26 Φεβ 2021

Ευαγόρας Παλληκαρίδης: 83 χρόνια από την γέννηση του… τελευταίου αγωνιστή


Σαν σήμερα στις 26 Φεβρουαρίου γεννήθηκε ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης. Σε ηλικία μόλις 19 ετών απαγχονίστηκε από τους Άγγλους.

Στην Τσάδα της Πάφου, γεννήθηκε στις 26 Φεβρουαρίου 1938 ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης.

Μεγαλώνοντας και από την ηλικία των 15 ετών πρωταγωνιστεί σε διάφορες διαδηλώσεις κατά των Άγγλων. Μεταξύ άλλων, στις 2 Ιουνίου 1953 θα γινόταν η στέψη της βασίλισσας Ελισάβετ. Στην Αγγλία και σε όλες τις αποικίες γίνονταν προετοιμασίες για το μεγάλο γεγονός. Στην Πάφο στο «Ιακώβιο Γυμναστήριο» αναρτάται η αγγλική σημαία, γεγονός που εξοργίζει τους μαθητές. Παραμονή της στέψης, οι μαθητές της Πάφου και οι φοιτητές του Λιασιδίου Κολεγίου οργάνωσαν διαδήλωση με αίτημα να υποσταλεί η αγγλική σημαία και να εκκενωθεί το γήπεδό τους από στρατιώτες και αστυνομικούς. Ο 15χρονος τότε Ευαγόρας αναρριχάται στον ιστό, κατεβάζει και σκίζει την αγγλική σημαία: το γεγονός αυτό έδωσε το έναυσμα για επέκταση των διαδηλώσεων.

Οι μαθητές και το πλήθος συγκρούονται με την αστυνομία, η οποία ενισχύεται από Τούρκους. Ο διοικητής στέλνει διαταγή να αποσυρθούν οι αστυνομικοί, γιατί δεν έπρεπε η στέψη της βασίλισσας να αμαυρωθεί με αίμα. Έτσι οι μαθητές παρέσυραν ό,τι είχε σχέση με τους εορτασμούς για την στέψη. Η Πάφος έγινε το μόνο μέρος όπου δεν γιορτάστηκε η στέψη. Ο Ευαγόρας συνελήφθη, αλλά αφέθηκε ελεύθερος λόγω της μικρής του ηλικίας.

Δύο χρόνια αργότερα, σε ηλικία 17 χρόνων, ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης εγκατέλειψε το σχολείο και εντάχθηκε στις αντάρτικες ομάδες της ΕΟΚΑ. Στις 17 Νοεμβρίου 1955 οι μαθητές του Γυμνασίου συγκεντρώθηκαν και προετοίμαζαν μια διαδήλωση από τις γνωστές που οργάνωνε η ΑΝΕ (Άλκιμος Νεολαία ΕΟΚΑ) ως αντιπερισπασμό. Οι στρατιώτες είχαν διαταγή να πυροβολήσουν αδιάκριτα τους διαδηλωτές. Ο Ευαγόρας συλλαμβάνεται και οδηγείται στο δικαστήριο με την κατηγορία ότι συμμετείχε παράνομα σε οχλαγωγίες. Ο Ευαγόρας δεν παραδέχτηκε την κατηγορία και η δίκη αναβλήθηκε για τις 6 Δεκεμβρίου. Ήταν η αρχή του τέλους. Μια μέρα πριν τη δίκη, μπαίνει κρυφά στο σχολείο και αφήνει στην έδρα ένα σημείωμα με το οποίο τελείωνε ως εξής: «Γειά σας παλιοί συμμαθηταί. Τα τελευταία λόγια τα γράφω σήμερα για σας. Κι όποιος θελήσει για να βρει ένα χαμένο αδελφό, ένα παλιό του φίλο, ας πάρει μιαν ανηφοριά ας πάρει μονοπάτια να βρει τα σκαλοπάτια που παν στη Λευτεριά. Με την ελευθερία μαζί, μπορεί να βρει και μένα. Αν ζω, θα μ΄ βρει εκεί».

Τελικά στις 18 Δεκεμβρίου 1956 μαζί με άλλους 2 συναγωνιστές του μετέφεραν όπλα και τρόφιμα από τη Λυσό. Ξαφνικά βρέθηκαν αντιμέτωποι με αγγλική περίπολο. Οι 2 συναγωνιστές του Ευαγόρα κατάφεραν να διαφύγουν, αλλά ο ίδιος συνελήφθη. Στην κατοχή του είχε ένα οπλοπολυβόλο Μπρεν γρασαρισμένο. Ήταν συνεπώς ανέτοιμο για να χρησιμοποιηθεί. Επίσης κουβαλούσε 3 γεμιστήρες γεμάτες.

Κατηγορήθηκε για κατοχή και διακίνηση οπλισμού και μεταφέρθηκε στη Λευκωσία και η δίκη ορίζεται για τις 25 Φεβρουαρίου. Στη δίκη του ο Παλληκαρίδης δεν άφησε περιθώρια στους δικηγόρους του να τον υπερασπιστούν, αφού παρά τις αντιρρήσεις τους παραδέχθηκε την ενοχή του:

Γνωρίζω ότι θα με κρεμάσετε. Ό,τι έκαμα το έκαμα ως Έλλην Κύπριος όστις ζητεί την Ελευθερίαν του. Τίποτα άλλο.

