Στο επίκεντρο αυτού του μπάχαλου βρίσκεται η εφαρμογή ενός νέου κανονισμού πυροπροστασίας για όσα ακίνητα βρίσκονται μέσα ή κοντά σε δασικές εκτάσεις. Ο κανονισμός αυτός υιοθετήθηκε με κοινή υπουργική απόφαση (ΚΥΑ) των υπουργών Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Εσωτερικών και Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας στις 19 Μαΐου 2023, δηλαδή δύο μέρες πριν από τις εκλογές, χωρίς να περάσει από διαβούλευση ή να τον πάρουν χαμπάρι οι πολίτες και τα πολιτικά κόμματα. Η δε εφαρμογή του θα συνδεόταν, υποτίθεται, με μια ψηφιακή πλατφόρμα που θα έφτιαχνε το ΥΠΕΝ.
Καθώς όμως μέσα σε δέκα μήνες το ΥΠΕΝ, παρά τα διαθέσιμα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης, δεν κατάφερε να αναπτύξει την πλατφόρμα, στις 15 Μαρτίου τα στελέχη του αποφάσισαν να λύσουν τη δική τους ανεπάρκεια ενεργοποιώντας τον νέο κανονισμό με μια εγκύκλιο που φόρτωνε τη δουλειά στους δήμους και ζητούσε από τους πολίτες, ενόψει αντιπυρικής περιόδου, να συμμορφωθούν με ένα πλήθος απαιτήσεων εντός 15 ημερών.
Ανέφικτα μέτρα εντός 15 ημερών
Ο νέος κανονισμός προβλέπει ότι από τη φετινή αντιπυρική περίοδο (άρχισε την 1η Μαΐου) όλοι οι ιδιοκτήτες κτιρίων, από μαντρί μέχρι κατοικία, σε εκτάσεις που βρίσκονται μέσα ή σε απόσταση ως 300 μέτρων από δάση, δασικές και χορτολιβαδικές εκτάσεις, περιαστικό πράσινο ή κηρυγμένες αναδασωτέες εκτός ή και εντός σχεδίου υποχρεούνται να ζητήσουν από ειδικούς μηχανικούς να τους φτιάξουν έκθεση αξιολόγησης επικινδυνότητας για το κτίριό τους και τεχνική έκθεση η οποία θα περιλαμβάνει τα μέτρα πυροπροστασίας που οφείλουν να λάβουν βάσει του συγκεκριμένου κανονισμού. Ακολούθως οι ιδιοκτήτες πρέπει να εφαρμόσουν τα μέτρα αυτά και να υποβάλουν υπεύθυνες δηλώσεις στις οποίες θα βεβαιώνουν ότι τα εφάρμοσαν στους οικείους δήμους.
Τα μέτρα που οφείλουν να λάβουν οι ιδιοκτήτες, καθώς εισάγονται ως υποχρεωτικά, είναι να περιφράξουν όλα τα κτίσματα που υπάρχουν στις προαναφερόμενες εκτάσεις με συμπαγή τοίχο από μπετόν αρμέ και υψηλό συρματόπλεγμα ως 1,5 μέτρο, να βάλουν πυρίμαχο κέλυφος και πυρίμαχα κουφώματα στα ακίνητά τους, να κόψουν όλα τα δέντρα και φυτά κοντά στο κτίριο –ακόμη και τις κληματαριές σκίασης–, να κλαδεύουν κάθε χρόνο τα δέντρα τους βάσει δοσμένων μαθηματικών τύπων κ.ά.
Για όσους ιδιοκτήτες δεν συμμορφωθούν με τα συγκεκριμένα μέτρα ή υποβάλουν ψευδή δήλωση προβλέπονται δρακόντεια πρόστιμα, που κυμαίνονται από 500 ως 50.000 ευρώ, αναλόγως του βαθμού επικινδυνότητας και της έκτασης του αγροτεμαχίου τους, και διετής φυλάκιση.
