- Του Περικλή Ζορζοβίλη
Για άλλη μία φορά το Ελληνικό Δημόσιο (Ε.Δ.) βρίσκεται σε δύσκολη θέση, καθώς έχει ήδη υποστεί ζημία από την καθυστέρηση της πρώτης παρτίδας και αντιμετωπίζει αβεβαιότητα για τις μελλοντικές παραδόσεις. Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση του σχεδίου νόμου, οι παραδόσεις των πρώτων τορπιλών επρόκειτο να λάβουν χώρα εντός 15 μηνών μετά την υπογραφή της σύμβασης, δηλαδή ως το τέλος Ιουνίου 2023. Η δε παράδοση του συνόλου των τορπιλών προβλεπόταν να ολοκληρωθεί τον Σεπτέμβριο του 2025.
Η εξέλιξη της υπόθεσης αποδεικνύει ότι η πρακτική της κύρωσης των συμβάσεων με νόμο δεν σημαίνει αυτόματη διασφάλιση του δημόσιου συμφέροντος, απαιτεί την εμπλοκή της Βουλής, καθώς ακόμη και μία απλή τροποποίηση χρειάζεται κύρωση, ενώ στερεί τη Δικαιοσύνη από τη δυνατότητα διερεύνησης.
Η ύψους 111.981.920 ευρώ σύμβαση 014B/2021 για την προμήθεια 44 τορπιλών μάχης τύπου «SeaHake mod. 4 Heavyweight», την Εν-Συνεχεία-Υποστήριξη (ΕΣΥ) και την προμήθεια συναφών ειδών και υπηρεσιών υπεγράφη στις 31 Μαρτίου 2022 μεταξύ του υπουργείου Εθνικής Αμυνας (ΥΠΕΘΑ) και της κατασκευάστριας ATLAS ELEKTRONIK GmbH. Της υπογραφής της σύμβασης είχε προηγηθεί η κύρωση του σχεδίου της με τον νόμο 4891 «Για την ενίσχυση της αμυντικής θωράκισης της χώρας», που δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (ΦΕΚ 27A’), στις 18 Φεβρουαρίου 2022. Οπότε, οποιαδήποτε μεταβολή των όρων της συγκεκριμένης σύμβασης προϋποθέτει την αντίστοιχη τροποποίηση του νόμου, αλλιώς συνιστά παράνομη πράξη.
Ας δούμε αναλυτικά τα στοιχεία, που αποδεικνύουν τον παραλογισμό του επιτελικού κράτους. Σήμερα, 25 μήνες μετά την υπογραφή της σύμβασης 014Β/2021 (νόμος 4891/2022):
– Τορπίλες δεν έχουν παραδοθεί στο ΠΝ. Με βάση τις πιο πρόσφατες πληροφορίες, οι πρώτες τορπίλες προβλέπεται να παραδοθούν τον ερχόμενο Αύγουστο, δηλαδή με καθυστέρηση 14 μηνών από την αρχική ημερομηνία παράδοσης (Ιούνιος 2023).
– Το Ε.Δ., με βάση την Ειδική Εκθεση του σχεδίου νόμου 4891, όφειλε να καταβάλλει κατ’ έτος τα ακόλουθα ποσά σε ευρώ: 33,6 εκατ. το 2022, μηδέν το 2023, 29,2 εκατ. ευρώ το 2024, 34,3 εκατ. το 2025 και 14,9 εκατ. το 2026. Συνεπώς μέχρι σήμερα θα πρέπει να έχουν καταβληθεί στην ανάδοχο εταιρία τουλάχιστον 33,6 εκατ. ευρώ (τα προβλεπόμενα για το 2022) και πιθανόν μέρος των 29,2 εκατ. ευρώ που προβλέπονταν για το 2024.
– Παραμένει άγνωστη η τύχη τής μεταξύ Ε.Δ. και αναδόχου περιβόητης «Συμφωνίας συμβιβαστικής διευθέτησης διαφοράς», όπως και η τύχη της προσφοράς της αναδόχου για την πώληση τορπιλών με έκπτωση (10 νέες τορπίλες SeaHake mod. 4 διαμόρφωσης δύο συσσωρευτών στην τιμή των οκτώ) και τη δωρεάν διάθεση υλικών με σκοπό τη διευθέτηση ενδεχόμενων αστικών αξιώσεων της Ε.Δ. εναντίον της. Η υπόθεση αφορά τη «φερόμενη αδικοπραξία πρώην στελεχών της» πιθανά σε σχέση τις αρχικές συμβάσεις των υποβρυχίων Τύπου 214 (012Β/2000) και την αναβάθμιση υποβρυχίων Τύπου 209 (021Β/2002).
Ας σημειωθεί ότι στις 24 Νοεμβρίου 2022 η ανάδοχος εταιρία με επιστολή της αιτήθηκε παράταση έως έξι μήνες για την εκτέλεση των εργοστασιακών δοκιμών αποδοχής και το ίδιο χρονικό διάστημα για την παράδοση της πρώτης μερίδας τορπιλών, επικαλούμενη ως λόγους τη «συνέχιση της πανδημίας Covid-19» και «τον πόλεμο στην Ουκρανία». Ομως η σύμβαση για τις τορπίλες υπεγράφη μεσούσης της πανδημίας και μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία!
