες πεδίου, τη βαθμονόμηση οργάνων δοκιμών και άλλων δραστηριοτήτων που σχετίζονται με την τρέχουσα και τη μελλοντική εξερεύνηση του Άρη».
Η εφαρμογή φορητών αναλυτικών οργάνων μπορεί να πραγματοποιηθεί στο πεδίο της περιοχής του Μπάλου με απώτερο σκοπό τον έλεγχο ή τη βαθμονόμησή τους. Επίσης, οι τρεις προαναφερθέντες συντάκτες του άρθρου προτείνουν «τον διαχωρισμό εκείνων των ορυκτών από τα πετρώματα του Μπάλου που παρουσιάζουν ομοιότητες σύστασης συγκριτικά με τα αντίστοιχα του πλανήτη Άρη. Ο διαχωρισμός μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους, μεταξύ των οποίων με τη τεχνική της μικρο-γεώτρησης».
Οι αναλύσεις της δομής των ορυκτών, της σύστασής τους, και οι φασματικές τους υπογραφές σε διάφορα μήκη κύματος, μπορεί να συμβάλουν μελλοντικά στη βαθμονόμηση φασματομέτρων που θα «πετάξουν» για το πλανήτη Άρη.
Έτσι, δίπλα στο τουριστικό ενδιαφέρον της, η Σαντορίνη μετατρέπεται σε έναν εξαιρετικό προορισμό για τις μελέτες της συγκριτικής πλανητολογίας, ένα επιστημονικό πεδίο που, σύμφωνα με τους Μπαζιώτη και Σολωμονίδου, «παίζει σημαντικό ρόλο για τον γεωλογικό χαρακτηρισμό μακρινών εξωτικών κόσμων, όπως είναι οι πλανήτες και τα φεγγάρια, αλλά και για την καλύτερη κατανόηση του δικού μας πλανήτη».Η πλανητολογία που επιπρόσθετα μπορεί να αποτελέσει σημαντικό πόλο έλξης για τη νέα γενιά γεω-επιστημόνων.
Σε ερώτημα του zougla.gr προς του δύο επιστήμονες για το πώς θα αξιοποιηθούν ακριβώς αυτά τα πορίσματα και πότε, ώστε με τη βοήθεια της Σαντορίνης να διευρύνουμε την ανθρώπινη γνώση για τον Άρη, η κυρίως Σολωμονίδου και ο κύριος Μπαζιώτης απάντησαν:
«Η Σαντορίνη, φιλοδοξούμε να αποτελέσει μία ακόμη περιοχή ενός επίγειου αναλόγου –για συγκεκριμένες ιδιότητες– του πλανήτη Άρη. Ήδη υπάρχουν και άλλες περιοχές στη Γη, μεταξύ των οποίων η Χαβάη, η Έτνα, η έρημος Ατακάμα, η Ισλανδία, η λεκάνη Qaidamστο Θιβέτ, η περιοχή Tindoufστο Νότιο Μαρόκο, και οι οποίες αποτελούν επίγεια ανάλογα του Άρη για διαφορετικές ιδιότητες (όπως π.χ. η γεωχημεία εδαφών) από εκείνες για τις οποίες προτείνεται ο Μπάλος-Σαντορίνης κ.α.
Η ανθρώπινη γνώση όμως διευρύνεται μελετώντας στη λεπτομέρειά τους τα γήϊνα γεωλογικά συστήματα και η Σαντορίνη τολμούμε να πούμε ότι βάζει τη χώρα μας στο παγκόσμιο χάρτη των πολυάριθμων επίγειων αναλόγων βάζοντας ένα ακόμα λιθαράκι (στη κυριολεξία εδώ...) στο τομέα της συγκριτικής πλανητολογίας».
Οι δύο Έλληνες επιστήμονες
Χαρακτηριστικά παραδείγματα ενασχόλησης με τη πλανητική επιστήμη αποτελούν τόσο η κυρία Σολωμονίδου όσο κα ο κύριος Μπαζιώτης. Η πρώτη, αποτελεί για σειρά ετών μέλος ερευνητικής ομάδας στο διάσημο εργαστήριο Jet Propulsion Laboratory και της Ευρωπαικής Υπηρεσίας Διαστήματος μελετώντας με χρήση τεχνικών Remote Sensing, την επιφάνεια, και την αλληλεπίδραση της ατμόσφαιρας, της επιφάνειας και του εσωτερικού άλλων ουράνιων σωμάτων όπως ο Τιτάνας και άλλων δορυφόρων του πλανήτη Κρόνου και Δία.
Ο κ. Μπαζιώτης, όντας μέλος του Planetary Geosciences Institute, δούλεψε δίπλα σε έναν από τους κορυφαίους επιστήμονες της Πλανητικής Επιστήμης, τον Larry Taylor, μελετώντας τον πιο σημαντικό μετεωρίτη με προέλευση το πλανήτη Άρη τα τελευταία 60 χρόνια. Άξιο αναφοράς είναι ότι ο κύριος Μπαζιώτης, παρουσίασε στη διάρκεια ημερίδας με θέμα «Hellas to the Moon»που διοργάνωσε ο Ελληνικός Διαστημικός Οργανισμός υπό την αιγίδα του Υπουργείου Ψηφιακής Πολιτικής, Τηλεπικοινωνιών και Ενημέρωσης τη δική του πρόταση σχετικά με τη μελέτη –στον Ελλαδικό χώρο– επίγειων αναλόγων και πως αυτά μπορούν να χρησιμεύσουν σε μία μελλοντική διαστημική αποστολή.
Η κυρία Σολωμονίδου και ο κύριος Μπαζιώτης, ήδη έχουν ξεκινήσει τη μελέτη πρόσθετων περιοχών στην Ελλάδα που παρουσιάζουν υψηλές πιθανότητες να αποτελέσουν επίγεια ανάλογα του πλανήτη Άρη ή της Σελήνης.
Η Δρ. Ανεζίνα Σολωμονίδου, στη Χαβάη στο Big Island, σε ερευνητική αποστολή με την ομάδα της NASA/JPL εξερευνώντας λάβες, φουμαρόλες και άλλους ηφαιστειακούς σχηματισμούς.
Ο Δρ. Ιωάννης Μπαζιώτης, στην Ανταρκτική, σε ένα πεδίο που μπορεί να χαρακτηριστεί ως επίγειο ανάλογο του Άρη.
Δείτε την πρόσφατη αναλυτική συνέντευξη της Ανεζίνας Σολωμονίδου σχετικά με τις ενδείξεις για την ύπαρξη και τη δυνατότητα διατήρησης της ζωής στους παγωμένους δορυφόρους του Δία και του Κρόνου, στο zougla.gr: