Βαρύ πλήγμα στον Κυριάκο Μητσοτάκη, όσον αφορά στην ελευθερία της έκφρασης, τους προστατευόμενους μάρτυρες, τις υποθέσεις διαφθοράς στην Ελλάδα, αλλά και τη λίστα Πέτσα, προκάλεσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μέσω έκθεσης που δημοσιεύτηκε το μεσημέρι της Τετάρτης.
Η Κομισιόν τονίζει ότι:
- Η Ελλάδα δεν διαθέτει ολοκληρωμένο νομοθετικό πλαίσιο για την προστασία των πληροφοριοδοτών και δεν έχει ακόμη μεταφέρει την οδηγία για την προστασία των πληροφοριοδοτών.
- Έχει ασκηθεί περιορισμένος αριθμός διώξεων για υποθέσεις διαφθοράς.
- Υπήρξε αδιαφανής κατανομή της κρατικής χρηματοδότησης για εκστρατεία ευαισθητοποίησης για την υγεία κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19 (σ.σ. λίστα Πέτσα).
- Οι επιθέσεις και οι απειλές κατά δημοσιογράφων συνεχίζονται και το επαγγελματικό περιβάλλον των δημοσιογράφων έχει επιδεινωθεί περαιτέρω. Αυτές περιλαμβάνουν από σωματικές επιθέσεις έως απειλές και αυθαίρετη κράτηση. Οι δημοσιογράφοι συνεχίζουν επίσης να αντιμετωπίζουν ποινικές διώξεις με τη μορφή κατηγοριών και μηνύσεων για συκοφαντική δυσφήμιση ή παραβίαση του απορρήτου και έκθεση προσωπικών δεδομένων.
- Έλληνας δημοσιογράφος (σ.σ. ο Θανάσης Κουκάκης) έγινε στόχος spyware αντίστοιχου με το Pegasus, ενώ άλλος δημοσιογράφος (σ.σ. ο Σταύρος Μιχαλούδης) φέρεται να παρακολουθούνταν από την ΕΥΠ.
Έχει επιδεινωθεί το περιβάλλον στα ΜΜΕ
Όπως τονίζεται στην έκθεση, «η ελευθερία της έκφρασης και το δικαίωμα πρόσβασης στις πληροφορίες προστατεύονται νομικά και επίσημα στο Σύνταγμα και την τομεακή νομοθεσία. Η ελληνική κυβέρνηση έχει λάβει μέτρα για την ενίσχυση της διαφάνειας της ιδιοκτησίας των μέσων ενημέρωσης, μέσω νομοθεσίας που εγκρίθηκε πρόσφατα. Ωστόσο, η κατάσταση των δημοσιογράφων εγείρει σημαντικές ανησυχίες λόγω του γεγονότος ότι συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν απειλές και επιθέσεις ενώ το επαγγελματικό τους περιβάλλον έχει επιδεινωθεί περαιτέρω.
Εκτενή αναφορά στη λίστα Πέτσα
«Η κατανομή της κρατικής διαφήμισης όσον αφορά, ιδίως τη μη διαφανή κατανομή της κρατικής χρηματοδότησης, είναι επίσης ένα ζήτημα. Αν και τα δημόσια μέσα ενημέρωσης ρυθμίζονται από ισχυρό νομικό πλαίσιο, υπάρχουν ανησυχίες σχετικά με πιθανή πολιτική επιρροή στον διορισμό των μελών του διοικητικού συμβουλίου. Οι προκλήσεις εξακολουθούν να υφίστανται όσον αφορά την επάρκεια των οικονομικών και ανθρώπινων πόρων της ρυθμιστικής αρχής των μέσων ενημέρωσης.
Η κατανομή της κρατικής διαφήμισης εγείρει ορισμένες ανησυχίες. Η έλλειψη διαφάνειας στην κατανομή των κρατικών επιχορηγήσεων στα μέσα ενημέρωσης επισημάνθηκε τόσο από την διερευνητική αποστολή Freedom Freedom Rapid Response (MFRR) στην Ελλάδα όσο και από το Media Pluralism Monitor 2022 (MPM 2022), επισημαίνοντας ιδίως τη μη διαφανής κατανομή της κρατικής χρηματοδότησης για μια εκστρατεία ευαισθητοποίησης για την υγεία κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19.