Την επόμενη μέρα της καταδίκης του Παλληκαρίδη, οι μαθητές του Γυμνασίου Πάφου απείχαν από τα μαθήματά του σε ένδειξη διαμαρτυρίας και έστειλαν τηλεγράφημα στον Χάρτινγκ, με το οποίο του ζητούσαν να απονεμηθεί χάρη στον Ευαγόρα. Όλος ο κόσμος αρχίζει μια προσπάθεια να σώσει τον νεαρό μαθητή. Η Ελληνική κυβέρνηση προσπαθεί να αποτρέψει την εκτέλεσή του. Η Κυπριακή αδελφότητα Αθηνών ζητά προσωπική παρέμβαση του βασιλιά Παύλου. Η Βουλή των Ελλήνων στέλνει τηλεγραφήματα προς την Βουλή των Κοινοτήτων και τα Ηνωμένα Έθνη. Ο Αρχιεπίσκοπος Δωρόθεος, ο Χωρεπίσκοπος Σαλαμίνος Γεννάδιος, ο δήμαρχος Λευκωσίας κ. Δέρδης, 40 Εργατικοί Άγγλοι βουλευτές, συντεχνίες, ο Αρχιεπίσκοπος Νοτίου Αφρικής Νικόδημος, ο Αμερικανός Γερουσιαστής Fulton, απλοί πολίτες προσπαθούν να ματαιώσουν αυτή την εκτέλεση. Ο Χάρτινγκ όμως και η Αγγλική διπλωματία απορρίπτει την απονομή χάριτος.

Ο Ευαγόρας στο τελευταίο γράμμα του δηλώνει:

Θ΄ ακολουθήσω με θάρρος τη μοίρα μου. Ίσως αυτό να ναι το τελευταίο μου γράμμα. Μα πάλι δεν πειράζει. Δεν λυπάμαι για τίποτα. Ας χάσω το κάθε τι. Μια φορά κανείς πεθαίνει. Θα βαδίσω χαρούμενος στην τελευταία μου κατοικία. Τι σήμερα τι αύριο; Όλοι πεθαίνουν μια μέρα. Είναι καλό πράγμα να πεθαίνει κανείς για την Ελλάδα. Ώρα 7:30. Η πιο όμορφη μέρα της ζωής μου. Η πιο όμορφη ώρα. Μη ρωτάτε γιατί.

Τελικά απαγχονίστηκε στις 14 Μαρτίου 1957 και ήταν ο νεότερος αγωνιστής που απαγχονίστηκε από τους Άγγλους, ενώ όπως έχει γράψει ο Χριστόδουλος Γιαλλουρίδης «ο νεαρός έφηβος, μαθητής Ευαγόρας Παλληκαρίδης, δίδαξε πως ο θάνατος για τους πολλούς, η θυσία για την ελευθερία είναι καθήκον κάθε ανθρώπου που φέρει μέσα του ιστορικές καταβολές πολιτισμού και πνευματικής παράδοσης. Ο αγώνας εκείνος δεν ευοδώθηκε γιατί το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης στην περίπτωση της Κύπρου, κατ’ εξαίρεση, εξαιτίας ακριβώς της γεωπολιτικής υπεραξίας της Κύπρου και των μεγάλων συμφερόντων των ισχυρών δυνάμεων της εποχής, κυρίως των Βρετανών, δεν επέτρεψαν την υλοποίηση του δικαίου, αλλά επέβαλαν την εφαρμογή της πολιτικής. Έτσι με τις συμφωνίες Ζυρίχης – Λονδίνου ιδρύθηκε η Κυπριακή Δημοκρατία, η οποία συνεστήθη ως δικοινοτικό σύστημα διακυβέρνησης πρωτοφανές για την μεταπολεμική Ευρώπη, αφού δεν επετράπη στον κυπριακό λαό να ασκεί στο πλαίσιο της εσωτερικής του διακυβέρνησης, το δημοκρατικό δικαίωμα της συλλογικότητας του ένας άνθρωπος, μία ψήφος.

Ταυτόχρονα, επεβλήθη το αναχρονιστικό και όπως το χαρακτήρισε ο αείμνηστος Ηλίας Ηλιού στην Βουλή των Ελλήνων «εξόχως επικίνδυνο για το μέλλον της κυπριακής ελευθερίας» πολιτειακό πλαίσιο διακυβέρνησης, το οποίο εξαρτάτο από το σύστημα εγγυήσεων των τριών δυνάμεων που συνέστησαν την Κυπριακή Δημοκρατία, δηλαδή της Ελλάδας, της Τουρκίας και του Ηνωμένου Βασιλείου. Αυτό το σύστημα εγγυήσεων και η εξάρτηση της Κύπρου ουσιαστικά από τις δυνάμεις αυτές, οι οποίες παρενέβαιναν εξωθεσμικά στην πολιτική ζωή της μεγαλονήσου, προκάλεσαν επανειλημμένως ταραχές, δεν επέτρεψαν την ομαλοποίηση της κοινωνικής και πολιτικής ζωής του νεοσύστατου κράτους, ούτε και την ενσωμάτωση των μειονοτήτων σε ένα ενιαίο πολιτικό σύνολο που να υπερασπίζεται το σύνταγμα και το κοινό κράτος».