ΙΩΑΝΝΗΣ ΙΝΤΖΕΣ*
Σε λίγες ημέρες θα πραγματοποιηθεί η συνάντηση του Ανωτάτου Συμβουλίου Συνεργασίας Ελλάδος-Τουρκίας στην Αθήνα. Ο Τούρκος Προέδρος έδειξε πολύ καθαρά τις διαθέσεις του στην Γερμανία και αναμένεται να έρθει απαιτώντας και...
προκαλώντας. Ποια θα πρέπει να είναι η δική μας στάση; Από τις μέχρι τώρα διμερείς συναντήσεις δεν υπήρξαν επίσημες ανακοινώσεις για το περιεχόμενο των συζητήσεων, αλλά από διαρροές στα ΜΜΕ ακούγονται πολλά και δυσάρεστα. Μήπως οδεύουμε προς νέες υποχωρήσεις σε βάρος των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων για τον κατευνασμό της ατίθασης Τουρκίας; Μήπως αποτελεί παρότρυνση των συμμάχων μας να τα βρούμε με την Τουρκία, αφού αυτό συμφέρει την Δύση στην παρούσα συγκυρία, τόσο λόγω Ουκρανίας, όσο και λόγω Γάζας;Επειδή οι διαπραγματεύσεις καλύπτονται από άκρα μυστικότητα, καλό είναι να θυμηθούμε ανάλογες περιπτώσεις στο παρελθόν για να βγάλουμε και κάποιο συμπέρασμα.
1996, κρίση στα Ίμια. Λόγω των προκλητικών αλλά σχεδιασμένων ενεργειών της Τουρκίας φτάσαμε στα πρόθυρα του πολέμου, όταν οι δύο στόλοι ήρθαν αντιμέτωποι στο Αιγαίο. Τελικά με την γνωστή υποστολή της σημαίας και το ευχαριστώ του Πρωθυπουργού στους Αμερικάνους έληξε η κρίση. Λίγο αργότερα και μέσω μιας παρασκηνιακής διαδικασίας που κράτησε μήνες και την πίεση της τότε Υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ, ο Πρωθυπουργός της Ελλάδος Κώστας Σημίτης και ο Πρόεδρος της Τουρκίας Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ προέβησαν σε ένα κοινό ανακοινωθέν στις 8 Ιουλίου 1997. Η δήλωση αυτή έμεινε γνωστή ως «Συμφωνία της Μαδρίτης» και αποτέλεσε ένα μελανό σημείο στην εξωτερική μας πολιτική, καθόσον αναγνώριζε ζωτικά συμφέροντα της Τουρκίας στο Αιγαίο. Η όλη ανακοίνωση είχε 6 παραγράφους και σε αυτήν δηλωνόταν ότι οι δύο χώρες θα αναλάβουν προσπάθεια να προωθήσουν τις διμερείς σχέσεις που θα βασίζονται σε:
1.Αμοιβαία δέσμευση για την ειρήνη, την ασφάλεια και τη συνεχή ανάπτυξη σχέσεων καλής γειτονίας.
2.Σεβασμό της κυριαρχίας της κάθε χώρας.
3.Σεβασμό των Αρχών του Διεθνούς Δικαίου και των Διεθνών Συμφωνιών.
4.Σεβασμό στα νόμιμα, ζωτικά συμφέροντα και ενδιαφέροντα της κάθε χώρας στο Αιγαίο, τα οποία έχουν μεγάλη σημασία για την ασφάλεια και την εθνική τους κυριαρχία.
5.Δέσμευση αποφυγής μονομερών ενεργειών, στη βάση του αμοιβαίου σεβασμού και της επιθυμίας ώστε να αποτραπούν συγκρούσεις οφειλόμενες σε παρεξήγηση.
6.Δέσμευση διευθέτησης των διαφορών με ειρηνικά μέσα, στη βάση της αμοιβαίας συναίνεσης και χωρίς τη χρήση βίας ή την απειλή βίας.
