Ένας νέος όρος μπορεί να περιγράψει αυτούς τους διατροφικούς εχθρούς: εξαιρετικά επεξεργασμένα τρόφιμα (upfs).
Στο νέο του βιβλίο, «Ultra-Processed People», ο Chris van Tulleken, γιατρός, υποστηρίζει ότι τα upf κυριαρχούν στον εφοδιασμό τροφίμων στις πλούσιες χώρες ενώ εντάσσονται στις δίαιτες πολιτών χωρών χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος.
Καθώς πολλαπλασιάζονται, τόσο αυξάνονται οι ανησυχίες για τις επιπτώσεις τους στην ανθρώπινη υγεία.
Πόσο κακά είναι τα upf και τι μας κάνουν;
Σύμφωνα με τον Economist, η ιδέα των upfs επινοήθηκε το 2009 από τον Carlos Monteiro, έναν Βραζιλιάνο επιστήμονα.
Η ομάδα των διατροφολόγων του παρατήρησε ότι, παρόλο που οι άνθρωποι στη Βραζιλία αγόραζαν λιγότερη ζάχαρη και λάδι, τα ποσοστά παχυσαρκίας και διαβήτη τύπου 2 αυξάνονταν.
Αυτό συνέβη επειδή έτρωγαν περισσότερη ζάχαρη, λίπη και πρόσθετα σε συσκευασμένα σνακ και προπαρασκευασμένα γεύματα.
Σε απάντηση, ο κ. Monteiro πρότεινε ένα σύστημα ταξινόμησης τροφίμων για να λαμβάνεται υπόψη ο βαθμός επεξεργασίας σε κάθε τρόφιμο.
Η επεξεργασία μπορεί να κάνει τα υγιεινά τρόφιμα ανθυγιεινά: τα φρούτα, για παράδειγμα, γίνονται από υγιεινά σε ανθυγιεινά καθώς αποξηραίνονται, στύβονται ή γλυκαίνουν.
Το σύστημα του κ. Monteiro, που ονομάζεται Nova, τοποθετεί τα τρόφιμα σε τέσσερις «κουβάδες»: μη επεξεργασμένα και ελάχιστα επεξεργασμένα τρόφιμα. Επεξεργασμένα μαγειρικά συστατικά• επεξεργασμενες ΤΡΟΦΕΣ; και υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα.
Αυτό επιτρέπει μια πιο λεπτόκοκκη διάκριση μεταξύ διαφορετικών βαθμών επεξεργασίας.
Έτσι, βασικά προϊόντα όπως το ρύζι, το λάδι ή το αλεύρι, που απαιτούν ελάχιστη επεξεργασία για κατανάλωση, δεν ανήκουν στην ίδια κατηγορία με ένα Twinkie.
Τα upf συχνά περνούν από πολλές εξελιγμένες βιομηχανικές διαδικασίες.
Τυχαιοποιημένες-ελεγχόμενες δοκιμές
Αυτό δεν τα καθιστά όλα ανθυγιεινά a priori -ένα υποκατάστατο κρέατος με βάση τη σόγια μπορεί να είναι μέρος ενός ισορροπημένου γεύματος- αλλά η συχνή κατανάλωση upf προκαλεί μια σειρά προβλημάτων.
Τα περισσότερα περιέχουν ένα μείγμα τεχνητών συστατικών, άφθονο αλάτι και ζάχαρη και λίγα θρεπτικά συστατικά.
Αναμφισβήτητα, ορισμένα upf μοιάζουν περισσότερο με βιομηχανικά προϊόντα παρά με τρόφιμα.
Αν μη τι άλλο, τα upf έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να τρώγονται ευκολότερα σε μεγάλες ποσότητες από τα άλλα τρόφιμα (δοκιμάστε να αφήσετε πατατάκια στο κάτω μέρος του πακέτου).
Η έκταση του προβλήματος αποκαλύφθηκε το 2019 από ερευνητές στα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας στην Αμερική.
Σε δύο ομάδες εθελοντών πρόσφεραν όσο φαγητό ήθελαν.
Όσοι ακολουθούσαν διατροφή με upf κατανάλωναν περίπου 500 περισσότερες θερμίδες κάθε μέρα, περίπου ισοδύναμες με ένα McDonald's Big Mac, με αποτέλεσμα να παχύνουν.
Όσοι διατρέφονταν κανονικά κατανάλωναν λιγότερες θερμίδες και αδυνάτισαν.
Γενικότερα, πάντως, η κατανάλωση επεξεργασμένων τροφών έχει συνδεθεί με την κακή υγεία.
Μια άλλη μελέτη το 2019 βρήκε μια συσχέτιση μεταξύ της πρόσληψης upf και του συνολικού κινδύνου καρδιαγγειακών και εγκεφαλοαγγειακών παθήσεων, που επηρεάζουν τον εγκέφαλο, όπως τα εγκεφαλικά.
Μια άλλη πρόσφατη μελέτη έδειξε ότι η κατανάλωση λιγότερων τροφών συσχετίστηκε με χαμηλότερο κίνδυνο για μια σειρά από καρκίνους.
Η βαριά διατροφή φαίνεται να επηρεάζει το μικροβίωμα του εντέρου, τα τρισεκατομμύρια βακτήρια που συμβάλλουν στην υγεία με διάφορους τρόπους.
Ωστόσο, αυτού του είδους οι μελέτες συσχέτισης δεν μπορούν να αποδείξουν την αιτιότητα.
Οι τυχαιοποιημένες-ελεγχόμενες δοκιμές θα ήταν ιδανικές, αλλά πιο φιλόδοξες δοκιμές μπορεί να μην είναι ηθικά δυνατές δεδομένης της υποψίας βλαβερής επίδρασης αυτών των διατροφικών μοντέλων.
Καλύτερα υποψιασμένοι...
Τούτου λεχθέντος, υπάρχουν πολλά στοιχεία που συνδέουν συστατικά όπως η ζάχαρη, το αλάτι, οι επεξεργασμένοι υδατάνθρακες και τα κορεσμένα λίπη με αρνητικά αποτελέσματα για την υγεία.
Ωστόσο, τα upf είναι φθηνά, νόστιμα και άφθονα, και για όσους έχουν περιορισμένο προϋπολογισμό ή συγκεκριμένες δίαιτες, όπως η vegan, συχνά υπάρχουν λιγοστές διαθέσιμες εναλλακτικές λύσεις.
Είναι δυνατό να τρώτε καλά επιλέγοντας τα σωστά αρωματικά προϊόντα, όπως δημητριακά ολικής αλέσεως, τα οποία συχνά είναι εμπλουτισμένα.
Επιστήμονες στην Υπηρεσία Γεωργικής Έρευνας της Αμερικανικής Κυβέρνησης έδειξαν ότι είναι δυνατό να οικοδομηθεί μια υγιεινή διατροφή με το 91% των θερμίδων από επιλεγμένους τροφοδότες.
Αλλά η Marion Nestle, καθηγήτρια διατροφής στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, επέκρινε τη μελέτη, λέγοντας ότι οι ερευνητές είχαν σύγκρουση συμφερόντων λόγω των δεσμών τους με τη βιομηχανία τροφίμων.
Καλύτερα να είστε σε εγρήγορση στους ύπουλους διαδρόμους των σούπερ μάρκετ.
www.bankingnews.gr