Μηχανισμοί αισχροκέρδειας λειτουργούν εντός των σούπερ μάρκετ, όπως καταγγέλλουν στην ΑΥΓΗ της Κυριακής επαγγελματίες της βιομηχανίας τροφίμων που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα. Σύμφωνα με τους ίδιους, το γεγονός της απουσίας πλαφόν στις τιμές αγοράς από χονδρεμπόρους και καταστήματα λιανικής σε συνδυασμό με τις... εκπτώσεις στα πιστωτικά που δίνονται εκτοξεύουν τις τιμές στο ράφι, ενώ τα σούπερ μάρκετ βλέπουν τα κέρδη τους να διογκώνονται ολοένα και περισσότερο. Ουσιαστικά, τα σούπερ μάρκετ μπορούν να «σπρώχνουν» προς τα πάνω τις τιμές της λιανικής μέσα από μια διαδικασία έκπτωσης και πίστωσης προς τον προμηθευτή, ενώ σε περίπτωση που υπήρχε ανώτατο όριο στο κέρδος τους, θα ήταν εφικτό να σημειωθούν μειώσεις τιμών της τάξης του 30%, κάτι το οποίο θα είχε ως συνέπεια την άμεση ελάφρυνση χιλιάδων καταναλωτών σε όλη τη χώρα. Άλλωστε, αρμόδιες πηγές που ασχολούνται με τον ανταγωνισμό εντός της ελληνικής αγοράς ανέφεραν στην ΑΥΓΗ της Κυριακής ότι το Ενωσιακό Δίκαιο προβλέπει τη θέσπιση πλαφόν ανάλογα με την περίπτωση του προϊόντος αλλά και του συμβολαίου που υπάρχει μεταξύ προμηθευτών και σούπερ μάρκετ
Τι ίσχυε
Αξίζει να σημειωθεί ότι μέχρι την ένταξή μας στην ευρωπαϊκή κοινότητα, τα ποσοστά κέρδους στην αγορά τροφίμων καθορίζονταν από αγορανομικές διατάξεις βάσει των οποίων δεν μπορούσαν να ξεπεράσουν για τους χονδρεμπόρους το 13% και για τα καταστήματα λιανικής το 30%. Πέραν των ποσοστών αυτών, θεωρούνταν αισχροκέρδεια και επέσυρε συνέπειες.
Μετά την ένταξη στην Ε.Ε., διάφορες ευρωπαϊκές Οδηγίες, με το πρόσχημα ότι οι τιμές καθορίζονται από το «αόρατο χέρι» της αγοράς, κατήργησαν τα παραπάνω όρια, απελευθερώνοντας τα ποσοστά κερδών της λιανικής και ανοίγοντας τους ασκούς του Αιόλου για ανεξέλεγκτη αισχροκέρδεια.
Μεταξύ άλλων, το αποτέλεσμα αυτών των μέτρων ήταν η συρρίκνωση χιλιάδων μικρών καταστημάτων λιανικής πώλησης (περίπτερα, mini markets, παντοπωλεία γειτονιάς κ.ά.), με κίνδυνο επέκτασης και σε άλλες κατηγορίες (κρεοπωλεία, οπωροπωλεία κ.λπ.).
Την ίδια στιγμή, εκτός από τα καταστήματα λιανικής πώλησης, συρρικνώθηκε σημαντικά και η κατηγορία των χονδρεμπόρων που εξυπηρετούσαν τα μικρά σημεία πώλησης.
Στον αντίποδα, η ανάπτυξη των σούπερ μάρκετ υπήρξε ραγδαία, λόγω κυρίως της υποχρεωτικότητας καταβολής entry fees (διόδια εισόδου) προς τους προμηθευτές τους και της μεγάλης κερδοφορίας τους.
Το «αγκάθι» των πιστώσεων
Παράλληλα, αυξήθηκε το όριο των πιστώσεων από τους παραγωγούς προς τα σούπερ μάρκετ (από 3 έως και 6 μήνες) με αρνητικά αποτελέσματα για τις ταμειακές τους ροές. Αξίζει να σημειωθεί ότι όλα τα παραπάνω υιοθετήθηκαν από όλες τις αλυσίδες (εγχώριες και πολυεθνικές) στο υψηλότερο δυνατό ποσοστό κερδοφορίας, με αποτέλεσμα τη συμπίεση της τιμής αγοράς των προϊόντων.
Σύμφωνα με παράγοντες της αγοράς με τους οποίους συνομίλησε η ΑΥΓΗ της Κυριακής, ο καθορισμός ενός ανώτατου ορίου κερδών έως 40% θα μπορούσε να οδηγήσει αφενός σε μια μείωση τιμών και αφετέρου στη συρρίκνωση της αισχροκέρδειας.
