Ποιο είναι το ψυχολογικό βάρος που καλούμαστε να σηκώσουμε σε ένα δεύτερο και πιο αυστηρό lockdown; Ποιες οι επιπτώσεις ανά ηλικιακές ομάδες και πόσο επιβαρύνεται η κατάσταση των ανθρώπων που αντιμετωπίζουν κάποια ψυχικό νόσο; Υπάρχουν υποκατάστατα ευφορίας της σωματική άσκησης που πλέον περιορίζεται λόγω της απαγόρευσης κυκλοφορίας μετά τις 21:00;
Η Αναστασία Παλαιοδήμου, κλινική ψυχολόγος-παιδοψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια, αλλά και διαχειρίστρια της σελίδας "The Bright Side" στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που δημιούργησε εν μέσω καραντίνας για να δώσει εναλλακτικές, μαζί και μία θετική οπτική των πραγμάτων απαντά στα παραπάνω ερωτήματα μέσω του News 24/7.
Αναλύει, προτείνει λύσεις και συστήνει την αισιόδοξη πλευρά ενόψει και των χριστουγεννιάτικων εορτών.
Πόσο αλλάζει την ψυχολογία του ανθρώπου ένα lockdown, ακόμα κι από τη στιγμή που μαθαίνει την απόφαση της επερχόμενης επιβολής του;
Σίγουρα είναι μια κατάσταση που προκαλεί αβεβαιότητα και αντιφατικές πληροφορίες γιατί έχουμε να κάνουμε με μία διαχείριση κρίσης. Ένα lockdown μπορούμε να το συνδέσουμε με μια φυσική καταστροφή, έναν σεισμό ή μία πυρκαγιά. Όλα αυτά έχουν να κάνουν με ένα περιορισμό και με έναν κίνδυνο, μια απειλή, οπότε σαφώς όλο αυτό μας δημιουργεί μια αναστάτωση.
Είναι κάτι που δεν μπορεί κάποιος να ελέγξει, οπότε σίγουρα επηρεάζει την ψυχοσύνθεσή του ανεξάρτητα από το πως είναι. Γι' αυτό κι εμείς το χρησιμοποιούμε πολύ σαν ορολογία και το εντάσσουμε σε διαχείριση κρίσεων. Είναι οι καταστάσεις τέτοιες όπου οδηγούν τον άνθρωπο σε ένα επίπεδο που προσπαθεί να διαχειριστεί μια κατάσταση η οποία δεν έχει να κάνει με ένα δικό του έλεγχο. Δεν είναι κάτι που αυτός προκάλεσε.
Μεγαλύτερη η επισκεψιμότητα που έχουμε στο δεύτερο lockdown
Ποια είναι τα συμπεράσματα που βγάλατε εσείς ως ψυχολόγοι από το πρώτο lockdown; Επίσης, αυξάνονται κατά την περίοδο του lockdown οι επισκέψεις που έχετε;
Αυτό το οποίο είδαμε στο πρώτο lockdown ήταν ένας φόβος που επικρατούσε. Ένας φόβος κυρίως για το τι θα συμβεί στην υγεία, αλλά και ένας πανικός και μια ανησυχία για το οικονομικό κομμάτι. Δηλαδή είχαμε δύο πόλους, από τη μια είχε να κάνει με την οικονομική κατάσταση και από την άλλη με τον φόβο, ο οποίος είχε να κάνει με το θάνατο και γενικότερα με τη ζωή μας.
Από τη δική μου εμπειρία μπορώ να πω ότι στο πρώτο lockdown η επισκεψιμότητα δεν ήταν όσο είναι τώρα, στο δεύτερο lockdown. Τώρα είναι ακόμα μεγαλύτερη. Είδα μια απομόνωση στο πρώτο lockdown γιατί ήταν κάτι άγνωστο, δεν το είχαμε ζήσει. Σίγουρα πριν από μας είχαν ζήσει αντίστοιχες καταστάσεις αλλά για τη δικιά μας τη γενιά ήταν κάτι δύσκολο να διαχειριστεί. Ακόμα, όμως, και για τους πιο μεγάλους που είχαν ζήσει την κατοχή ήταν επίσης δύσκολο. Οπότε είδα αυτή τη διαφορά. Στο πρώτο lockdown υπήρχε αυτή η αβεβαιότητα και η απομόνωση, ενώ τώρα, στο δεύτερο lockdown, επειδή υπάρχει αναγνώριση και είναι κάτι το οποίο έχουν περάσει ήδη οι άνθρωποι, αναζητούν πιο εύκολα κι έναν ψυχολόγο. Δηλαδή βλέπω περισσότερες κλήσεις λόγω αυτής της κατάστασης και θέλουν και περισσότερα ραντεβού ακόμα και διαδικτυακά. Έχουν αυτή την ανάγκη να βοηθηθούν.
