Μετά από πολλά χρόνια προσπαθειών, το κτίριο με τα 87 χρόνια ζωής είναι για πρώτη φορά σε έναν καλό δρόμο για να δεχθεί το φιλί της ζωής. Ο λόγος για το δημοτικό σχολείο «Δημήτρης Πικιώνης» το οποίο ο Δήμος Αθηναίων έχει βάλει στοίχημα να αναγεννήσει άμεσα...
Χρηματοδότης του σημαντικού έργου, ένα νέο ευρωπαϊκό επενδυτικό εργαλείο που θα εφαρμοστεί για πρώτη φορά στην Αθήνα συμπεριλαμβάνοντας την αναγέννηση άλλων τεσσάρων σημαντικών κτιρίων.
Το προφίλ ενός μοναδικού στην Ελλάδα σχολείου
Το εντυπωσιακό κτίριο που από αν το κοιτάξει κανείς από ψηλά μοιάζει με….κρουαζιερόπλοιο που πλέει σε μια θάλασσα από πράσινο, σχεδιάστηκε το 1932 από τον διάσημο Έλληνα αρχιτέκτονα Δημήτρη Πικιώνη. Έχει σχήμα Π κι αποτελείται από 3 πτέρυγες. Το 1991 χαρακτηρίσθηκε διατηρητέο αφού θεωρήθηκε τυπικό παράδειγμα της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης του 1930. Θεωρείται επίσης το βασικό σημείο αναφοράς του αρχιτεκτονικού ρεύματος του μοντερνισμού στην Ελλάδα. Το μεγάλο του ατού είναι ότι βρίσκεται σε ένα αξιοζήλευτο φυσικό περιβάλλον. Κτισμένο στους πρόποδες του Λυκαβηττού, πατά σ' ένα έντονα επικλινές έδαφος και περιτριγυρίζεται από πεύκα.
Ήταν ο ίδιος ο Πικιώνης που ήθελε το κτίσμα να ακολουθεί την κλίση του λόφου και για αυτό ο αρχιτέκτονας έκτισε το σχολείο αμφιθεατρικά. Το κτίριο αντανακλά στο σώμα του πρωτοπόρες παιδαγωγικές αντιλήψεις όχι μόνο για εκείνη την εποχή αλλά και για τη σημερινή- όλες οι τάξεις διαθέτουν μπαλκόνι για να μπορεί το μάθημα να γίνεται και στην ύπαιθρο (κάτι που συνέβη στο σχολείο τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του).
Την αρχιτεκτονική του ταυτότητα συμπληρώνουν οι καθαροί μοντέρνοι όγκοι, οι φωτεινές αίθουσες, οι πολλοί ελεύθεροι χώροι αλλά κι η μεγάλη στοά στην είσοδο η οποία παραπέμπει σε αρχαιοελληνική αρχιτεκτονική. Ο Πικιώνης κατασκεύασε το σχολείο για να λειτουργεί ως εξαθέσιο. Σήμερα στο ίδιο κτίριο λειτουργούν δώδεκα τάξεις για το δημοτικό και δύο τάξεις για το νηπιαγωγείο.
Τα χρόνια της παρακμής κι η πτώση των σοβάδων μέσα στις τάξεις
Το «επίμονο» κτίριο άντεξε όλος τους μεγάλους σεισμούς της πρωτεύουσας αλλά όταν πια πέρασε στον 21ο αιώνα τα πρώτα σημάδια φθοράς άρχισαν να κάνουν την εμφάνισή τους. Από το 2010 και μετά κι αφού πια σημειώθηκαν προβλήματα όπως πτώση των σοβάδων με τους μαθητές να είναι παρόντες στα περιστατικά, ο σύλλογος γονέων και κηδεμόνων πήρε πρωτοβουλία να διορθώσει μερικά ζητήματα στηριζόμενος στις δικές του δυνάμεις – σε αυτό το πλαίσιο έβαψε για παράδειγμα το εσωτερικό του σχολείου-. Παρ’ όλα αυτά, τα κατά καιρούς διάφορα μπαλώματα δεν μπόρεσαν να φέρουν την Άνοιξη σε αυτό το μεγάλο σε έκταση και κτιριακό όγκο σχολείο.