Η παραπάνω συμφωνία, αν και είχε περιορισμένη νομική ισχύ, έχει επανειλημμένως παραβιασθεί από την Τουρκία, χωρίς όμως αυτό να έχει καταγγελθεί από την Ελλάδα μέχρι σήμερα. Συγκεκριμένα η Τουρκία συνεχίζει να έχει σε ισχύ την απειλή πολέμου (casus belli) για το θέμα της επέκτασης των χωρικών μας υδάτων, να θέτει ζητήματα «αδιευκρίνιστης κυριαρχίας» σε ελληνικά νησιά και μικρονήσους, και να διεξάγει παράνομες έρευνες εντός της ελληνικής Υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ. Τελευταία σκανδαλώδη παραβίαση αποτέλεσε η διατύπωση του δόγματος της «Γαλάζιας Πατρίδας» το 2019 με το οποίο οικειοποιείται το μισό Αιγαίο, αφού θεωρεί ότι τα νησιά δεν δικαιούνται υφαλοκρηπίδας. Με βάση αυτό υπέγραψε το παράνομο Τουρκολιβυκό Μνημόνιο, επέκτεινε παράνομα τη δικαιοδοσία της Έρευνας-Διάσωσης (S&R) στο Αιγαίο και προέβη στην αυθαίρετη ονομασία Turkaegean του Αιγαίου.
Και ενώ η Τουρκία ενεργεί όπως αναφέρθηκε δεν δείχνει τον παραμικρό σεβασμό στην υπόψη Συμφωνία, αλλά την χρησιμοποιεί για την προώθηση των δήθεν ζωτικών της συμφερόντων, η Συμφωνία για την Ελληνική πλευρά λειτουργεί μάλλον περιοριστικά, καθόσον πολιτικοί αλλά και διαμορφωτές της κοινής γνώμης, την χρησιμοποιούν (ίσως όχι φανερά) για να επιχειρηματολογήσουν ότι πρέπει να έρθουμε σε διαπραγματεύσεις για πολλές από τις διεκδικήσεις της Τουρκίας. Φτάνουν μάλιστα να πουν ότι η επέκταση των χωρικών μας υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια πρέπει να αποφευχθεί καθόσον θα θεωρηθεί μονομερής ενέργεια.
Η Συμφωνία της Μαδρίτης έδωσε το δικαίωμα στην Τουρκία να παρουσιάζει τις παράνομες διεκδικήσεις της στο Αιγαίο «ζωτικά της συμφέροντα» και εμείς να θεωρούμε τα κυριαρχικά μας δικαιώματα «μονομερείς ενέργειες». Αυτό δεν πρέπει να συνεχίσει.
Ένα ασφαλές συμπέρασμα που μπορούμε να βγάλουμε από την τακτική που εφαρμόζει η Τουρκία τις τελευταίες δεκαετίες είναι το ακόλουθο. Αρχικά, με κάποιο προσχεδιασμένο επεισόδιο προκαλεί μία κρίση με την οποία φτάνουμε στα πρόθυρα του πολέμου. Η κρίση δημιουργεί ένα ισχυρό ψυχολογικό αποτέλεσμα, αφού κανένας δεν επιθυμεί τον πόλεμο. Στο τέλος η Τουρκία εκμεταλλευόμενη τις διεθνείς συγκυρίες πετυχαίνει μία συμφωνία με την Ελλάδα που την φέρνει πιο κοντά στις διεκδικήσεις της. Με την τακτική αυτή, μπορούμε να πούμε, ότι ανεβαίνει συνεχώς επίπεδο διεκδικήσεων. Πρόσφατα το είδαμε και στην Κύπρο, όπου πλέον αναφέρεται στη ανάγκη της «λύσης» των δύο ανεξάρτητων κρατών.
Με όλα τα παραπάνω εύλογα θα αναρωτηθεί κάποιος: Τι μας προσέφερε μέχρι σήμερα η Συμφωνία της Μαδρίτης; Μήπως εξασφάλισε την ειρήνη και τις σχέσεις καλής γειτονίας; Μήπως η επέκταση των χωρικών μας υδάτων στο Αιγαίο στα 12 ναυτικά μίλια, όπως σαφώς καθορίζει το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας, θεωρείται μονομερή ενέργεια που πρέπει να αποφεύγουμε;
Και το εύλογο ερώτημα είναι, αφού η Τουρκία έχει επανειλημμένα παραβιάσει τη λεγόμενη Συμφωνία της Μαδρίτης του 1997, γιατί η Ελληνική Κυβέρνηση δεν προβαίνει σε μία δημόσια καταγγελία της και να δηλώσει ότι πλέον η Συμφωνία δεν μας δεσμεύει στην άσκηση της εξωτερικής μας πολιτικής;
Στην Αθήνα θα πρέπει να προσέξουμε να μην επαναλάβουμε τα λάθη της Μαδρίτης.
*Ο Αντιστράτηγος ε.α. Ιωάννης Ιντζές είναι απόφοιτος της Σχολής Εθνικής Άμυνας και κάτοχος ΜΑ στην «Εφαρμοσμένη Στρατηγική και τη Διεθνή Ασφάλεια»