Στην αυγή του νέου χρόνου, του 2021 κυριαρχεί η ανασφάλεια και όχι τα περυσινά χαμόγελα της ανεμελιάς. Στο ερώτημα «ποιος μπορεί να προβλέψει το μέλλον;» στοιχειωδώς, απάντηση δεν υπάρχει !Αποχαιρετίσαμε το 2019 πέρυσι τέτοιο καιρό μέσα σε κλίμα γενικής αισιοδοξίας. Το χαμόγελο είχε επιστρέψει στο Μετρό των Αθηνών . Στα βαγόνια του έβλεπες και πάλι μετά από χρόνια πρόσωπα φωτεινά , αστραφτερά , λαμπερά, ελπιδοφόρα . Ο δημόσιος διάλογος κυριαρχείτο από το «μείζον» γεγονός του φτωχικού στολισμού των δρόμων της πρωτευούσης από τα περίφημα φώτα - «μυγοσκοτώστρες» και από την σκληρή κριτική που ασκείτο στο νεοεκλεγέντα Δήμαρχο Αθηναίων για την επιλογή του (τι περίεργος λαός όμως οι Έλληνες- και φέτος που στόλισε την Αθήνα και την έκανε κούκλα πάλι κριτική άκουσε ο Μπακογιάννης).
Στην πολιτική μας ζωή όλα πέρυσι τέτοια εποχή περιστρέφονταν γύρω από το επικείμενο ταξίδι του πρωθυπουργού στις ΗΠΑ στις αρχές του νέου έτους και από την σεναριολογία για το όνομα του νέου Προέδρου της Δημοκρατίας. Τα έγκυρα ξένα περιοδικά με προβλέψεις για το μέλλον που αγοράζω για το καλό κάθε χρόνο, όπως η ετήσια επιθεώρηση του Εconomist, εστίαζαν σε συγκεκριμένες θεματικές. Η δημόσια υγεία με τον τρόπο που βιώνουμε σήμερα την πανδημία δεν ήταν καν στην ατζέντα .
Γενικώς το ανατέλλον 2020 έμοιαζε με ένα μεταβατικό έτος, για δε εμάς τους Έλληνες ως ένα έτος γέφυρα για την επιστροφή στην ανάπτυξη μετά από δέκα χρόνια φτώχειας, διασυρμού , κλονισμού εθνικής αυτοπεποίθησης και κατήφειας. Σήμερα που ολοκληρώθηκε αυτό το έτος με τα πολλά μηδενικά διαπιστώνουμε ότι τελικώς ζήσαμε ένα μέλλον το οποίο δεν μπορέσαμε να προβλέψουμε ούτε στο ελάχιστο ποσοστό. Και το ακόμη χειρότερο είναι ότι η χρονιά που έφυγε στο μέλλον θα καταγράφεται ως χρονιά ορόσημο γιατί κατά την διάρκεια της άλλαξε επί το μονιμότερο -ίσως όχι όμως και προς το καλύτερο - ο τρόπος ζωής του ανθρώπου.
Αν η παγκοσμιοποίηση κατήργησε σύνορα και αποστάσεις, έκανε τον πλανήτη ένα μικρό χωριό και έφερε τους ανθρώπους πολύ κοντά, η πανδημία του 2020 αραίωσε τον πλανήτη. Έκλεισε τους ανθρώπους στα σπίτια τους. Τους αφαίρεσε θεμελιώδη καθημερινά δικαιώματα όπως η συναναστροφή, η επικοινωνία, το άγγιγμα, ο ελεύθερος χρόνος, η εργασία . Στην αυγή του νέου χρόνου , του 2021 κυριαρχεί η ανασφάλεια και όχι τα περυσινά χαμόγελα της ανεμελιάς . Στο ερώτημα «ποιος μπορεί να προβλέψει το μέλλον ;» στοιχειωδώς , απάντηση δεν υπάρχει!