Στο τέλος, μέσα σε όλα τα άλλα προβλήματα ήρθαν να προστεθούν και τα χτυπήματα από τις καταρρακτώδεις βροχές (ως μέρος του νέου φαινομένου της κλιματικής αλλαγής που πια πλήττει και τη χώρα μας). Τις βροχερές ημέρες, πια, πολλά νερά λιμνάζουν σε πολλά και διάφορα σημεία, βουτώντας το πετρόκτιστο σχολείο στην υγρασία και κάνοντας τις πολλές σκάλες του επικίνδυνες για τα παιδιά.
Το 2013 η διεύθυνση του σχολείου άρχισε να εντείνει τις πιέσεις στον Δήμο της Αθήνας, για να εντάξει o τελευταίος σε κάποιο χρηματοδοτικό πρόγραμμα το σχολείο έτσι ώστε να ανακαινιστεί εκ βάθρων. Τα κλιμάκια των υπηρεσιών του Δήμου άρχισαν παράλληλα να κάνουν εδώ ολοένα και πιο συχνά την εμφάνισή τους. Ο τμηματάρχης της Διεύθυνσης Κτιριακής Υποδομής στον Δήμο Αθηναίων, Χρήστος Παπαχριστόπουλος μας επιβεβαίωσε πως το ιστορικό σχολείο… βγάζει συχνά λάδια. Τα βασικά προβλήματα εντοπίζονται στα στηθαία του κτιρίου, στα κουφώματα, στα σαθρά πολλές φορές μεταλλικά κάγκελα αλλά και στην ταράτσα που έχει πια σαπίσει από την υγρασία.
Ένα σημαντικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει ο δήμος είναι ότι ακόμα κι οι απαραίτητες για λόγους ασφαλείας επεμβάσεις απαιτούν να μη κουνηθεί…φύλλο από το σχήμα του κτιρίου διαφορετικά η καμπάνα από το Υπουργείο Πολιτισμού θα ναι μεγάλη. «Πρέπει να κάνουμε τους Ταρζάν για να τα συνδυάσουμε όλα» μας είπε χαρακτηριστικά ο κος Παπαχριστόπουλος.
Η χρηματοδότηση και τα υπόλοιπα ωφελούμενα κτίρια
Μετά από μια σειρά πολύχρονων συζητήσεων και πιέσεων, το σχολείο βρήκε τελικά το χρηματοδότη του, αφού έχει συμπεριληφθεί στο επενδυτικό δάνειο των 55 εκ. ευρώ της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων το οποίο δίνεται για την αστική ανάπτυξη της Αθήνας.
Πρόκειται για μια ευρεία επενδυτική πρωτοβουλία του Δήμου Αθηναίων με στόχο την ανακαίνιση και την αντισεισμική θωράκιση ιστορικών, δημόσιων κτιρίων της πόλης με προσαρμογή τους στην κλιματική αλλαγή. Στον κατάλογο των κτιρίων που θα δεχθούν το φιλί της ζωής είναι τα: 74ο Δημοτικό Σχολείο στην οδό Αδριανού στην Πλάκα, το 14ο Δημοτικό Σχολείο-« Δημήτρης Πικιώνης», το 38ο Δημοτικό Σχολείο στην οδό Κόκκερελ, o παραδοσιακός θερινός κινηματογράφος «Α-Β» στα Πατήσια και το κτίριο του ραδιοφωνικού σταθμού «Αθήνα 9.84». Αξίζει να σημειωθεί ότι η Αθήνα είναι η πρώτη πόλη της Ευρώπης που θα ωφεληθεί από αυτό το νέο ευρωπαϊκό χρηματοδοτικό εργαλείο.
Η συμφωνία για το δάνειο επετεύχθη τον Μάρτιο του 2018 επί δημαρχίας Καμίνη αλλά κάποια στιγμή «πάγωσε» λόγω αστοχιών του προηγούμενου μελετητικού γραφείου. Από τον περασμένο Σεπτέμβριο όμως, όλες οι μελέτες δουλεύονται ξανά με εντατικούς ρυθμούς και μάλιστα με τη στενή συνεργασία ανάμεσα στους μελετητές και στους παρατηρητές της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων.
