Τα χάρτινα καλαμάκια μπήκαν στη ζωή μας τον καιρό που… μεσορανούσε η Γκρέτα Τούμνπεργκ. Την εποχή δηλαδή μίας διάσπαρτης οικολογικής ανησυχίας, χωρίς έρμα, ψυχραιμία και τεκμηριωμένα επιστημονικά δεδομένα για μία σειρά από θέματα αυτού του πεδίου.
Περισσότερο προέκυψε ως μία συμβολική κίνηση ευαισθητοποίησης παρά ως πρακτική και αποτελεσματική «απάντηση» στη χρήση πλαστικού. Έτσι είχαμε, για παράδειγμα, το παράδοξο να σερβίρεται καφές σε πλαστικό ποτήρι, αλλά με… χάρτινο καλαμάκι!
Το δε πρόστιμο που προβλέφθηκε ήταν εξοντωτικό – 5 ευρώ για κάθε πλαστικό καλαμάκι που έδιναν τα «καφέ» στον πελάτη, αντί για χάρτινο. Έτσι τα πλαστικά καλαμάκια εξαφανίστηκαν από τον πάγκο, αν και σε πολλές περιπτώσεις η… ζήτηση, τα έφερε από την πίσω πόρτα, αυτή της παρανομίας – κάπως σαν την εποχή της ποτοαπαγόρευσης, αλλά με καλαμάκια αυτή τη φορά.
Όμως τώρα προκύπτει, πέρα από το άβολο της χρήσης – για να είμαστε ειλικρινείς με το χάρτινο καλαμάκι καφές δεν πίνεται – ότι υπάρχει και θέμα υγείας.
Συγκεκριμένα, επιβλαβή τόσο για την υγεία όσο και για το περιβάλλον αποδεικνύονται τα χάρτινα καλαμάκια, ανατρέποντας κάθε φιλόδοξο σχέδιο που ήθελε την εν λόγω εναλλακτική στα πλαστικά μιας χρήσης, ως λύση σωτήρια και ευρηματική…
Μετά από έρευνα που πραγματοποίησαν Βέλγοι ερευνητές -η πρώτη του είδους της στην Ευρώπη- εντοπίστηκαν χημικές ουσίες, γνωστές ως PFAS, τόσο στα χάρτινα καλαμάκια, όσο και σε αυτά που κατασκευάζονται από μπαμπού, γυαλί ή πλαστικό.
Τα υψηλότερα ποσοστά, μάλιστα, συγκέντρωσης των «αιώνιων» χημικών ουσιών -όπως επίσης αποκαλούνται λόγω της ιδιότητάς τους να μη διασπώνται στο περιβάλλον- διαπιστώθηκαν στα χάρτινα καλαμάκια και συγκεκριμένα, σε ποσοστό 90%.
Ακολουθούν τα καλαμάκια από μπαμπού σε ποσοστό 80%, έπειτα τα βιοδιασπώμενα πλαστικά (75%) και τέλος τα γυάλινα (40%), ενώ τα μόνα που είναι απαλλαγμένα από PFAS είναι τα ανοξείδωτα, καθώς δεν εντοπίστηκαν σε κανέναν από τους πέντε τύπους μεταλλικών καλαμακίων που δοκιμάστηκαν.
Όπως είναι λογικό, η εν λόγω μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Food Additives & Contaminants έχει προκαλέσει παγκόσμια ανησυχία, καθώς οι χημικές αυτές ουσίες έχουν τη δυνατότητα να παραμείνουν τόσο στο περιβάλλον όσο και στο ανθρώπινο σώμα για πολλά χρόνια, ενώ έχουν ενοχοποιηθεί για μια σειρά προβλημάτων υγείας, όπως νόσο του θυρεοειδούς, αυξημένη χοληστερόλη, ηπατικές βλάβες, κάποια είδη καρκίνου, μειωμένη απόκριση στα εμβόλια και χαμηλότερο βάρος γέννησης στα νεογνά.
«Τα καλαμάκια από φυτικά υλικά, όπως το χαρτί και το μπαμπού, συχνά διαφημίζονται ως πιο βιώσιμα και φιλικά προς το περιβάλλον από αυτά που κατασκευάζονται από πλαστικό. Ωστόσο, η παρουσία PFAS σε αυτά τα καλαμάκια σημαίνει ότι αυτό δεν είναι απαραίτητα αλήθεια» επισημαίνει –μεταξύ άλλων- ο Thimo Groffen, περιβαλλοντικός επιστήμονας στο Πανεπιστήμιο της Αμβέρσας που συμμετείχε στη μελέτη.