Σε αυτό το αίτημα, όπως έγινε γνωστό από απάντηση στο πλαίσιο του κοινοβουλευτικού ελέγχου τον Νοέμβριο του 2023, «η αρμόδια υπηρεσία του ΥΠΕΘΑ επισήμανε, ρητά και περιοριστικά, στην ανωτέρω εταιρία ότι οι απαιτήσεις της, σχετικά με τους χρόνους παράδοσης του υπόψη αμυντικού υλικού, είναι αντίθετες με τις προβλέψεις της ίδιας της σύμβασης. Στην απάντηση αναφέρεται επίσης ότι το αίτημα για παράταση στον χρόνο παράδοσης «δεν γνωστοποιήθηκε εντός 20 ημερών από την εκδήλωση των λόγων παρακώλυσης, αλλά ούτε και στοιχειοθετήθηκε με τα προβλεπόμενα αποδεικτικά έγγραφα, ως όφειλε» και ότι «για το σύνολο των καθυστερήσεων παράδοσης συμβατικών υλικών θα εφαρμοστούν ανάλογα οι αντίστοιχες διατάξεις που προβλέπονται στη σύμβαση».
Καθώς δεν τροποποιήθηκε ο νόμος 4891/2022, μπορεί αβίαστα να εξαχθεί το συμπέρασμα ότι το αίτημα για παράταση κρίθηκε ως προσχηματικό και δεν έγινε αποδεκτό από το ΥΠΕΘΑ.
Στην ίδια απάντηση περιλαμβάνεται και αναφορά στη «Συμφωνία συμβιβαστικής διευθέτησης διαφοράς», ένα καίριο ζήτημα που είχε αναδείξει η «δημοκρατία» πριν από περίπου έναν χρόνο, και το οποίο πιθανόν σχετίζεται με τις καθυστερήσεις. «Από πλευράς ΥΠΕΘΑ υποβλήθηκε ερώτημα στο Νομικό Συμβούλιο του Κράτους (ΝΣΚ), προκειμένου να εξεταστεί η αναγκαιότητα ή μη σύναψης συμφωνίας συμβιβαστικής διευθέτησης διαφοράς μεταξύ των μερών» αναφέρεται στην απάντηση. Οπότε ανακύπτει το ερώτημα: έχει εκδώσει και ποια είναι η γνωμοδότηση του ΝΣΚ;
Την Ελλάδα θεωρεί υπεύθυνη η γερμανική πλευρά
Υπενθυμίζεται ότι η έρευνα της «δημοκρατίας» είχε αποκαλύψει την ύπαρξη σχεδίου εγγράφου με τίτλο «Συμφωνία συμβιβαστικής διευθέτησης διαφοράς». Σε αυτό περιγραφόταν ο αποκαλούμενος «τελικός και συνολικός συμβιβασμός» μεταξύ Ε.Δ. και εταιρίας, τα δύο μέρη αναγνώριζαν ότι η συγκεκριμένη συμφωνία σχετίζεται και συμπληρώνει τη συμφωνία για την προμήθεια των νέων τορπιλών, δήλωναν την παραίτησή τους από τις εκατέρωθεν αξιώσεις τους και συνομολογούσαν ότι «το μονογραφημένο σχέδιο θα κυρωθεί με νόμο από το Ελληνικό Κοινοβούλιο».
Ομως το σχέδιο της «Συμφωνίας συμβιβαστικής διευθέτησης διαφοράς» ουδέποτε κατατέθηκε στη Βουλή και, σύμφωνα με εκτιμήσεις καλά πληροφορημένων πηγών, αυτός είναι ο πραγματικός λόγος των καθυστερήσεων στις παραδόσεις των νέων τορπιλών, καθώς η γερμανική πλευρά θεωρεί ότι δεν τηρήθηκαν όσα είχαν συμφωνηθεί και ότι είναι εκτεθειμένη σε αστικές αξιώσεις του Ε.Δ. Κατά τις ίδιες πηγές, είναι πιθανό η παραγραφή, λόγω παρέλευσης 20ετίας, του δικαιώματος του Ε.Δ. να διεκδικήσει αστικές αξιώσεις κατά της εταιρίας μπορεί να δράσει καταλυτικά στην ομαλοποίηση της κατάστασης. Γεννάται, όμως, το ερώτημα γιατί το ΝΣΚ, όπως έπραξε σε άλλες περιπτώσεις, δεν είχε καταθέσει αγωγή αποζημίωσης κατά της ATLAS, αφού είχε προηγηθεί καταδικαστική απόφαση του Εφετείου;
Γιατί το να μη διεκδικείς, με κίνδυνο παραγραφής, αστικές αξιώσεις, να μην κυρώνεις με νόμο, όπως είχε συμφωνηθεί, τη συμφωνία συμβιβασμού, αλλά να αναθέτεις τη σύμβαση, να πραγματοποιείς πληρωμές και να αντιμετωπίζεις καθυστέρηση 15 μηνών μέχρι την παραλαβή των πρώτων τορπιλών δεν είναι απλώς παράλογο, παράτυπο ή παράνομο, αλλά προκαλεί ζημία σε βάρος του Ε.Δ. άσχετα αν οφείλεται σε δόλο, ανικανότητα ή αμέλεια.
Οπως έχουν έρθει τα πράγματα, ακόμη και οι παραδόσεις των πρώτων τορπιλών -αν τελικά λάβουν χώρα τον ερχόμενο Αύγουστο- θα δοκιμάσουν τη σοβαρότητα του Ε.Δ. ως αγοραστή. Αραγε θα ενεργοποιήσει τις προβλέψεις του Αρθρου 9 της Σύμβασης 014Β/2021 για την επιβολή ποινικών ρητρών για καθυστερημένες παραδόσεις; Και επειδή η καθυστέρηση υπερβαίνει τις 365 ημέρες (12 μήνες), θα ενεργοποιήσει ή θα αξιοποιήσει ποικιλοτρόπως τη δυνατότητα που παρέχει το Αρθρο 10 για να καταγγείλει τη σύμβαση;