Υπερβολικές δαπάνες και γκρίζες ζώνες, με βασικότερη τη λειτουργία τους ως ίδρυμα πληρωμών χωρίς εποπτεία από την ΤτΕ
ομακρινό 2010, επί κυβερνήσεως Γιώργου Παπανδρέου,
ο τότε υπουργός Οικονομικών Γ. Παπακωνσταντίνου σχεδίαζε σειρά αποκρατικοποιήσεων, όπου περίοπτη θέση είχαν τα ΕΛΤΑ. Για δύο χρονιές -2009 και 2010- τα ΕΛΤΑ εμφάνισαν ζημιές και η κυβέρνηση αναζητούσε στρατηγικό επενδυτή που θα οδηγούσε τον οργανισμό στη νέα ψηφιακή εποχή, όπως αναφέρει η businessdaily.gr.Ο σχεδιασμός προέβλεπε τη διάθεση του 39% στον στρατηγικό επενδυτή με το Δημόσιο να διατηρεί το 51% και το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο το υπόλοιπο 10%. Είχε βρεθεί και ο ενδιαφερόμενος που ήταν τα βελγικά ταχυδρομεία. Το ταχυδρομικό αντικείμενο περιοριζόταν λόγω των σύγχρονων τεχνολογιών και οι προβολές που είχε κάνει το υπουργείο για το μέλλον έδειχναν ότι σε 10-15 χρόνια ο τζίρος των ΕΛΤΑ θα μειωνόταν κατά 50% αν δεν λαμβάνονταν δραστικά μέτρα. Τελικά, διαγωνισμός για την πώληση του ποσοστού δεν έγινε αλλά οι προβλέψεις για την καθίζηση των εσόδων επαληθεύτηκαν: Από 600 εκατ. ευρώ τζίρο το 2009, τα ΕΛΤΑ εμφάνισαν το 2022 τζίρο 300 εκατ. ευρώ.
Όλα αυτά τα χρόνια, το επιστολικό ταχυδρομείο (αλληλογραφία – δέματα) έχανε συνεχώς μερίδιο από τις νέες τεχνολογίες, όπως τα e-banking, e-statement, e-invoice. Επιπλέον, η ηλεκτρονική διεκπεραίωση των φορολογικών δηλώσεων άσκησε ακόμη μεγαλύτερη πίεση στα έσοδα. Ουσιαστικά το επιστολικό ταχυδρομείο, που αντιπροσώπευε το 60% των εσόδων των ΕΛΤΑ, έχανε τα τελευταία χρόνια 20 εκατ. ευρώ σε ετήσια βάση, χωρίς η εταιρεία να αναπροσαρμόσει τα κόστη της.
Καθοδική τάση εμφάνιζαν και τα έσοδα από τα χρηματοοικονομικά προϊόντα (μεταφορές κεφαλαίων, επιταγές, εξόφληση λογαριασμών, πληρωμές συντάξεων κ.ά.) ως συνέπεια της οικονομικής κρίσης, του ανταγωνισμού στον κλάδο, αλλά και της διείσδυσης του Internet banking και άλλων τεχνολογιών. Τέλος, η πλήρης απελευθέρωση της ταχυδρομικής αγοράς το 2013 επέφερε και απώλειες μεγάλων πελατών, ιδιαίτερα στα μεγάλα αστικά κέντρα.
Η καθολική υπηρεσία και το φέσι από το κράτος
Εν όψει της απελευθέρωσης της ταχυδρομικής αγοράς με τον νόμο 4053/2012, τα ΕΛΤΑ ορίστηκαν πάροχος καθολικής υπηρεσίας έως το 2028. Δηλαδή να παρέχουν ταχυδρομικές υπηρεσίες σε όλη την επικράτεια με προσιτές τιμές για τους πολίτες και να διατηρούν καταστήματα ακόμη και σε απομακρυσμένες περιοχές, έστω και με ζημιογόνο δραστηριότητα.
