«Πρώτα ήταν η Ιταλία. Μετά ήρθε η ώρα της Φινλανδίας και της Ελλάδας. Η Ισπανία θα μπορούσε να είναι η επόμενη». Έτσι ξεκινάει την ανάλυσή της για τη... δεξιά στροφή της Ευρώπης τα τελευταία χρόνια η Politico, κάνοντας λόγο για την αναπόφευκτη αναδιαμόρφωση της... Γηραιάς Ηπείρου καθώς και τις συνέπειες που θα ακολουθήσουν.
Η Politico παρατηρεί αρχικά ότι σε όλη την Ευρώπη, οι κυβερνήσεις μετατοπίζονται προς τα δεξιά. Σε ορισμένα μέρη, ακροδεξιοί ηγέτες αναλαμβάνουν την εξουσία. Άλλα, πιο παραδοσιακά κεντροδεξιά κόμματα, συμμαχούν με τα ακροδεξιά περιθώρια που κάποτε θεωρούνταν ανέγγιχτα.
Αλλού, σκληρά δεξιά κόμματα εξασφαλίζουν περισσότερες έδρες στο κοινοβούλιο και περιφερειακά γραφεία. Το κόμμα Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD), το οποίο ήδη παρακολουθείται για υποψίες ακροδεξιού εξτρεμισμού, υπερτερεί πλέον των Σοσιαλδημοκρατών του καγκελάριου Όλαφ Σολτς και μόλις σημείωσε μια νίκη στις περιφερειακές εκλογές που αποτελεί τομή - μια ανησυχητική στιγμή για μια χώρα που έχει συνείδηση του ναζιστικού παρελθόντος της.
Η τάση βέβαια, τονίζει άρθρο, δεν ξεκίνησε ακριβώς με την Ιταλία και την ακροδεξιά πρωθυπουργό Τζόρτζια Μελόνι. Τον τελευταίο χρόνο συντηρητικά κόμματα πέτυχαν εντυπωσιακά αποτελέσματα και θα μπορούσαν να έρθουν κι άλλα, καθώς κράτη όπως η Ισπανία και η Σλοβακία φαίνονται έτοιμα να στραφούν προς τα δεξιά στις επερχόμενες εκλογές.
Πώς θα επηρεάσει η «δεξιά στροφή» την Ευρώπη
Πρόκειται για μια εξέλιξη που αναπόφευκτα θα αναδιαμορφώσει την Ευρώπη, επηρεάζοντας τα πάντα, από τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζεται η κλιματική αλλαγή, μέχρι τα γονικά δικαιώματα και την μεταναστευτική πολιτική.
Τόσο η παραδοσιακή δεξιά όσο και η ακροδεξιά έχουν σημειώσει πρόσφατα νίκες σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Και καθώς η ΕΕ πρόκειται να εκλέξει νέο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το επόμενο έτος, η μετατόπιση προς τα δεξιά θα μπορούσε επίσης να οδηγήσει σε πιο συντηρητικές Βρυξέλλες για τα επόμενα χρόνια - μια περίοδο που θα περιλαμβάνει κρίσιμες αποφάσεις.
«Υπήρξε μια σύγκλιση της κεντροδεξιάς και της ακροδεξιάς κατά την τελευταία δεκαετία περίπου» δήλωσε ο Χανς Κουντάνι, Ευρωπαίος πολιτικός αναλυτής στο Chatham House, ο οποίος εντόπισε το ευρύτερο τόξο στο κύμα των προσφύγων που διέφυγαν από τον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας προς την Ευρώπη.
Η μετατόπιση αυτή, πρόσθεσε, «μπορεί να έχει βαθιές συνέπειες για την ΕΕ».
Στο ίδιο τραπέζι, στη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ
Το μεταβαλλόμενο πολιτικό τοπίο της Ευρώπης φάνηκε στις Βρυξέλλες αυτή την εβδομάδα, καθώς οι ηγέτες της ΕΕ συγκεντρώθηκαν για τη Σύνοδο Κορυφής.
Στο τραπέζι καθόταν ένα νέο πρόσωπο: ο νέος πρωθυπουργός της Φινλανδίας, ο οποίος ηγείται του συντηρητικού Κόμματος Εθνικού Συνασπισμού. Η νίκη του καταδεικνύει τη δεξιά στροφή που έχει επικρατήσει σε ορισμένα μέρη της Ευρώπης. Μετά από τέσσερα χρόνια αριστερής κυβέρνησης συνασπισμού πέντε κομμάτων, οι ψηφοφόροι εγκατέλειψαν τη σοσιαλδημοκράτισσα Σάνα Μαρίν, οδηγώντας στη σύσταση της πιο δεξιάς κυβέρνησης στην ιστορία της Φινλανδίας.