Το πιο κρίσιμο κομμάτι θεωρείται η έγκριση των μελετών από το Υπουργείο Πολιτισμού (για όσα από τα κτίρια είναι διατηρητέα). Όπως εξηγεί στο Dikaiologitika News ο Νίκος Μηλαπίδης, επικεφαλής της διεύθυνσης στρατηγικού σχεδιασμού στο Δήμο Αθηναίων: «Οι μελετητές εργάζονται απόλυτα προσανατολισμένοι στα αυστηρά κριτήρια της εφορίας αρχαιοτήτων». Όσο για το χρονοδιάγραμμα των έργων αυτό έχει ως εξής: τον Σεπτέμβριο του 2020 οι μελέτες αναμένεται να έχουν πάρει έγκριση από το ΥΠΠΟ. Στη συνέχεια ο δήμος θα δημοπρατήσει τα έργα, διαδικασία που αναμένεται να κρατήσει ένα εξάμηνο. Από την Άνοιξη του 2021 τα έργα θα μπορούν να ξεκινήσουν. «H εντολή του δημάρχου είναι σε ο, τι αφορά στα σχολεία, να σπεύδουμε» καταλήγει ο κος Μηλαπίδης.
« Το κτίριο θα απογυμνωθεί και θα ξαναντυθεί με τα ίδια ρούχα»
* Φωτογραφία Μουσείο Μπενάκη / Αρχεία Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής
Η παραπάνω φράση ανήκει στον Γιώργο Μαρκογιαννάκη, μηχανολόγο-ενεργειακό-μηχανικό κι επικεφαλής της ομάδας μελετητών στην Αθήνα. Να σημειωθεί εδώ, ότι εκτός από τα βασικά κριτήρια που θέτει το ΥΠΠΟ είναι και το «Ίδρυμα Πικιώνη» που έχει λόγο και δικαιοδοσία στο κτίριο και ως εκ τούτου είναι βασικός συνομιλητής των μελετητών αλλά και του δήμου.
«Αυτή τη στιγμή η μελέτη είναι σε εξέλιξη κι εξειδικεύονται οι παρεμβάσεις» μας περιγράφει ο κος Μαρκογιαννάκης και προσθέτει: «Τα πιο σημαντικά μέτρα είναι η αντισεισμική ενίσχυση με παρεμβάσεις στο σκελετό του έτσι ώστε να εκσυγχρονιστεί με το σημερινό αντισεισμικό κώδικα που πια απαιτεί από ένα κτίριο να αντέχει 16 φορές περισσότερο τις ταχύτητες ενός σεισμού σε σχέση με το παρελθόν. Στην ουσία, το σχολείο θα απογυμνωθεί και μετά θα επανέλθει στην αρχική του όψη. Ο, τι βλέπει σήμερα το μαθητικό κοινό, οι δάσκαλοι κι οι γονείς, το ίδιο θα βλέπουν και μετά. Από άποψη στατικότητας, το κτίριο δεν έχει σοβαρό πρόβλημα αλλά υπάρχουν έντονα σημάδια φθοράς και ρωγματώσεις. Πέφτουν όντως σοβάδες αλλά από την άλλη είναι ένα κτίριο που έχει αντέξει σε πολλά για πάνω από 80 χρόνια κι αυτό χάρις στην εξαιρετική, άρτια κατασκευή του».
* Φωτογραφία Μουσείο Μπενάκη / Αρχεία Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής
Ιδού λοιπόν τι άλλο περιλαμβάνει το σχέδιο: δημιουργία όγκων πρασίνου κοντά σε επιλεγμένες όψεις του κτιρίου, βελτίωση του ήδη υπάρχοντος πρασίνου με στερέωση κι εξυγίανση δέντρων, εφαρμογή μέτρων για τη συλλογή βρόχινων υδάτων με το εξοικονομούμενο νερό να χρησιμοποιείται στο πότισμα. Τα υλικά που θα χρησιμοποιηθούν για τις παρεμβάσεις θα είναι υδατοπερατά ώστε να μειωθούν οι επιφάνειες που δεν απορροφούν τα όμβρια ύδατα.
Το κέλυφος του κτιρίου θα μονωθεί, θα τοποθετηθούν σκίαστρα και πέργκολες ενεργειακά αποδοτικές πόρτες, παραθυρόφυλλα, κουφώματα κι ανεμιστήρες οροφής. Τέλος, θα ανακαινιστεί το σύστημα θέρμανσης κι ο υφιστάμενος φωτισμός θα αντικατασταθεί με ενεργειακά αποδοτικούς ηλεκτρικούς λαμπτήρες.
* Φωτογραφία Μουσείο Μπενάκη / Αρχεία Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής
https://www.dikaiologitika.gr/