Τον Νοέμβριο του 2021 ξεκίνησε κοινοβουλευτική έρευνα για τη διερεύνηση της χρηματοδότησης μέσων ενημέρωσης από την κυβέρνηση σε αυτό το πλαίσιο. Το αρμόδιο όργανο της Βουλής των Ελλήνων, που συστάθηκε στις 12 Νοεμβρίου 2021, δήλωσε ότι η καμπάνια ανατέθηκε με αντικειμενικά κριτήρια όπως ποσοτικά κριτήρια προβολής κοινού, κυκλοφορία, δείκτες συγγένειας σε ομάδες-στόχους καθώς και ποιοτικά κριτήρια όπως η ασφάλεια της επωνυμίας. Ωστόσο, οι λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με την υλοποίηση της δημόσιας σύμβασης σχετικά με τα κριτήρια που χρησιμοποιήθηκαν για τη διανομή των κεφαλαίων και το ποσό που έλαβαν τα διάφορα μέσα ενημέρωσης δεν έχουν αποκαλυφθεί πλήρως. Ένα αίτημα που ζητούσε τη γνωστοποίηση των λεπτομερών κριτηρίων ανάθεσης που κατατέθηκε από έναν μη κερδοσκοπικό οργανισμό απορρίφθηκε σιωπηρά από τις αρχές.
Τον Φεβρουάριο του 2022 το Διοικητικό Εφετείο Αθηνών έκρινε την απόρριψη αυτή παράνομη και διέταξε την αναπομπή της υπόθεσης στη διοίκηση. Μετά την απόφαση του Διοικητικού Εφετείου, η Εθνική Αρχή Διαφάνειας εξέτασε την προσφυγή και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο μη κερδοσκοπικός οργανισμός δεν μπορούσε να θεμελιώσει νόμιμο δικαίωμα πρόσβασης στην απαιτούμενη τεκμηρίωση.
Οι συστάσεις για τους προστατευόμενους μάρτυρες
Η Ελλάδα στερείται ολοκληρωμένου νομοθετικού πλαισίου για την προστασία των πληροφοριοδοτών και δεν έχει ακόμη μεταφέρει την Οδηγία για την προστασία των πληροφοριοδοτών. Η επιτροπή που έχει επιφορτιστεί να αναπτύξει ένα σχέδιο νόμου για την προστασία των πληροφοριοδοτών υπέβαλε το νομοσχέδιο στον Υπουργό Δικαιοσύνης στα τέλη του 2021, το οποίο προγραμματίζεται να αναρτηθεί σε δημόσια διαβούλευση τον Ιούλιο του 2022. Οι ΜΚΟ επέκριναν τη μη εμπλοκή τους από την πρώιμη φάση ανάπτυξης αυτού του σχεδίου νόμου. Ο ΟΟΣΑ προέτρεψε πρόσφατα την Ελλάδα να εφαρμόσει νέα νομοθεσία για τους καταγγέλλοντες, για περιπτώσεις δωροδοκίας αλλοδαπών. Η GRECO συνέστησε στην Ελλάδα να ενισχύσει την προστασία των καταγγελιών εντός της Αστυνομίας.
Ανησυχία για τις υποθέσεις διαφθοράς
Ένας περιορισμένος αριθμός διώξεων σχετικά με τη διαφθορά ασκήθηκε, αν και απομένει να διαπιστωθεί πρόοδος όσον αφορά τις τελικές αποφάσεις. Τον Δεκέμβριο του 2021, οι διατάξεις του Ποινικού Κώδικα για την ενεργητική και παθητική δωροδοκία τροποποιήθηκαν σύμφωνα με τις συστάσεις της Ομάδας Κράτους κατά της Διαφθοράς (GRECO). Το 2021, ο Εισαγγελέας Οικονομικών Εγκλημάτων (με 13 εισαγγελείς και 13 ανακριτές) εξέτασε συνολικά 266 υποθέσεις, με 81 υποθέσεις στο αρχείο και 19 υποθέσεις με απαγγελία κατηγορίες, ενώ 156 υποθέσεις παραμένουν εκκρεμείς. Δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία σχετικά με τον αριθμό των ποινικών ποινών για υποθέσεις διαφθοράς από ποινικά δικαστήρια. Τον Σεπτέμβριο του 2021, δύο υποθέσεις για ενεργητική δωροδοκία έκλεισαν λόγω της παραγραφής. Ο ΟΟΣΑ έχει εκφράσει ανησυχίες σχετικά με την έρευνα και τη νομοθεσία, συμπεριλαμβανομένων των κυρώσεων για φυσικά και νομικά πρόσωπα, που σχετίζονται με δωροδοκία αλλοδαπών.