Έχετε εντοπίσει κάποιο κοινό αίσθημα και συναίσθημα από τους επισκέπτες σας σε αυτό το lockdown; Ανεξαρτήτως ηλικίας και ψυχολογικής κατάστασης.
Το άγχος. Άγχος και πολλές κρίσεις πανικού. Ανθρώπους με ιστορικό κρίσεων, το lockdown τις ενίσχυσε ακόμα περισσότερο. Όπως και άνθρωποι με ιδεοψυχαναγκαστικές διαταραχές, όπου έχουμε να κάνουμε καθαρά με ένα αίσθημα υποχονδριασμού, δηλαδή ένα αίσθημα υγείας, εκεί είδα ότι εξελίχθηκε πάρα πολύ και δημιούργησε περισσότερο άγχος και περισσότερους καταναγκασμούς τόσο για τους ίδιους όσο και για τους οικείους τους.
Αίσθημα κούρασης με όλη αυτή την κατάσταση έχει παρατηρηθεί;
Σίγουρα. Πλέον ο κόσμος έχει κουραστεί πολύ περισσότερο από ότι στο πρώτο lockdown. Το πρώτο lockdown ήταν κάτι τα οποίο ουσιαστικά μας έδειξε ένα πρόδρομο αυτής της κατάστασης, ενώ το δεύτερο επειδή έχει εξαντληθεί και μιλάμε για μήνες που ζούμε αυτή την κατάσταση, βλέπουμε ότι ο κόσμος δεν έχει άλλη υπομονή. Γι' αυτό λειτουργεί πολλές φορές και αμυντικά. Ενεργοποιείται ένα μηχανισμός που αμύνεται σε αυτή την κατάσταση γιατί δεν έχει άλλο απόθεμα ενέργειας να αντλήσει.
Σαν να είμαστε δηλαδή μια δεξαμενή που προσπαθούμε συνεχώς να έχουμε αποθέματα συναισθηματικά, αλλά δεν μπορούμε να τα έχουμε λόγω αυτής της κατάστασης γιατί υπάρχει μια αβεβαιότητα γύρω μας. Όλο αυτό μας δημιουργεί αυτή την κούραση που είναι περισσότερο συναισθηματική. Δεν είναι σωματική. Έχει να κάνει καθαρά με τις σκέψεις μας, τον τρόπο δηλαδή με τον οποίο σκεφτόμαστε.
Το γεγονός ότι αυτό το lockdown ήρθε σε μία άλλη εποχή παίζει ρόλο; Πριν περιμέναμε το καλοκαίρι, ο καιρός είχε αρχίσει να βελτιώνεται. Τώρα είναι διαφορετικά τα πράγματα.
Σίγουρα επηρεάζει ο καιρός και γενικότερα η εποχή. Μάλιστα αυτό το διάστημα, το φθινόπωρο και ο χειμώνας, χαρακτηρίζονται και με βάση στατιστικά από μια εποχιακή κατάθλιψη. Οπότε ένα lockdown ενισχύει αυτή την κατάθλιψη, πόσω μάλλον όταν πλησιάζουν και οι γιορτές. Δεν διαχειριζόμαστε όλοι οι άνθρωποι τις γιορτές με τον ίδιο τρόπο.
Σχετικά με τις γιορτές που αναφέρετε. Τα Χριστούγεννα είναι μια περίοδος που επιδρά διαφορετικά στην ψυχολογία των ανθρώπων. Αυτή η αβεβαιότητα για την επικείμενη εορταστική περίοδο εντείνει τα ενδεχόμενα σημάδια κατάθλιψης που μπορεί να υποβόσκουν;
Την άνοιξη περιμέναμε το καλοκαίρι. Ήταν ένα κίνητρο και μια διέξοδος για μας που περιμέναμε ότι θα πάνε καλύτερα τα πράγματα. Από μόνο του το καλοκαίρι είναι μια πολύ όμορφη εποχή, συνδυάζεται με χαλάρωση, με θάλασσα οπότε είναι κάτι ευεργετικό. Αυτή τη στιγμή περιμένουμε τα Χριστούγεννα . Όπως είδαμε την προηγούμενη Παρασκευή που ανακοινώθηκε ότι από το Σαββατοκύριακο ξεκινάει το lockdown, ο κόσμος λόγω της φοβίας του ξεχύθηκε στους δρόμους για να αγοράσει χριστουγεννιάτικα.