Οι προβλέψεις στον παλαιό κόσμο είχαν κάποια ευστοχία διότι ο παλαιός κόσμος είχε τάξη και σταθερές . Ηγεσίες με κύρος, συλλογικούς διεθνείς θεσμούς με ακτινοβολία , κοινωνίες με συναισθήματα αλληλεγγύης., υπερεθνικούς θεσμούς με ισχύ . Η δημοκρατία και το διεθνές σύστημα επιρροής που μας κληροδότησε η Γιάλτα μας έδωσαν έναν ειρηνικό και ασφαλή κόσμο για περισσότερα από εβδομήντα πέντε χρόνια. Οι ηγεσίες στους καιρούς μας όμως αντικαταστάθηκαν εν πολλοίς από μαριονέτες. Ποιος Ρούσβελτ, ποιος Στάλιν, ποιος Τσώρτσιλ. Τα κράτη αντικαταστάθηκαν από ιδιώτες : Γκέιτς, Σόρος κλπ . Τα έθνη αντικαταστάθηκαν από υπερτοπικές κοινότητες: facebook, instagram, twitter. Τα φυσικά σύνορα έχασαν τη σημασία τους, τα γκρεμίζει κάθε μέρα ο ιστός με ένα κλικ. Εν ολίγοις , χάθηκε η τάξη. Και την θέση της δεν έλαβε μια νέα τάξη αλλά μια συγκλονιστική αταξία ενός κόσμου στον οποίο ο καθείς κάνει ό,τι θέλει. Οι συλλογικοί θεσμοί ασφαλείας όπως το ΝΑΤΟ έχουν ντε φάκτο διασπαστεί ( Ρωσία-Τουρκία κλπ ) ενώ ηγέτες εμβληματικών χωρών ( Μακρόν ) τους θεωρούν ‘’ εγκεφαλικά νεκρούς ‘’. Οι υπερεθνικοί οικονομικοί θεσμοί όπως η ΕΕ έχουν επίσης ντε φάκτο διασπαστεί, το πουλόβερ άρχισε ήδη να ξηλώνεται με την αποχώρηση της Βρετανίας. Ο ΟΗΕ το όνειρο του Ρούσβελτ περνά κρίση ανάλογη με της Κοινωνίας των Εθνών λίγο πριν την κατάρρευση της. Και αν φύγουμε από τους διεθνείς δικαιοδοτικούς θεσμούς και αποπειραθούμε να μελετήσουμε την κοινωνία των πολιτών εκεί και αν θα συναντήσουμε την μεγίστη αποτυχία. Προεβλήθη ο πολυπολιτισμός και ο διεθνισμός των γνωστών κινημάτων ως η νέα τάξη πραγμάτων και ως ο νέος κόσμος. Ως η νέα κοινότης αξιών . Που οδήγησε όμως εν τέλει; Στον διχασμό των κοινωνιών εντός των κρατών με πρώτες τις ΗΠΑ και σε έναν κόσμο που από το ‘’όλοι μαζί’’ οδηγείται στο ‘’ ο καθένας μόνος του ‘’. Το νέο ιδιωτικό σοβιέτ επιβολής αξιών με τις οποίες δεν συμφωνεί ο πλανήτης όλος αλλά εξακολουθεί να κυριαρχεί είχε ως αποτέλεσμα να χάσει ο κόσμος την μαγεία του. Να οδηγηθεί σε αυτό που ο Γάλλος φιλόσοφος Έντγκαρ Μορέν είχε χαρακτηρίσει ‘’ απομαγικοποίηση ‘’ του κόσμου.
Εάν φθάσαμε έως εδώ ας μην απορούμε λοιπόν. Ελλείψει φωτισμένων ηγεσιών, ελλείψει κανόνων και ελλείψει Αξιών –έτσι το έγραφε ο Καποδίστριας, με ‘’Α’’ κεφαλαίο- ο κόσμος έχασε την ισορροπία και την αρμονία του. Κάποτε οι μισητοί εχθροί συμφωνούσαν έως που θα αναπτύξουν τις πυραυλικές ασπίδες τους. Τώρα δεν υπάρχει πλαίσιο, ούτε στους εξοπλισμούς, ούτε στην έρευνα, ούτε στο κλίμα, πουθενά. Ένα εργαστήριο στην άκρη του πλανήτη στην Γιουχάν ανέτρεψε τον κόσμο όλο.
Ελλείψει ισχυρών κρατών και υπερεθνικών θεσμών επίσης, το νέο ιδιωτικό σοβιέτ που κυβερνά τον κόσμο με αλγόριθμους και κυψέλες εντοπισμού-ομαδοποίησης των κινητών ανά περιοχή ,προελαύνει. Ιδιώτες και πολυεθνικές οι οποίες δεν λογοδοτούν πουθενά πέραν της κοινότητας των social media (ενώ η δημοκρατία έχει το …ελάττωμα της λογοδοσίας με εκλογές ) σχεδιάζουν τον κόσμο ερήμην του κόσμου. Οι δε λαοί, αχ αυτοί οι λαοί, αβοήθητοι αισθάνονται την μεταβολή και αντιδρούν. Όχι απαραιτήτως με τον ενδεικνυόμενο τρόπο, όχι πάντοτε με τον σωστό τρόπο, αλλά κατά βάση ορθώς.