Η αποζημίωση του καθαρού κόστους της καθολικής υπηρεσίας εκτιμήθηκε στα 45 εκατ. ετησίως, ποσό που βεβαίωσε και η Εθνική Αρχή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων (ΕΕΕΤ). Από το 2013 έως το 2018 ωστόσο το Δημόσιο αναγνώριζε ως κόστος καθολικής υπηρεσίας μόνο 15 εκατ. ευρώ ετησίως, τα οποία όμως και αυτά δεν είχαν δοθεί ποτέ όλα αυτά τα χρόνια, παρά μόνο στις αρχές του 2018, όταν οι κυβερνώντες αντιλήφθηκαν το πρόβλημα ρευστότητας της εταιρείας και έδωσαν 90 εκατ. ευρώ (6 Χ 15 εκατ.) Τότε όμως ήταν αργά, καθώς τα 90 εκατ. ευρώ δεν αξιοποιήθηκαν για αναπτυξιακές δραστηριότητες αλλά κάλυψαν τη μαύρη τρύπα του οργανισμού.
Τα ΕΛΤΑ το 2018 έμπαιναν μέσα 8 εκατ. ευρώ τον μήνα. Το πρόβλημα ρευστότητας είχε διαφανεί από το 2017, όταν ο τότε πρόεδρος της ΔΕΗ Μ. Παναγιωτάκης με επιστολή του ζητούσε από τα ΕΛΤΑ 19,5 εκατ. ευρώ. Τα χρήματα αυτά τα είχαν εισπράξει τα ΕΛΤΑ από πελάτες της ΔΕΗ που πλήρωσαν τους λογαριασμούς του ρεύματος στο δίκτυο καταστημάτων των Ελληνικών Ταχυδρομείων αλλά δεν τα είχαν αποδώσει.
Ουσιαστικά η εταιρεία από το 2017 «έσκασε». Η εταιρεία «έκαιγε» κεφάλαια, τα έξοδα ήταν περισσότερα από τα έσοδα και από το 2017 έως και το 2022 -με ένα διάλειμμα το 2020- εμφανίζει αρνητικά ίδια κεφάλαια και ζημιές.
Από το 2018 η εταιρεία έχει περάσει στον έλεγχο του Υπερταμείου και το 2019 για πρώτη φορά επιχειρείται να μπει μια τάξη. Ο κόμπος είχε φτάσει στο χτένι. Το 2018 ο τζίρος έκλεισε στα 315 εκατ. ευρώ, αλλά αν αφαιρεθούν οι νεοσύστατες δραστηριότητες στην εμπορία ρεύματος ύψους 45 εκατ. ευρώ, τα έσοδα από τις βασικές δραστηριότητες ήταν 270 εκατ. ευρώ. Σε αυτόν τον τζίρο το κόστος μισθοδοσίας για τους περίπου 6.000 υπαλλήλους ξεπερνούσε τα 200 εκατ. ευρώ!
Ανατίθεται στην PWC να καταρτίσει ένα τριετές σχέδιο για τη σωτηρία και το μετασχηματισμό της εταιρείας. Το σχέδιο σωτηρίας περιλαμβάνει μια γενναία εθελούσια έξοδο, κλείσιμο ζημιογόνων καταστημάτων και νέες συλλογικές συμβάσεις εργασίας. Ο μετασχηματισμός προβλέπει την ψηφιοποίηση των απαρχαιωμένων συστημάτων, την ενίσχυση του κλάδου των ταχυμεταφορών και την παροχή νέων προϊόντων, όπως ασφαλιστικά και συνταξιοδοτικά προγράμματα.
Πώς «κάηκαν» 300 εκατ. ευρώ
Για να υποστηριχθεί το πρόγραμμα βρέθηκαν και τα απαραίτητα κεφάλαια. Το κράτος πλήρωσε οφειλές 180 εκατ ευρώ από την καθολική υπηρεσία και ο βασικός μέτοχος (Υπερταμείο) έβαλε άλλα 100 εκατ. ευρώ μέσω αύξησης κεφαλαίου. Τα ποσά αυτά μπήκαν στην εταιρεία το 2021. Η εθελουσία ολοκληρώθηκε το 2021 με την αποχώρηση περίπου 2.000 εργαζομένων και κόστισε 134 εκατ. ευρώ.