Οπότε έκανε σπασμωδικές κινήσεις μόνο και μόνο γιατί δεν μπορούσε να διαχειριστεί αυτό που του συμβαίνει και δεν ξέρει αν έχει να περιμένει κάτι ή όχι. Ειδικά τα Χριστούγεννα που για κάποιους είναι μια πολύ όμορφη εποχή.
Τώρα όσον αφορά τον ηλικιακό διαχωρισμό, έχετε παρατηρήσει διαφορές στις ηλικίες των ανθρώπων και στις ψυχικές επιπτώσεις που έχει το lockdown;
Οι κατηγορίες έχουν να κάνουν αρχικά με τα παιδιά που επίσης διαχωρίζονται. Έχουμε να κάνουμε με παιδιά μέχρι το δημοτικό, με εφήβους και με τους νεότερους ενήλικες. Στους τελευταίους παρατηρούμε περισσότερο άγχος και στρες, κυρίως για το μέλλον, μαζί και μια άρνηση και μια άμυνα στο να πιστέψουν αυτό το οποίο συμβαίνει. Γι' αυτό κιόλας προσπαθούν να βρουν τρόπους διαφυγής, να μαζευτούν σε σπίτια, να βγαίνουν συνέχεια έξω, γενικά προσπαθούν να βρουν κάτι διαφορετικό προκειμένου να διαχειριστούν αυτό που τους συμβαίνει, οπότε λειτουργεί και ένας αμυντικός μηχανισμός.
Στους μεγαλύτερους έχει να κάνει καθαρά με την υγεία. Είναι ο φόβος ότι θα πάθουν κάτι κακό. Έχει να κάνει με το άγχος της υγείας και όχι τόσο με το οικονομικό κομμάτι, επειδή ανήκουν και στις ευπαθείς ομάδες, οπότε και τρομοκρατούνται από όλο αυτό. Επίσης, απομονώνονται και απομακρύνονται από μια κοινωνική συναναστροφή. Δεν μπορούν να δουν τα παιδιά τους, τα εγγόνια τους, οπότε όλο αυτό τους οδηγεί σε μια μελαγχολία και παράλληλα σε ένα φόβο το τι θα συμβεί για το μέλλον.
Αναφορικά με τους νέους, βλέπουμε να τους μεταφέρεται διαρκώς το βάρος της ατομικής ευθύνης και να τους χρεώνεται ένα μεγάλο ποσοστό της κατάστασης, χωρίς να υπολογίζεται η οικονομική αβεβαιότητα και το άγχος για το μέλλον. Ποια είναι η εικόνα που έχετε εσείς ως ψυχολόγος για την πλειονότητα των νέων;
Αυτό έχει να κάνει με ένα δίπολο. Από η μια έχει να κάνει με τη στέρηση της ελευθερίας και από την άλλη έχουμε αυτή την αβεβαιότητα και τις αρνητικές σκέψεις για το τι θα συμβεί. Όταν κάποιος εξαρτάται οικονομικά από μια κατάσταση, όπως είναι οι καταστηματάρχες, οι υπάλληλοι κλπ, η αβεβαιότητα τού προκαλεί και πανικό. Δεν μπορείς εύκολα να διαχειριστείς όλο αυτό, ειδικά όταν τα έξοδα τρέχουν. Οπότε όλο αυτό δημιουργεί συνεχώς διεργασιακά λάθη στο μυαλό.
Είναι σαν να γίνονται διαστρεβλώσεις, όπου αυτές ο διαστρεβλώσεις ουσιαστικά εμπεριέχουν αρνητικές σκέψεις και αυτές επιφέρουν αρνητικά συναισθήματα που με τη σειρά τους επιφέρουν αρνητικές συμπεριφορές. Έχουμε ουσιαστικά έναν φαύλο κύκλο από σκέψεις, συναισθήματα και συμπεριφορές, όπου η πηγή έχει να κάνει με κάτι αρνητικό στη ζωή μας.