Δαπανηρές υποχρεώσεις για 1 εκατ. ιδιοκτήτες
Σύμφωνα με μια πρώτη εκτίμηση στο Documento του μηχανικού Μάνου Κρανίδη, μέλους ΔΣ της ΠΟΜΙΔΑ και προέδρου της ΠΟΜΙΔΑ βορείων προαστίων, όλες αυτές οι καινοφανείς υποχρεώσεις αφορούν τουλάχιστον 1 εκατ. ιδιοκτήτες ακινήτων. Σύμφωνα με εκτιμήσεις παραγόντων της τοπικής αυτοδιοίκησης αφορούν το 30-35% των αστικών και περιαστικών δήμων. Κατά τη Διοικούσα Επιτροπή του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ηπείρου, που εφάρμοσε τις αποστάσεις των 300 μέτρων από τους δασικούς χάρτες, αφορούν μεγάλα οικιστικά κομμάτια της πόλης των Ιωαννίνων και της Αρτας και όλα τα σπίτια των παραδοσιακών οικισμών του Ζαγορίου, του Μετσόβου και άλλων ορεινών δήμων.
Ο μηχανικός και δημοτικός σύμβουλος Ανδρέας Μαριάτος, που έκανε την αντίστοιχη μέτρηση στα Κύθηρα, είπε στο Documento ότι το πεδίο εφαρμογής του νόμου καλύπτει σχεδόν το σύνολο της έκτασης του νησιού και το 90% των ιδιοκτησιών του.
Τα κόστη που επιβάλλονται βάσει της νέας νομοθεσίας σε αυτό το 1 εκατ. ιδιοκτητών ακινήτων είναι τρομακτικά: ξεκινούν από 500 ευρώ για την πρώτη έκθεση του μηχανικού και φτάνουν ως πολλές δεκάδες χιλιάδες ευρώ για την κατασκευή νέων περιφράξεων από μπετόν αρμέ και ψηλό σύρμα και αντιπυρικών κελυφών, την προμήθεια ειδικών αντιπυρικών κουφωμάτων, την κοπή μεγάλων δέντρων κ.λπ. Ενδεικτικά, σύμφωνα με τη μηχανικό Ελλη Γεωργιάδου από τη Θεσσαλονίκη, η περίφραξη με τσιμεντότουβλα, χωρίς σοβά και βαφή, χωρίς το πλέγμα και χωρίς τα απαιτούμενα ένσημα, για ένα οικόπεδο τεσσάρων στρεμμάτων κοστίζει το λιγότερο 50.000 ευρώ. Από εκεί και πέρα ο λογαριασμός ανεβαίνει.
Επιδεικνύοντας νέο ρεκόρ πολιτικού θράσους, η εγκύκλιος που εξέδωσε για τον νέο κανονισμό το ΥΠΕΝ –το οποίο επί 11,5 μήνες και μέχρι σήμερα δεν έχει φτιάξει την ψηφιακή πλατφόρμα που το ίδιο νομοθέτησε– στις 15 Μαρτίου απαιτούσε:
Από το ένα τρίτο των δήμων της χώρας που εμπίπτουν στις προβλέψεις της ΚΥΑ να πληροφορήσουν τους πολίτες τους για τον νέο κανονισμό εντός 15 ημερών και να φτιάξουν επιτροπές αποτελούμενες από ειδικούς επιστήμονες (πολλοί δήμοι δεν έχουν) ώστε να μαζέψουν τη χαρτούρα των πολιτών και από την 1η Μαΐου να αρχίσουν ελέγχους.
Από το 1 εκατ. ιδιοκτητών κτιρίων που δεν έχουν ακούσει ποτέ τίποτε γι’ αυτό τον κανονισμό να βρουν εντός 15 ημερών κάποιους «ειδικούς» και να πληρώσουν από ένα 500άρικο για τις μελέτες επικινδυνότητας και πυροπροστασίας ώστε να τις καταθέσουν στους δήμους. Ακολούθως να εκδώσουν άδειες εργασιών και να περιφράξουν με ψηλό μαντρότοιχο και συρματόπλεγμα ένα τεράστιο κομμάτι της χώρας, καταβάλλοντας καθένας δεκάδες χιλιάδες ευρώ. Ολα αυτά μέσα σε 30 μέρες, από την 1η ως τις 30 Απριλίου.