Το pontiki.gr επικοινώνησε με τον Καθηγητή Αναλυτικής Χημείας, Νίκο Θωμαΐδη, ο οποίος υπογραμμίζει ότι σημασία δεν έχει τόσο το ποσοστό των χημικών ουσιών που εντοπίζεται σε ένα υλικό αλλά η ιδιότητά τους να «μεταναστεύουν» στο τρόφιμο με το οποίο έρχονται σε επαφή και κατόπιν στο ανθρώπινο σώμα.
Αναφορικά με τα χάρτινα καλαμάκια, ο καθηγητής εξήγησε ότι τα σχετικά πειράματα συμπεραίνουν ότι οι χημικές ουσίες που περιέχονται στο ανακυκλώσιμο χαρτί δεν μεταναστεύουν εντός μιας ώρας στο νερό που αποτελεί και το βασικό συστατικό των ροφημάτων που καταναλώνουμε (καφές, χυμοί, αναψυκτικά κλπ).
Αυτό σημαίνει ότι τα χάρτινα καλαμάκια δεν απειλούν σοβαρά την υγεία μας, με την προϋπόθεση ότι τα ροφήματα που καταναλώνονται με τη χρήση τους δεν θα πρέπει να ξεπερνούν τη μια ώρα.
Σε κάθε περίπτωση, ο καθηγητής επισημαίνει ότι η πιο ασφαλής επιλογή είναι να αποφεύγουμε τα χάρτινα καλαμάκια, όπως φυσικά και τα πλαστικά, ώστε να μη θέσουμε τον οργανισμό μας στον παραμικρό κίνδυνο -τουλάχιστον μέχρι οι αρχές να κάνουν συστηματικό έλεγχο και να αποφανθούν με βάση επιστημονικές μεθοδολογίες για το μέγεθος της επικινδυνότητάς τους. Αντ’ αυτών, προτείνει τη χρήση ανοξείδωτων υλικών που -όπως επισημαίνει- δεν είναι καθόλου επιβλαβή για την υγεία.
«Η έκθεση του πληθυσμού στα χημικά θα μας απασχολήσει πολύ στο μέλλον»
Ο κ. Θωμαΐδης κρούει, ωστόσο, τον κώδωνα του κινδύνου, εκτιμώντας ότι το πρόβλημα, δεν περιορίζεται μόνο στα καλαμάκια, καθώς ο άνθρωπος εκτίθεται καθημερινά σε χιλιάδες χημικά με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Πρόκειται για «χημικά τα οποία κυκλοφορούν νομίμως και χρησιμοποιούνται ώσπου βιομεγενθύνονται στην τροφική αλυσίδα, καταλήγοντας στον ανθρώπινο οργανισμό. Χημικά τα οποία, ωστόσο, έχουν αδειοδοτηθεί χωρίς να επισημαίνεται ότι στοιχεία τους βιομεγενθύνονται. Αυτό σημαίνει ότι η χημική βιοχημανία είτε δεν δίνει τα πλήρη στοιχεία είτε δεν έχει τα κατάλληλα εργαλεία για να εκτιμήσει σωστά τον κίνδυνο» τονίζει, επισημαίνοντας την ανάγκη να «γίνει μια συνολική αναδιάρθρωση της διαχείρισης των χημικών. Κατ’ αρχήν στην Ευρώπη και μετά στον κόσμο»
Και προειδοποιεί: «Δηλαδή μαζί με την κλιματική κρίση, έχουμε την έκθεση του πληθυσμού στα χημικά και τη διαχείρισή τους, ένα θέμα που θα μας απασχολήσει πολύ στο μέλλον».
Από τον Οκτώβριο του 2020, το ελληνικό Δίκαιο ενσωμάτωσε την ευρωπαϊκή οδηγία για την προστασία του περιβάλλοντος από συγκεκριμένους τύπους πλαστικών μίας χρήσης, παίρνοντας -μεταξύ άλλων- την απόφαση να θέσει εκτός νόμου τα πλαστικά καλαμάκια.
Ωραίο το όραμα, ιερός ο σκοπός… Μήπως, ωστόσο, θα έπρεπε οι εναλλακτικές που προτείνονται να είναι πιο αξιόπιστες; Μήπως θα έπρεπε πρώτα να αποφαίνονται οι αρμόδιες αρχές για την απόλυτη ασφάλειά τους και κατόπιν, να παίρνονται οι αποφάσεις;
Γιατί μέχρι στιγμής, οι καταστηματάρχες πληρώνουν πρόστιμα αν δεν συμμορφώνονται στη διάθεση μόνο χάρτινων καλαμακίων, τη στιγμή που οι πιθανές επιπτώσεις στην υγεία αλλά και το περιβάλλον από τη χρήση τους, ακόμα ερευνώνται…
https://www.topontiki.gr/