Η ρίζα της αντίδρασης τους είναι υγιής.Η επιφύλαξη τους για το εμβόλιο δεν είναι προϊόν άρνησης ή απόρριψης της επιστήμης. Είναι προϊόν του σεβασμού τους σε όλα όσα ορθολογικά τους δίδασκε η επιστήμη δεκαετίες τώρα για τον απαραίτητο κλινικό χρόνο δοκιμής των εμβολίων.
Η άρνηση του να εφαρμόζουν για καιρό τα μέτρα προκύπτει από τον φόβο της επικράτησης αυτού του ιδιωτικού σοβιέτ το οποίο μειώνει τις μετακινήσεις, απαγορεύει την προσέλευση στην εργασία, μειώνει τις αμοιβές , καταργεί την εθνική μνήμη και παράδοση( επετείους), εμποδίζει την άσκηση των θρησκευτικών καθηκόντων , σαρώνει την διασκέδαση, καταργεί το άγγιγμα και ανάγει τους αλγόριθμους και τα ηλεκτρονικά μηνύματα στους απόλυτους εξουσιαστές της ζωής του. Αντιδρούν οι λαοί γιατί ο κόσμος έχασε την τάξη του την σειρά του . γιατι διαισθάνονται ότι αυτό δεν είναι κάτι προσωρινό αλλά μόνιμο.
Οι δε νέοι έχουν “ανέβει” στα κεραμίδια γιατί είναι η πρώτη γενιά μετά τον Πόλεμο που παραλαμβάνει έναν κόσμο χειρότερο από αυτόν που παρέλαβαν οι γονείς της από τους παππούδες της. Και το κυριότερο, κόσμο χωρίς προοπτική. Ο πλανήτης δείχνει να έχει πιάσει “ταβάνι” και εφεξής εξαιτίας των επιλογών του ανθρώπου μόνο προς τα πίσω θα κατευθύνεται. Στην αυγή της νέας χρονιάς λοιπόν μόνο διαπιστώσεις μπορούμε να κάνουμε.Διαπιστώσεις για τα συναισθήματα των ανθρώπων . Όχι προβλέψεις για το μέλλον.
Ο νέος σοβιετικός κόσμος δεν σχεδιάζεται με τον άνθρωπο στο επίκεντρο, αλλά με την μηχανή. Δεν σχεδιάζεται με βάση τα συναισθήματα του αλλά με τα μοτίβα των αλγορίθμων που θα καθοδηγούν την συμπεριφορά και θα επεμβαίνουν στα συναισθήματα του . Δεν σχεδιάζεται με βάση την ελευθερία αλλά τις απογευματινές ‘’ Πράβδα΄ ΄του συστήματος που μπαίνουν στα σπίτια μας με τον μανδύα του ‘’ ειδικού’’ με στόχο να μας οδηγήσουν στην τυραννία της ομοιομορφίας. Στην κατάργηση της ιδιοπροσωπίας. Στον περιορισμό της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας. Δε θέλω να είμαι απαισιόδοξος αλλά τίποτε το όμορφο και τίποτε το αρμονικό δεν βλέπω σε αυτό το νέο σοβιετικό κόσμο που οικοδομείται τη μερίμνη του δοκιμαζόμενου καπιταλισμού. Και αυτή είναι η μόνη ‘’ πρόβλεψη ‘’ που μπορώ να κάνω ! Όσο για την συζήτηση περί της μετάβασης από τον πολυπολιτισμό στον πλούτο των Εθνών και το Έθνος-Κράτος αυτή διεξάγεται για την ώρα κατά τρόπο πρόχειρο, άναρχο και αντιπαραγωγικό υπό την ηγεσία λαικιστών. Οπότε ,καμία χρησιμότητα προς στιγμήν , ουδέν νεώτερον από το μέτωπο . Καλή χρονιά, κατά τα λοιπά.
Ο Μανώλης Κοττάκης είναι δημοσιογράφος, Διευθυντής της «Εστίας», αρθρογράφος της «Δημοκρατίας» και συγγραφέας