Ο Έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης έφτασε επίσης ενθουσιασμένος από την εκλογική του νίκη. Ο 55χρονος ηγέτης της κεντροδεξιάς επικράτησε την Κυριακή στις εθνικές εκλογές, σημειώνοντας πολύ μεγάλη πλειοψηφία από την πρώτη φορά.
Το ζήτημα του ποιος θα καταλάβει τις θέσεις στο τραπέζι της ΕΕ έχει σημασία - το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το οποίο συγκεντρώνει τους 27 ηγέτες του μπλοκ, πρέπει τελικά να αποφασίσει τις πολιτικές προτεραιότητες και τις πολιτικές πρωτοβουλίες της ΕΕ.
«Νομίζω ότι βλέπουμε ήδη το φαινόμενο Μελόνι», δήλωσε ένας ανώτερος διπλωμάτης της ΕΕ που μίλησε ελεύθερα για τις εσωτερικές λειτουργίες του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. «Στο μεταναστευτικό υπήρξε μια κίνηση προς τα δεξιά, αναμφίβολα».
Τα πρώτα σημάδια ότι η Μελόνι αγκαλιάστηκε και δεν απομονώθηκε, εμφανίστηκαν το περασμένο φθινόπωρο στην πρώτη της σύνοδο κορυφής της ΕΕ.
Καθώς οι ηγέτες αντιμετώπιζαν το ακανθώδες ζήτημα της μετανάστευσης, η Ιταλίδα ηγέτης διαπίστωσε ότι έσπρωχνε μια ανοιχτή πόρτα, βρίσκοντας σιωπηρή υποστήριξη στην αίθουσα για την επιθυμία της να επικεντρωθεί η πολιτική της ΕΕ περισσότερο στην αποτροπή των μεταναστών από το να έρθουν στην Ευρώπη, σύμφωνα με τρεις διπλωμάτες που ενημερώθηκαν για τη συζήτηση εκείνη την ημέρα.
Λίγους μήνες αργότερα, ο κεντρώος Ολλανδός πρωθυπουργός Μαρκ Ρούτε και η κεντροδεξιά επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, το κορυφαίο στέλεχος της ΕΕ, συνόδευαν τη Μελόνι σε ταξίδι στην Τυνησία για να προσπαθήσουν να περιορίσουν τις μεταναστευτικές ροές από τη χώρα της Βόρειας Αφρικής - μια επίδειξη διακομματικής ενότητας.
Το ταξίδι έγινε λίγες ώρες αφότου οι χώρες της ΕΕ κατέληξαν σε μια φιλική προς την Ιταλία συμφωνία σχετικά με τον τρόπο επεξεργασίας και μετεγκατάστασης των μεταναστών, η οποία θα δώσει στην κυβέρνηση Μελόνι μεγαλύτερα περιθώρια να στείλει πίσω τους απορριφθέντες αιτούντες άσυλο.
Οι επιπτώσεις στο Ευρωκοινοβούλιο
Η μετατόπιση προς τα δεξιά θα μπορούσε σύντομα να μεταπηδήσει στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, με επιπτώσεις στον τρόπο λειτουργίας των Βρυξελλών. Σε λιγότερο από ένα χρόνο, οι ψηφοφόροι θα προσέλθουν στις κάλπες για να εκλέξουν νέο Κοινοβούλιο και οι συντηρητικοί προβλέπουν ισχυρά κέρδη. Αρχικά, αυτό θα ενδυναμώσει το κεντροδεξιό Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (ΕΛΚ) - που είναι ήδη η μεγαλύτερη πολιτική οικογένεια του Κοινοβουλίου.
«Τα μεγαλύτερα κέρδη μπορεί να είναι για τα πιο παραδοσιακά, κεντροδεξιά κόμματα», δήλωσε ο Κάρελ Λανόου, επικεφαλής του Κέντρου Μελετών Ευρωπαϊκής Πολιτικής, σημειώνοντας τον κυρίαρχο ρόλο που διαδραματίζουν τα στελέχη της κεντροδεξιάς, όπως οι Χριστιανοδημοκράτες της Γερμανίας, οι οποίοι αντιπροσωπεύουν τη μεγαλύτερη εθνική εκπροσώπηση στο Κοινοβούλιο της ΕΕ και είναι πιθανό να διατηρήσουν αυτή τη θέση.
Συχνή είναι επίσης η προθυμία των παραδοσιακών συντηρητικών κομμάτων να συμφιλιωθούν με την ακροδεξιά. Από τη Σουηδία, όπου ένας συντηρητικός ηγέτης λαμβάνει υποστήριξη από τους ακροδεξιούς Σουηδούς Δημοκράτες, μέχρι τη Φινλανδία, όπου το δεξιό λαϊκιστικό Κόμμα των Φινλανδών βρίσκεται στην εξουσία, τα πιο ακραία κόμματα αποκτούν την ευκαιρία να βοηθήσουν στην διακυβέρνηση, έστω και σε αραιή μορφή.