Το παράδειγμα της αισχροκέρδειας και η λύση
Ας δούμε όμως ένα παράδειγμα το οποίο αποτυπώνει για ποιους λόγους ένα τέτοιο πλαφόν θα μείωνε τις τιμές αλλά και τα υπερκέρδη των σούπερ μάρκετ.
Ισχύον καθεστώς
Αρχική τιμή προϊόντος: 1 ευρώ
Εκπτωση με Π.Τ. (45%): 0,55 ευρώ
Τιμή πώλησης ραφιού: 1,13 ευρώ (1 ευρώ+ΦΠΑ 13%)
Υπολογισμός mark up: 80%
Προτεινόμενο καθεστώς
Net τιμή αγοράς προϊόντος: 0,55 ευρώ
Προτεινόμενο mark up: 40%
Τιμή πώλησης ραφιού: 0,87 ευρώ (0,77 ευρώ+ΦΠΑ 13%)
Διαφορά ισχύοντος και προτεινόμενου: 30%
Οπως προκύπτει, αν οι τιμές πώλησης προς τα σούπερ μάρκετ καθορίζονταν από τα αρχικά τιμολόγια πώλησης (net) και όχι από πιστωτικά τιμολόγια διαφόρων παροχών που έπονται, τότε θα προέκυπτε μείωση τιμών.
Οι αθέμιτες πρακτικές...
Το ζήτημα με τα πιστωτικά και τις εκπτώσεις αυτών φαίνεται πως αποτελεί ένα ξεχωριστό ζήτημα, καθώς υπάρχει νομοθεσία την οποία δεν τηρεί η χώρα μας, σύμφωνα πάντα με τους ίδιους παράγοντες της αγοράς. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Ελλάδα ενέταξε στο νομικό της πλαίσιο την Οδηγία 2019/633 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου τον Απρίλιο του 2021. Ο συγκεκριμένος νόμος αφορούσε τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές στις σχέσεις μεταξύ επιχειρήσεων στην αλυσίδα εφοδιασμού γεωργικών προϊόντων και τροφίμων, ενώ θεσπίστηκαν πρόσθετες διατάξεις για την αποτελεσματική εφαρμογή της Οδηγίας αυτής. Το θέμα είναι το κατά πόσο εφαρμόζονται.
...και ο νόμος που δεν εφαρμόζεται
Σύμφωνα με τον Νόμο 4792/2021, οι ακόλουθες πρακτικές είναι εξ αντικειμένου αθέμιτες και απαγορεύονται:
α) Στην περίπτωση που ο αγοραστής εξοφλεί τον προμηθευτή:
αα) Όταν η συμφωνία προμήθειας προβλέπει παράδοση των προϊόντων σε τακτική βάση:
i. Για τα αλλοιώσιμα γεωργικά προϊόντα και τρόφιμα μετά την παρέλευση τριάντα (30) ημερών από τη λήξη συμφωνηθείσας προθεσμίας παράδοσης κατά την οποία πραγματοποιήθηκαν παραδόσεις ή μετά την παρέλευση τριάντα (30) ημερών από την ημερομηνία καθορισμού του καταβλητέου ποσού για την προθεσμία παράδοσης, ανάλογα με το ποια από τις δύο ημερομηνίες είναι μεταγενέστερη.
ii. Για άλλα γεωργικά προϊόντα και τρόφιμα μετά την παρέλευση εξήντα (60) ημερών από τη λήξη συμφωνηθείσας προθεσμίας παράδοσης κατά την οποία πραγματοποιήθηκαν παραδόσεις ή μετά την παρέλευση εξήντα (60) ημερών από την ημερομηνία καθορισμού του καταβλητέου ποσού για την προθεσμία παράδοσης, ανάλογα με το ποια από τις δύο ημερομηνίες είναι μεταγενέστερη.
Για τους σκοπούς των προθεσμιών πληρωμής που προβλέπονται στην παρούσα υποπερίπτωση, οι συμφωνηθείσες προθεσμίες παράδοσης θεωρείται σε κάθε περίπτωση ότι δεν υπερβαίνουν τον έναν (1) μήνα.
Οι καταγγελίες
Ωστόσο, σύμφωνα με τις καταγγελίες, στην πράξη τα πιστωτικά φτάνουν ακόμη και τους έξι μήνες, κάτι το οποίο, όπως επισημαίνουν παράγοντες της βιομηχανίας τροφίμων, καταστρατηγεί τον νόμο, με την κυβέρνηση να μην μεριμνά για την τήρησή του, κάτι το οποίο οδηγεί σε άνοδο των τιμών (λόγω και της έκπτωσης, όπως εξηγήθηκε στο παράδειγμα), με αποτέλεσμα να πλήττονται οι καταναλωτές σε όλη τη χώρα.