Θύελλα αντιδράσεων για την «ατομική ευθύνη»
Το θράσος να ζητά μια κυβέρνηση που τα τελευταία χρόνια άφησε να καεί η μισή Ελλάδα από εκατοντάδες δήμους και 1 εκατ. πολίτες κάτι ορατά μη εφικτό ξεσήκωσε ισχυρές αντιδράσεις κατά των διατάξεων της ΚΥΑ από όλους τους εμπλεκόμενους: μηχανικούς του δημοσίου (ΠΟ ΕΜΔΥΔΑΣ), ιδιώτες μηχανικούς, την ένωση ιδιοκτητών ακινήτων ΠΟΜΙΔΑ αλλά και την ΚΕΔΕ, που υποτίθεται ότι επιφορτίζεται με την εφαρμογή της νέας νομοθεσίας.
Μηχανικοί και ΠΟΜΙΔΑ ζήτησαν από το ΥΠΕΝ να επανεξετάσει τόσο τις προβλέψεις του νέου κανονισμού πυροπροστασίας όσο και τις προθεσμίες του, επισημαίνοντας ότι η λογική του κανονισμού που κινείται στην κατεύθυνση της ατομικής ευθύνης των ιδιοκτητών ακινήτων επιδιώκει να μεταθέσει στους πολίτες την ευθύνη του κράτους για τη δασοπροστασία, φορτώνοντάς τους με τεράστια γραφειοκρατία και υπέρογκες δαπάνες. ΠΟΜΙΔΑ και ιδιώτες μηχανικοί επέμειναν όμως πάνω απ’ όλα να πάρει πίσω το ΥΠΕΝ την πρόβλεψη περί τσιμεντώματος ολόκληρης της υπαίθρου με ψηλές μάντρες που, πέρα από το τεράστιο κόστος τους, αν υπάρξει φωτιά δεν θα σταματήσουν τις φλόγες αλλά θα εμποδίσουν τη διάσωση, όπως έγινε στο Μάτι.
Η ΚΕΔΕ από την πλευρά της αρνήθηκε καταρχάς να εφαρμόσει τη νέα νομοθεσία με το σκεπτικό ότι στους δήμους δεν υπάρχουν ούτε οι ειδικοί επιστήμονες ούτε δόθηκαν οι απαραίτητοι πόροι για την εφαρμογή της. Αλλά είναι ασαφές αν θα επιμείνει στην άρνησή της για καιρό, καθώς ο προσκείμενος στη ΝΔ πρόεδρός της Λάζαρος Κυρίζογλου ενώ δήλωσε ότι η ΚΕΔΕ επιφυλάσσεται να καταθέσει προσφυγή περί αντισυνταγματικότητας για τον νέο κανονισμό στο Συμβούλιο της Επικρατείας, συνέδεσε πολύ προσεκτικά την κίνηση αυτή με την έλλειψη πόρων και μόνο – αφήνοντας ένα παραθυράκι ανοικτό να εφαρμόσει τον νόμο αν μεταβιβαστεί στους δήμους το τέλος ανθεκτικότητας που επιβάλλεται στις διανυκτερεύσεις στα καταλύματα όλων των τύπων, όπως και ζήτησε.
Δεν υπάρχουν έντυπα, εκπνέουν οι προθεσμίες
Αντιμέτωπο με το κύμα αντιδράσεων από μηχανικούς, ιδιοκτήτες ακινήτων και δήμους, το υπουργείο Ενέργειας και Περιβάλλοντος εξέδωσε διευκρινιστική εγκύκλιο στις 19 Απριλίου με την οποία έκανε μισό βήμα πίσω – αποκλειστικά σε ό,τι αφορά τις προθεσμίες και όχι τις απαιτήσεις της νέας νομοθεσίας.
Ειδικότερα, διευκρίνισε ότι από τον νέο κανονισμό πυροπροστασίας ακινήτων εξαιρούνται οι αγροτικές αποθήκες μέσα σε καλλιέργειες αλλά παραμένουν σε ισχύ όλες οι άλλες υποχρεώσεις για τους ιδιοκτήτες ακινήτων, με την προθεσμία για την έκθεση αξιολόγησης της επικινδυνότητας και την τεχνική έκθεση να παρατείνεται ως τις 10 Μαΐου, για τα μέτρα παθητικής πυροπροστασίας και την υποβολή της δήλωσης στον δήμο ως τις 10 Ιουνίου και για τα μέτρα ενεργητικής πυροπροστασίας –μάντρες, αντιπυρικά κελύφη, κουφώματα, κόψιμο δέντρων κ.ά. αν διαβάσαμε σωστά την εγκύκλιο– να παρατείνεται ως τον Μάρτιο του 2025.