Υπάρχουν ενδείξεις ότι ένας παρόμοιος πολιτικός υπολογισμός βρίσκεται σε εξέλιξη στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, με το ΕΛΚ να έχει ήδη βάλει στο μάτι επωφελείς συνεργασίες με την ακροδεξιά. Η πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Ρομπέρτα Μέτσολα ήταν ο τελευταίος ηγέτης του ΕΛΚ που απέτισε φόρο τιμής στη Μελόνι, όταν τη επισκέφθηκε στο Palazzo Chigi στη Ρώμη την περασμένη εβδομάδα, μετά από παρόμοια προσέγγιση του Manfred Weber, ο οποίος ηγείται του ΕΛΚ.
Και οι ομάδες ενώθηκαν πρόσφατα για να καταπολεμήσουν έναν νόμο για την αποκατάσταση της φύσης - βασικό στοιχείο του σχεδίου της ΕΕ να γίνει κλιματικά ουδέτερη μέχρι το 2050. Προς το παρόν, το ΕΛΚ - με την υποστήριξη του ECR - τορπίλισε με επιτυχία το νομοσχέδιο, επικαλούμενο τις ανησυχίες των αγροτών και επιπλήττοντας την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι πάει πολύ μακριά, πολύ γρήγορα στην πράσινη ατζέντα.
Η εξέγερση είναι ένα ενδεικτικό σημάδι του πολιτικού χάους που θα μπορούσε να προκαλέσει το Κοινοβούλιο σε μια πιο αριστερόστροφη Επιτροπή μετά τις εκλογές του 2024.
Τι έπεται
Ένας χρόνος απομένει μέχρι να προσέλθουν οι πολίτες της ΕΕ στις κάλπες, και οι επόμενοι μήνες θα διανθίζονται από σημαντικές στιγμές που θα δώσουν μια εικόνα για το προς τα πού φυσάει ο πολιτικός άνεμος.
Πρώτη είναι η Ισπανία, με τους ψηφοφόρους να προσέρχονται στις κάλπες τον επόμενο μήνα.
Το κυριότερο κεντροδεξιό κόμμα της χώρας, το Λαϊκό Κόμμα (PP), είναι σίγουρο ότι θα ανακτήσει την εξουσία, αφού επικράτησε του σοσιαλιστικού κόμματος του πρωθυπουργού Πέδρο Σάντσεθ στις τοπικές εκλογές τον περασμένο μήνα.
Καθώς η προεκλογική εκστρατεία κορυφώνεται, ο Σάντσεθ προειδοποιεί για μια πιθανή σύνδεση μεταξύ του PP και του ακροδεξιού κόμματος Vox, ελπίζοντας ότι η σύνδεση του PP με το Vox μπορεί να απωθήσει τους αριστερόστροφους ψηφοφόρους της μεσαίας τάξης. Αλλά μια επιστροφή του PP στην εξουσία -όπως φαίνεται πιθανό- θα παγίωνε τη δεξιά κλίση της Ευρώπης.
Αλλού, το Νόμος και Δικαιοσύνη της Πολωνίας - ένα κέντρο δεξιάς εξουσίας στην ΕΕ - προηγείται στις δημοσκοπήσεις ενόψει των εκλογών του φθινοπώρου, ενώ η Σλοβακία προετοιμάζεται για την επιστροφή του λαϊκιστή ηγέτη Ρόμπερτ Φίκο στις πρόωρες εκλογές που έχουν προγραμματιστεί για τον Σεπτέμβριο.
Δεν ακολουθούν όλες οι χώρες την τάση - οι κεντρώες κυβερνήσεις στην Ιρλανδία και τη Λιθουανία, για παράδειγμα, αντιμετωπίζουν εκλογικές προκλήσεις από την αριστερά. Και η Γερμανία, η πολυπληθέστερη χώρα της ΕΕ, εξακολουθεί να διοικείται από έναν σοσιαλδημοκράτη. Αλλά ακόμη και εκεί, το έρεισμα του Όλαφ Σολτς στην εξουσία είναι ασταθές και οι αντίπαλοι Χριστιανοδημοκράτες και το ακροδεξιό AfD ανεβαίνουν στις δημοσκοπήσεις.
Τούτου λεχθέντος, οποιοδήποτε αριστερό αεράκι δεν μπορεί να συγκριθεί -προς το παρόν- με το ρεύμα τζετ που κατευθύνεται προς την αντίθετη κατεύθυνση.