Αλλωστε, αυτός είναι και ένας από τους λόγους που ο συγκεκριμένος ελληνικός νόμος προβλέπει απαγόρευση πρακτικών, όπως ο αγοραστής να «απαιτεί από τον προμηθευτή να βαρύνεται με το σύνολο ή μέρος του κόστους εκπτώσεων σε γεωργικά προϊόντα και τρόφιμα που πωλούνται από τον αγοραστή στο πλαίσιο προώθησης, εκτός εάν ο αγοραστής, πριν από την προώθηση, η οποία ξεκινά από τον ίδιο, προσδιορίζει το χρονικό διάστημα της προώθησης και την αναμενόμενη ποσότητα γεωργικών προϊόντων και τροφίμων προς παραγγελία στην τιμή με έκπτωση». Αντίστοιχα νομοθετικά πλαίσια εφαρμόζονται και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, με το καθεστώς να είναι και πιο αυστηρό, όπως για παράδειγμα στη Ρουμανία, που το όριο του πιστωτικού αγγίζει ακόμη και τις 14 ημέρες.
Οι ανατιμήσεις απογείωσαν τα κέρδη
Την ίδια στιγμή, τόνωση του τζίρου στα σούπερ μάρκετ έφερε ο πληθωρισμός τον πρώτο μήνα του έτους, την ώρα που οι καταναλωτές μείωσαν τις ποσότητες προϊόντων στο καλάθι. Σύμφωνα με τα στοιχεία της εταιρείας ερευνών IRI, ο τζίρος των ταχυκίνητων καταναλωτικών αγαθών αυξήθηκε κατά 6,9% συγκριτικά με τον περσινό Ιανουάριο, μια αύξηση που σχετίζεται με τις ανατιμήσεις που άγγιξαν σχεδόν το 10% και όχι με την αύξηση της ζήτησης. Συγκεκριμένα, οι πωλήσεις τον Ιανουάριο του 2023 διαμορφώθηκαν στα 652 εκατ. ευρώ, έναντι 610 εκατ. ευρώ τον Ιανουάριο του 2022.
Για να υπάρχει μια συγκριτική εικόνα του τι σημαίνει η πρόβλεψη αυτή, αναφέρουμε ότι τζίρος για τα ελληνικά σούπερ μάρκετ το 2022 έφτασε πανελλαδικά κοντά στα 9 δισεκατομμύρια ευρώ, όπου, σύμφωνα με τα πρόσφατα στοιχεία αγοράς της IRI, η αύξηση των τιμών ήταν στο 6,8%. Αντίστοιχα οι πωλήσεις σε τεμάχια βασικών καταναλωτικών αγαθών ήταν μειωμένες κατά 0,9%, γεγονός που αποτελεί απόρροια των ανατιμήσεων, που οδήγησαν τους καταναλωτές σε περιορισμό της κατανάλωσης, και ο κύκλος εργασιών ήταν ενισχυμένος κατά 5,8%, επηρεασμένος από το πληθωριστικό περιβάλλον που διαμορφώθηκε στη διάρκεια της περασμένης χρονιάς.
Αλέξης Χαρίτσης: Πρέπει να αλλάξουν οι συνθήκες αθέμιτου ανταγωνισμού
«Η επικοινωνιακή διαχείριση της πληθωριστικής κρίσης από την κυβέρνηση όχι μόνο δεν συγκρατεί τις τιμές στα τρόφιμα και τα βασικά είδη διαβίωσης για τους πολίτες, αλλά έχει δημιουργήσει συνθήκες αθέμιτου ανταγωνισμού σε βάρος μικρών και μεσαίων παραγωγικών επιχειρήσεων, που αντιμετωπίζουν ήδη τον κίνδυνο του λουκέτου.
Συνήθεις πρακτικές των μεγάλων αλυσίδων στον κλάδο των τροφίμων, όπως τα δικαιώματα εισόδου προκειμένου οι μικροί προμηθευτές να πουλήσουν τα προϊόντα τους καθώς και η διαχείριση των πληρωμών αποκλειστικά με πιστωτικά τιμολόγια, ακόμη και έξι μηνών, έχουν ενταθεί το τελευταίο διάστημα σε πρωτοφανή βαθμό. Πρακτικές που απειλούν πλέον την ίδια τη βιωσιμότητα των Ελλήνων παραγωγών.
Η πληθωριστική κρίση δεν αντιμετωπίζεται με μέτρα-παρωδία, όπως το “καλάθι του νοικοκυριού” και το market pass, ή με επικοινωνιακά σόου με τους μεγάλους ομίλους. Ούτε βεβαίως με περαιτέρω απορρύθμιση της αγοράς, που επιδεινώνει την κρίση.
Απαιτείται άμεσα αλλαγή πολιτικής, με μια προοδευτική κυβέρνηση, που θα προστατεύσει καταναλωτές και παραγωγούς και θα θέσει δίκαιους κανόνες για όλους στη λειτουργία της αγοράς».