Τα τελευταία χρόνια κάτι έχει αλλάξει στα ελληνοτουρκικά: η τουρκική απειλή έχει κλιμακωθεί ποιοτικά. Η Τουρκία αμφισβητεί επίσημα την ελληνική κυριαρχία στα μεγάλα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, ενώ ο Τούρκος Πρόεδρος δήλωσε ξεκάθαρα ότι «θα έρθουμε ένα βράδυ».
Των Αθανάσιου Πλατιά και Κωνσταντίνου Κολιόπουλου
(Καθηγητές διεθνών σχέσεων και στρατηγικής, στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς και στο Πάντειο Πανεπιστήμιο αντίστοιχα)
ΠΗΓΗ: Τα ΝΕΑ
Ορισμένοι στη χώρα μας νομίζουν ότι οι Τούρκοι ιθύνοντες προβαίνουν σε απειλητικές για τη χώρα μας δηλώσεις για λόγους εσωτερικής κατανάλωσης, χωρίς να εννοούν πραγματικά τα όσα λένε. Είναι καιρός να απαλλαγούμε από αυτόν τον μύθο.
Κατ’ αρχάς, η ανοιχτή διακήρυξη των τουρκικών σκοπών είναι διαχρονικό χαρακτηριστικό του τουρκικού εθνικού στυλ στη στρατηγική· ενώ σε τακτικό και επιχειρησιακό επίπεδο οι Τούρκοι συχνά καταφεύγουν στην παραπλάνηση, σε στρατηγικό επίπεδο η Τουρκία προειδοποιεί για το τι θα κάνει. Επιπρόσθετα, το ότι όλα τα τουρκικά κόμματα εξουσίας υιοθετούν επιθετική ρητορική, δείχνει ότι πιστεύουν πως αυτό εμπνέει τον τουρκικό λαό.
Συνεπώς, ακόμη κι αν οι απειλητικές δηλώσεις εις βάρος της χώρας μας όντως γίνονται για εσωτερική κατανάλωση, έχουν δημιουργήσει μια δυναμική: αν οι Τούρκοι πολιτικοί ηγέτες περιοριστούν στα λόγια και δεν τα κάνουν πράξη, θα υποστούν σοβαρό πολιτικό κόστος, ιδίως ενόψει των εξαιρετικά κρίσιμων προεδρικών εκλογών του 2023.
Ένας άλλος συλλογισμός που ακούγεται πολύ τους τελευταίους μήνες, είναι ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία αποθαρρύνει τουρκικούς τυχοδιωκτισμούς, καθώς οι ΗΠΑ θέλουν πάση θυσία να διατηρηθεί η συνοχή του ΝΑΤΟ και θα αντιδράσουν σφοδρά σε τυχόν τουρκική παρασπονδία. Αυτή η συλλογιστική είναι εν μέρει ορθή, αλλά δεν λέει ολόκληρη την ιστορία.
Η σύρραξη στην Ουκρανία όντως αποθαρρύνει γενικό ελληνοτουρκικό πόλεμο. Ταυτόχρονα όμως, ενθαρρύνει τετελεσμένα γεγονότα από τουρκικής πλευράς, ώστε έπειτα οι ΗΠΑ να πιέσουν την Ελλάδα να μην κλιμακώσει, για χάρη της Συμμαχίας – όπως έγινε το 1974 και το 1996.
Όμως, στην ανωτέρω περίπτωση, η δυναμική της κλιμάκωσης μπορεί να καταστεί ανεξέλεγκτη. Αυτό μπορεί να γίνει και αθέλητα: τα νεύρα είναι τεντωμένα και ίσως να χαθεί ο έλεγχος στο τακτικό επίπεδο. Η κλιμάκωση όμως μπορεί να έρθει και ηθελημένα, και μάλιστα από ελληνικής πλευράς. Ενώ, όπως προαναφέρθηκε, η Τουρκία ιδεωδώς θα ήθελε μια περίπου ελεγχόμενη κρίση που θα της επέτρεπε να δημιουργήσει τετελεσμένα, και de facto να αναιρέσει ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα, κατά το πρότυπο της κρίσης των Ιμίων, καμία ελληνική πολιτική ηγεσία δεν μπορεί να ανεχθεί επανάληψη του ανωτέρω σεναρίου.
Σε αυτό το πλαίσιο φαίνεται να εντάσσονται οι επανειλημμένες δηλώσεις της ανώτατης ελληνικής στρατιωτικής ηγεσίας για πολύ δυναμική αντίδραση σε περίπτωση έμπρακτης τουρκικής αμφισβήτησης ελληνικών δικαιωμάτων. (Βλ. Αθανάσιος Πλατιάς και Χρήστος Χατζηεμμανουήλ, Ελληνική Υψηλή Στρατηγική: Διάλογοι με την Ηγεσία της Χώρας, Αθήνα: Ευρασία, 2022).
Προφανώς οι δυναμικές που αναφέρονται εδώ, γίνονται αντιληπτές και από χώρες όπως οι ΗΠΑ και η Γαλλία. Εδώ διαφαίνεται μια θετική για την Ελλάδα τάση: ορμώμενες από την κατά βάση φιλορωσική στάση του Ερντογάν, οι εν λόγω χώρες δραστηριοποιούνται για τη διατήρηση του status quo στην Ανατολική Μεσόγειο δημιουργώντας συνθήκες σοβαρής ποιοτικής υπεροχής των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων έναντι των τουρκικών.
Αυτό εξουδετερώνει το ποσοτικό πλεονέκτημα της Τουρκίας ενώ διασφαλίζει την σταθερότητα στην περιοχή χωρίς δική τους εμπλοκή. Πρόκειται για εξαιρετική εξέλιξη, όχι όμως ανέφελη. Καθώς η ελληνική ποιοτική υπεροχή αυξάνεται κάθε μήνα που περνάει, με αναμενόμενη χρονολογία κορύφωσης το 2028, ενδεχομένως να δημιουργείται στην Τουρκία κίνητρο για παρεμποδιστικό πλήγμα.
Με άλλα λόγια, η τουρκική ηγεσία μπορεί να εκτιμήσει ότι θα πρέπει να χτυπήσει, εκμεταλλευόμενη την πολεμική εμπειρία των ενόπλων δυνάμεών της και το πλεονέκτημά της σε μη επανδρωμένα αεροσκάφη, προτού η ελληνική τεχνολογική υπεροχή καταστεί συντριπτική.
Σε κάθε περίπτωση, διανύουμε την πιο επικίνδυνη περίοδο στα ελληνοτουρκικά εδώ και δεκαετίες. Υπό τέτοιες συνθήκες, ο οδηγός της ελληνικής πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας, αλλά και της κοινής γνώμης, δεν μπορεί παρά να είναι ο εξής αρχαίος στρατηγικός κανόνας: «μη βασίζεσαι στο ότι ο εχθρός δεν θα έρθει, αλλά στο ότι αν έρθει είσαι έτοιμος να τον αντιμετωπίσεις». (Βλ. Αθανάσιος Πλατιάς, Κωνσταντίνος Κολιόπουλος, Η Τέχνη της Στρατηγικής, Αθήνα: Δίαυλος, 2021)