Πώς έχει αλλάξει ο δικός σας ρόλος σε αυτό το lockdown; Έχετε διαφοροποιήσει τις οδηγίες, τις συμβουλές που θα δώσετε σε κάποιον που θα σας επισκεφθεί;
Εμείς πάντα εξετάζουμε το αίτημα και το κίνητρο για το οποίο έρχεται κάποιος θεραπευόμενος. Δηλαδή προσπαθούμε να διαπιστώσουμε τι είναι αυτό το οποίο εδώ και τώρα επηρεάζει τη ζωή του και είναι δυσλειτουργικός. Οπότε με βάση αυτό το οποίο εμείς αντλούμε μέσα από μια διάγνωση, παρεμβαίνουμε θεραπευτικά έτσι ώστε να μπορέσουμε αυτό τον άνθρωπο να τον κάνουμε λειτουργικό και αυτές τις αυτόματες αρνητικές σκέψεις να τις εντάξουμε σε ένα διαφορετικό τρόπο σκέψης. Δηλαδή σε κάτι θετικό, προσπαθώντας να δημιουργήσουμε θετικές σκέψεις και θετικά συναισθήματα και αυτά αυτόματα να μας φέρουν μια θετική συμπεριφορά.
Κάθε άνθρωπος είναι ξεχωριστός δεν μπορώ να έχω κάτι συγκεκριμένο. Και το άγχος από άνθρωπο σε άνθρωπο, ναι μεν είναι κάτι γενικό, αλλά είναι και κάτι ειδικό ταυτόχρονα. Γιατί ο καθένας το διαχειρίζεται με έναν δικό του τρόπο και έχει τις δικές του άμυνες και τη δική του ψυχοσύνθεση.
Οι ανθρώπινες σχέσεις και δη οι ερωτικές πώς έχουν επηρεαστεί; Είδαμε να υπάρχει και ένας διαχωρισμός, αλλά και μία παράλειψη σε ό,τι αφορά όσους δεν συνδέονται με γάμο.
Σίγουρα υπάρχουν αυτές οι καταστάσεις και αυτές οι σχέσεις, ανθρώπων που μένουν σε άλλες πόλεις ή σε διαφορετικά σπίτια επειδή δεν συνδέονται με έναν γάμο. Αλλά εκεί είναι η υπομονή που μπορούμε να καταδείξουμε σαν άνθρωποι και γενικότερα σαν ζευγάρια. Είναι κάτι που δεν έχει να κάνει με εμάς. Είναι κάτι στο οποίο όλοι υπαγόμαστε. Οπότε όσο προσπαθεί κάποιος να ελέγξει μία κατάσταση που δεν έχει να κάνει με μία δική του μεταβλητή, τόσο περισσότερο θα πνίγεται. Άρα, αυτό που πρέπει να κάνει είναι να αποδεχτεί την κατάσταση και να την αναγνωρίσει, κάτι που έχει να κάνει με το πώς λειτουργούν τα ζευγάρια και ατομικά αλλά και συλλογικά.
Τι συμβαίνει με τους ανθρώπους που είναι πιο ευάλωτοι ψυχικά; Άνθρωποι δηλαδή που ήδη αντιμετώπιζαν δυσκολίες, ή κάποια ψυχική νόσο ενδεχομένως;
Άτομα που έχουν ήδη μία ψυχοπαθολογία δεν μπορούν εύκολα να διαχειριστούν αυτή την κατάσταση. Οπότε όλο αυτό δημιουργεί και περισσότερες εντάσεις, ανάλογα με το τι έχουμε να αντιμετωπίσουμε εξατομικευμένα. Σίγουρα, άνθρωποι που έχουν ζήσει τόσο έντονες κατατάσσεις δεν θα μπορέσουν εύκολα και να επανέλθουν. Δηλαδή μπορεί να έχουν κάνει κάποια βήματα θεραπευτικά, αλλά λόγω της κατάστασης αυτά τα θεραπευτικά βήματα έχουν πάει πολύ πίσω με αποτέλεσμα να αργήσουμε πάλι και να βρεθούμε σε ένα σταθερό επίπεδο.
Έχετε εσείς τέτοιες περιπτώσεις, ανθρώπων που νοσούν και για τους οποίους το νέο lockdown λειτουργεί ως τροχοπέδη στην ψυχοθεραπεία;
Σίγουρα έχω και κυρίως με άτομα που έχουν ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή. Εκεί έχουμε κάνει πολλά βήματα πίσω. Γιατί από μόνη της η συγκεκριμένη διαταραχή έχει αρκετούς καταναγκασμούς, με αποτέλεσμα να μην μπορούμε να διαχειριστούμε αυτό που συμβαίνει στο τώρα. Πόσω μάλλον με υποχόνδριους, που οι υποχόνδριοι έχουν να κάνουν καθαρά με το αίσθημα της υγείας.