Απόλυτο αλαλούμ
Το Documento ρώτησε τον μηχανικό Μ. Κρανίδη και τον μηχανικό και δημοτικό σύμβουλο Ανδρ. Μαριάτο για το πραγματικό νόημα της εγκυκλίου και πώς βλέπουν την κατάσταση τώρα.
«Κανείς δεν έχει καταλάβει τι ισχύει και τι όχι, πρόκειται για το απόλυτο αλαλούμ. Η προθεσμία για να υποβάλουν οι ιδιοκτήτες ακινήτων τις μελέτες και τις εκθέσεις λήγει την Παρασκευή και δεν υπάρχουν ακόμη ούτε τα έντυπα που υποτίθεται πως πρέπει να συμπληρώσουν οι μηχανικοί» τονίζει ο Μ. Κρανίδης και συνεχίζει: «Ολοι συμφωνούμε ότι πρέπει να υπάρχουν μέτρα πυροπροστασίας, να καθαρίζουμε τα οικόπεδα, να έχουμε διαθέσιμη υδροδότηση σε περίπτωση πυρκαγιάς, αλλά όλα αυτά με τα αντιπυρικά κελύφη και τις περιτοιχίσεις που επιβάλλονται στους ιδιοκτήτες ακινήτων είναι ακραία. Εχει εφαρμόσει κάτι από αυτά το κράτος στα δημόσια κτίρια για να τα επιβάλει στα ιδιωτικά;».
Ετοιμάζουν προσφυγές
Από την πλευρά του ο Α. Μαριάτος σημειώνει: «Σε ό,τι αφορά τα κτίσματα σε καλλιέργειες, αμφιβάλλω αν μπορεί να διασφαλιστεί η εξαίρεσή τους από τη στιγμή που δεν υπάρχει εθνικό μητρώο καλλιεργειών. Με την εγκύκλιο δίνεται μια πίστωση χρόνου αλλά οι υποχρεώσεις δεν αναιρούνται, παραμένουν ίδιες. Το πρόβλημα είναι ότι έχουμε έναν οριζόντιο νόμο εκεί που θα χρειαζόταν εξειδικευμένη νομοθεσία. Πραγματικά δεν ξέρουμε τι θα γίνει γιατί η ΚΕΔΕ αρνήθηκε να εφαρμόσει τον νόμο αλλά δεν έχει ανακοινώσει μέχρι στιγμής ότι θα προσφύγει στο ΣτΕ. Είναι σημαντικό να τοποθετηθούμε ενάντια στον νόμο και ελπίζουμε να δούμε κάτι τέτοιο τις επόμενες μέρες να γίνεται από την πλευρά ορισμένων επιστημονικών φορέων».
Ο νόμος λοιπόν επί του παρόντος δεν θα εφαρμοστεί αλλά παραμένει σε ισχύ καθώς το ΥΠΕΝ αρνείται να πάρει πίσω τις διατάξεις περί μαντρών και άλλων αντιπεριβαλλοντικών μέτρων υψηλού κόστους όπως έχουν ζητήσει ΠΟΜΙΔΑ και μηχανικοί.
Αντιμέτωποι με αυτό το αλαλούμ, μεμονωμένοι ιδιοκτήτες ακινήτων επιχειρούν πλέον να αντιδράσουν μαζεύοντας υπογραφές στο διαδίκτυο υπέρ της αναστολής του κανονισμού. Κοινός τόπος στα σχόλια των πολιτών που υπογράφουν είναι ότι νιώθουν ότι έχουν έρθει αντιμέτωποι με ένα «εξωφρενικό», «ανορθολογικό», «φαιδρό» και «αντιεπιστημονικό νομοθέτημα», το οποίο αποδίδουν σε κάποιους «άεργους χαρτογιακάδες» στο ΥΠΕΝ που «θέλουν να δώσουν νέες πηγές εισοδήματος στους μηχανικούς» και «να μεταφέρουν τις υποχρεώσεις του κράτους για την πυροπροστασία στους πολίτες». Η πολιτική αυτή επιλογή, ωστόσο, καταλήγουν, οδηγεί σε οικονομική αφαίμαξη των ιδιοκτητών ακινήτων που ξεπερνά πια πολύ τις αντοχές της ελληνικής κοινωνίας.