Το 2020 έγιναν και μειώσεις στις απολαβές των εργαζομένων κατά 8% που προστέθηκαν στις μειώσεις κατά 10% που είχαν γίνει για πρώτη φορά το 2017. Σε ό,τι αφορά στον μετασχηματισμό, άλλαξε ο κανονισμός λειτουργίας της εταιρείας και εμφανίστηκαν τα πρώτα ρομποτάκια στα συστήματα διαλογής με εμφανή οφέλη σε κόστος και χρόνο.
Παρόλα αυτά, ο «ασθενής» δεν κατάφερε να βγει από το κώμα. Πέντε χρόνια μετά από την έναρξη του σχεδίου διάσωσης, ο ισολογισμός του 2022 προκαλεί απογοήτευση. Αρνητικά ίδια κεφάλαια -102 εκατ. ευρώ, ζημιές -27,9 εκατ. ευρώ με τον Ορκωτό Ελεγκτή να θέτει θέμα συνέχισης της λειτουργίας της εταιρείας.
Σημειώνεται ότι τα αποτελέσματα προ φόρων για την περίοδο 2009 - 2022 διαμορφώνονται σε ζημιές ύψους -260 εκατ. ευρώ, ενώ τα ίδια κεφάλαια της εταιρείας από 195,3 εκατ. ευρώ το 2009 διαμορφώθηκαν σε -102,8 εκατ. ευρώ το 2022, δηλαδή στην περίοδο αυτή «κάηκαν» σχεδόν 300 εκατ. ευρώ!
Τι έφταιξε; Κατ΄αρχάς το Υπερταμείο σε αυτά τα πέντε χρόνια άλλαξε 4 διευθύνοντες συμβούλους στην εταιρεία (Αθανασίου, Κωνσταντόπουλος, Τέμπος και Σκλήκας, ο οποίος ανέλαβε τον Οκτώβριο του 2022). Μια πρακτική που αντικειμενικά δυσκολεύει κάθε προσπάθεια αναδιοργάνωσης. Αν δεν ήταν επαρκείς, καλώς τους άλλαξε αλλά τότε οι ευθύνες για την επιλογή τους βαρύνουν τη διοίκηση του Υπερταμείου.
Η εθελουσία σίγουρα έχει μειώσει το μισθολογικό κόστος, αλλά στην εταιρεία εξακολουθούν και απασχολούνται πάνω από 1.500 «ενοικιαζόμενοι» εργαζόμενοι πέραν από τους 3.500 μόνιμους που έχουν απομείνει μετά την εθελουσία. Πληροφορίες αναφέρουν ότι οι προσωρινοί αυτοί εργαζόμενοι προέρχονται κατά βάση από μια εταιρεία συμβούλων, ενώ το κόστος της σύμβασης ξεπερνά τα 10 εκατ. ετησίως. Με λίγα λόγια, ό,τι στη θεωρία εξοικονομούν τα ΕΛΤΑ από τη μείωση του προσωπικού μέσω της εθελούσιας τα επιβαρύνονται σε μεγάλο βαθμό με την «ενοικίαση» εργαζόμενων, καθώς ο λειτουργικός μετασχηματισμός της εταιρείας δεν έχει προχωρήσει και απαιτείται πρόσθετο προσωπικό για την λειτουργία της.
Η μείωση των «ενοικιαζόμενων» εργαζομένων θα επέλθει μόνο με την περαιτέρω ψηφιοποίηση της εταιρείας αλλά σύμφωνα με πληροφορίες, έως τώρα έχει ολοκληρωθεί το 30% της ψηφιοποίησης των λειτουργιών των ΕΛΤΑ. Επίσης, οι αμοιβές στελεχών και συμβούλων θεωρούνται υπέρογκες για μια προβληματική εταιρεία όπως τα ΕΛΤΑ.
Τα αποτελέσματα του 2022 επιβαρύνθηκαν από τα κόστη αποκατάστασης της κυβερνοεπίθεσης (3,6 εκατ. ευρώ) που εκδηλώθηκε τον Μάρτιο του 2022, κατά 1,16 εκατ ευρώ από την υπολειτουργία των υπηρεσιών ως αποτέλεσμα της κυβερνοεπίθεσης, αλλά και από την καταγραφή επισφαλών απαιτήσεων 5,2 εκατ. ευρώ μετά τη διακοπή της ζημιογόνας δραστηριότητας στην προμήθεια ρεύματος. Σημειώνεται πως τα ΕΛΤΑ είναι υποχρεωμένα να εξυπηρετούν τους πελάτες που παραμένουν στο δίκτυο στην προμήθεια ρεύματος, πρακτική που έφερε ζημιές το 2022 αλλά συνέχισε να φέρνει και το 2023.