Παρακολουθώ άτομα με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή. Εκεί έχουμε κάνει πολλά βήματα πίσω. Γιατί από μόνη της η συγκεκριμένη διαταραχή έχει αρκετούς καταναγκασμούς, με αποτέλεσμα να μην μπορούμε να διαχειριστούμε αυτό που συμβαίνει στο τώρα
Το νέο lockdown είναι πιο σκληρό, αφού πλέον περιορίζεται και ο χρόνος άθλησης που πλέον απαγορεύεται μετά τις 9 μ.μ.. Πόσο μας επιβαρύνει ψυχικά αυτή η απαγόρευση και από την άλλη τι προσφέρει η άσκηση ψυχολογικά;
Έχει να κάνει καθαρά με μία χημική ουσιαστικά διαδικασία. Ενεργοποιεί στους νευρώνες χημικές αποκλίσεις, όπως η ενδορφίνη που είναι κι αυτή μια ουσία που έχει να κάνει σαν να λέγαμε με τα χημικά της ευτυχίας. Εκβάλλονται ουσίες όπου μας ωθούν σε μία κατάσταση ευφορίας. Στο να νιώσουμε καλά. Είναι ένα φυσικό παυσίπονο, όπως είναι και η σεροτονίνη, η οποία λειτουργεί σαν σταθεροποιητής της διάθεσης και μπορεί να γίνει με το κολύμπι, το τρέξιμο, το περπάτημα και ακόμα και με την έκθεση στον ήλιο.
Από τη στιγμή που κάποιος, λοιπόν, δεν προλαβαίνει να το κάνει, θα πρέπει να βρει εναλλακτικές. Δύο εναλλακτικές που θα μπορούσα να προτείνω είναι να φάμε λίγη μαύρη σοκολάτα που ενεργοποιεί εξίσου την ίδια ουσία ή να δούμε μία κωμωδία. Όσο υπάρχει κάτι που δεν μπορώ να το αλλάξω και δεν μπορώ να διαφοροποιηθώ από αυτό, αυτό που οφείλουμε να κάνουμε είναι να αποδεχτούμε αυτή την κατάσταση και να βρούμε τις εναλλακτικές μας. Είτε να σηκωθούμε πιο νωρίς το πρωί ή να εστιάσουμε σε άλλες εναλλακτικές αν δεν μπορούμε να το κάνουμε γιατί πολύ απλά θέλουμε για παράδειγμα να κοιμηθούμε περισσότερο ή απλά δεν προλαβαίνουμε.
Υπάρχουν κάποιες οδηγίες ή συμβουλές που θα μπορούσατε να μας δώσετε για αυτή την περίοδο της στέρησης και των απαγορεύσεων;
Αρχικά να αποδεχτούμε το συναίσθημα το οποίο νιώθουμε. Νιώθουμε συναισθήματα τα οποία αυτή τη στιγμή είναι δύσκολο να τα διαχειριστούμε. Νιώθουμε θυμό, στενοχώρια, οργή, μελαγχολία, θλίψη, αρνητικά συναισθήματά. Αυτό το οποίο θα συμβούλευα είναι ότι θα ήταν καλό να τα αναγνωρίσουμε, να τα αποδεχτούμε και να δούμε τι μπορούμε να κάνουμε για να προστατέψουμε τον εαυτό μας. Ήρθε η ώρα να μιλήσουμε για αυτά τα συναισθήματα και να τα εκφράσουμε, όχι να τα προσπερνάμε, ούτε και να ψάχνουμε απαραίτητα να βρούμε το γιατί συμβαίνει όλο αυτό. Όσο περισσότερο προσπαθούμε να απαντήσουμε στο γιατί, τόσο περισσότερο μας πνίγει όλο αυτό που συμβαίνει.
Επίσης, να προσπαθήσουμε λίγο να κινητοποιηθούμε γιατί έχουμε να κάνουμε με μία απειλή και να προστατέψουμε τον εαυτό μας, όχι ξεφεύγοντας από τα δικά μας όρια, γιατί όταν ξεφεύγω από τον εαυτό μου τότε είναι που θα προκαλέσω και πανικό. Αυτό που θα πρότεινα είναι καθαρά η αποδοχή. Να αποδέχομαι αυτό που συμβαίνει, να αποδεχτώ τα συναισθήματά μου και να προσπαθήσω όσο μπορώ να τα εκφράσω, αλλά και να προσπαθήσω παράλληλα να αναπαράγω και νέους στόχους. Δεν μπορεί κάποιος να μας δεσμεύσει από το να βάλουμε νέους στόχους.
News247.gr.