Γκρίζες ζώνες
Μια σοβαρή γκρίζα ζώνη στη λειτουργία των ΕΛΤΑ είναι ότι παρέχει υπηρεσίες και λειτουργεί ως ίδρυμα πληρωμών χωρίς να εποπτεύεται από την Τράπεζα της Ελλάδος. Σύμφωνα με πληροφορίες, μέσω των ΕΛΤΑ διακινούνται περισσότερα από 6 δισ. ετησίως με πολλές συναλλαγές να περιλαμβάνουν ποσά μεγαλύτερα των 500 ευρώ. Σύμφωνα με πληροφορίες τα ΕΛΤΑ έχουν επιβαρυνθεί με πρόστιμα από την αρχή ξεπλύματος μαύρου χρήματος τα τελευταία χρόνια λόγω των ανεπαρκών εταιρικών δομών και των παραβάσεων που έχουν εντοπιστεί στην τήρηση της σχετικής νομοθεσίας.
Σημειώνεται ότι μέσω των ΕΛΤΑ πληρώνονται συντάξεις, όπως οι συντάξεις του ΟΓΑ. Επίσης, παρατηρείται το φαινόμενο, αρκετοί συνταξιούχοι να αφήνουν μέρος των συντάξεών τους στους λογαριασμούς αυτούς στα ΕΛΤΑ που βρίσκονται εκτός τραπεζικού συστήματος.
Πληροφορίες αναφέρουν ότι οι έμμεσες αυτές καταθέσεις φτάνουν το ύψος πολλών δεκάδων εκατομμυρίων. Αυτό δεν είναι παράνομο, αλλά αυτές οι έμμεσες καταθέσεις περνάνε στις βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις των ΕΛΤΑ την ώρα που ο οργανισμός έχει αρνητικά ίδια κεφάλαια και δεν μπορεί να τις καλύψει.
Ενδεικτικό της αδυναμίας μιας σοβαρής αναδιάρθρωσης της εταιρείας είναι το γεγονός πως μέχρι πρότινος τα ΕΛΤΑ είχαν προκηρύξει διαγωνισμό και αναζητούσαν γενικό διευθυντή εσωτερικών λειτουργιών, γενικό διευθυντή ΙΤ, οικονομικό διευθυντή και εμπορικό διευθυντή. Θέσεις απαραίτητες για να ολοκληρωθεί με επιτυχία ο εταιρικός μετασχηματισμός.
Ψηφιακός ταχυδρόμος και υπηρεσίες... real estate στα πλάνα της νέας διοίκησης
Σε πρόσφατη ενημέρωση των δημοσιογράφων, ο νέος διευθύνων σύμβουλος Γρηγόρης Σκλήκας, με προϋπηρεσία σε πολυεθνικές τροφίμων, υποστήριξε πως τα ΕΛΤΑ θα καταφέρουν να εμφανίσουν ισοσκελισμένο ισολογισμό το 2024. Ο κ. Σκλήκας έχει κληθεί να υπηρετήσει το νέο επιχειρηματικό πλάνο του οργανισμού που τέθηκε σε εφαρμογή τον Ιούλιο του 2023 με ορίζοντα ολοκλήρωσης στο τέλος του 2024.
Ένα πλάνο που εστιάζει στον ψηφιακό μετασχηματισμό της εταιρείας, στην αναβάθμιση των συστημάτων, στην αυτοματοποίηση των κέντρων διαλογής και κυρίως στην παροχή καλύτερων και περισσότερων ψηφιακών υπηρεσιών προς τους πολίτες. Προς τα παρών η έκλεισαν 143 ζημιογόνα καταστήματα. Κάποια από αυτά είχαν ετήσια έσοδα 5.000 ευρώ και έξοδα 70.000 ευρώ. «Τώρα με τα ψηφιακά εργαλεία μπορούμε και μετράμε αποδοτικότητες. Και όπου μπορείς και μετράς έχει και τη δυνατότητα να κάνεις και βελτιώσεις», επισήμανε ο κ. Σκλήκας. Πλέον η εταιρεία έχει 1.000 σημεία εξυπηρέτησης.
Στον σχεδιασμό του πλάνου αναδιοργάνωσης προβλέπεται η ενίσχυση της υπηρεσίας αγροτικής διανομής, με σκοπό την απρόσκοπτη εξυπηρέτηση των πελατών σε κάθε γωνιά της χώρας. Παράλληλα, η εταιρεία εφοδίασε τους ταχυδρόμους της γειτονιάς με ψηφιακά εργαλεία, ώστε, εκτός από τη διαχείριση της ταχυδρομικής αποστολής, να μπορούν να εισπράττουν αντικαταβολές με κάρτα, να διανέμουν συντάξεις και να εξοφλούν εκ μέρους των πελατών οποιοδήποτε λογαριασμό.
Μια άλλη προτεραιότητα της διοίκησης είναι και η αξιοποίηση της ακίνητης περιουσίας του οργανισμού. Η αγοραία αξία της πριν από... 20 χρόνια ήταν στα 200 εκατ. ευρώ: 100 εκατ. τα οικόπεδα και 100 εκατ. τα κτίρια. «Υπάρχουν κτίρια σε κεντρικές πλατείες μεγάλων πόλεων όπου στο ισόγειο λειτουργεί το κατάστημα και οι επάνω όροφοι να είναι άδειοι», τόνισε χαρακτηριστικά ο κ. Σκλήκας. Θα πρέπει να σημειωθεί πως από το 2019 και μετά όλες οι διοικήσεις δεν είχαν ισχυρές αντιδράσεις από τους εργαζόμενους -σχεδόν 50 πρωτοβάθμια σωματεία και ένα δευτεροβάθμιο- στα πλάνα αναδιάρθρωσης που ακολούθησαν, γεγονός που μεγαλώνει τις ευθύνες αποτυχίας τους.
Σημειώνεται ότι η νέα διοίκηση, η οποία ανέλαβε τον Οκτώβριο του 2022 έχει αναθέσει σε εξωτερικό σύμβουλο διαχειριστικό έλεγχο για την περίοδο 2021 - 2022, ο οποίος δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί.
Η πιο παλιά ΔΕΚΟ της χώρας
Η εταιρεία μετρά 195 χρόνια ζωής. Ο Ιωάννης Καποδίστριας ιδρύει το 1828 το «Ταχυδρομείον Γενικόν» και συστήνονται τα πρώτα ταχυδρομεία «εις Αργος, εις Τριπολιτσάν, εις Επίδαυρον, εις Αίγιναν και εις Σύραν». Το 1860 τίθεται σε ισχύ ο νόμος των γραμματοσήμων. Το πρώτο γραμματόσημο έχει ως παράσταση την κεφαλή του Ερμή. Το 1892 το τηλέφωνο προστίθεται στις αρμοδιότητες των ταχυδρομείων και δημιουργούνται τα ΤΤΤ. To 1909 εγκαινιάζεται η αγροτική ταχυδρομική υπηρεσία.
Επί δεκαετίες ο αγροτικός διανομέας ήταν το μοναδικό μέσο επικοινωνίας της ελληνικής υπαίθρου με τον υπόλοιπο κόσμο. Το 1970 τα ΕΛΤΑ γίνονται ΝΠΔΔ. To 1983 εισάγεται ο ταχυδρομικός κώδικας (ΤΚ). Το 1996 τα ΕΛΤΑ μετατρέπονται σε ΑΕ. Το 2000 ιδρύεται η Ταχυμεταφορές ΕΛΤΑ.
Το 2013 απελευθερώνεται η ταχυδρομική αγορά και τα ΕΛΤΑ ορίζονται καθολικός πάροχος. Το 2016 ιδρύεται η ΕΛΤΑ Ενέργεια. Το 2018 τα ΕΛΤΑ περνούν στο Υπερταμείο.