Του ΠΕΡΙΚΛΗ ΖΟΡΖΟΒΙΛΗ
ΠΗΓΗ: Κυριακάτικη ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ (Τμήμα άρθρου που δημοσιεύθηκε στις 12/5)
Θα ήταν ίσως επιπόλαιο να καταλογιστεί στην πολιτική ηγεσία, ιδίως αυτή του υπουργείου Εθνικής Άμυνας, αδυναμία κατανόησης. Όμως η αντιμετώπιση της καταφανούς τουρκικής πρόθεσης να σφετεριστεί θαλάσσια κυριαρχία και κυριαρχικά δικαιώματα του Ελληνισμού, απαιτεί τη δημιουργία και διατήρηση ισχυρής και αξιόμαχης ναυτικής δύναμης με τη διάθεση σημαντικών οικονομικών και ανθρώπινων πόρων.
Συγκυριακή προσέγγιση και έλλειψη οικονομικών πόρων
Την τελευταία τετραετία είμαστε θεατές του φαινομένου εξοπλιστικά ναυπηγικά προγράμματα, συμπεριλαμβανομένων και αυτών που απασχόλησαν, με θετικό ή αρνητικό τρόπο, την επικαιρότητα και τροφοδότησαν τον έντονο δημόσιο διάλογο, να υλοποιούνται, ή να αποκτούν δυναμική ή να «παγώνουν» ανάλογα με τις γεωπολιτικές συγκυρίες. Για παράδειγμα, η πεποίθηση ότι ακόμη και η επιλογή της γαλλικής σχεδίασης για το πρόγραμμα των νέων φρεγατών του ΠΝ προέκυψε ως συνέπεια της περιβόητης τριμερούς συμφωνίας AUKUS, μεταξύ Αυστραλίας, ΗΠΑ και Ηνωμένου Βασιλείου, δεν μπορεί εύκολα να θεωρηθεί αβάσιμη.
Εμφανής είναι και η αδυναμία επαρκούς χρηματοδότησης των προγραμμάτων. Σε δύο περιπτώσεις, το πρόγραμμα των φρεγατών FDI-HN και των νέων κορβετών, ο αριθμός των πλοίων μειώθηκε από τέσσερα σε τρία με τη μετατροπή, και στις δύο περιπτώσεις, του τέταρτου σε δικαίωμα προαίρεσης. Η ίδια τάση καταγράφηκε και στην περίπτωση του ΕΜΖ των φρεγατών τύπου MEKO-200HN όταν υπό εξέταση βρέθηκε η επιλογή για τον εκσυγχρονισμό δύο ή τριών πλοίων με σκοπό τη συγκράτηση του κόστους. Εκ των πραγμάτων βέβαια τίθεται και ζήτημα ακριβούς εκτίμησης των αντίστοιχων προϋπολογισμών. Δυστυχώς η χρήση εργαλείων που δεν απορρέουν νομική ευθύνη ή δέσμευση του χρήση όπως η αίτηση για πληροφορίες (RFI: Request for Information), η αίτηση για προσφορά (RFQ: Request For Quotation), τα οποία επιτρέπουν τη διαμόρφωση πληρέστερης άποψης για τις διαθέσιμες στη διεθνή αγορά τεχνολογίες και τιμές, δεν αξιοποιήθηκε.
Η αδυναμία επαρκούς χρηματοδότησης καθίσταται περισσότερο εμφανής αν συνυπολογιστεί ότι η προηγούμενη τετραετία «αναλώθηκε» σχεδόν αποκλειστικά στην ανανέωση του στόλου των μειζόνων μονάδων επιφανείας του Στόλου (μόνη εξαίρεση η προμήθεια τεσσάρων περιπολικών τύπου Island από τα αποθέματα της Ακτοφυλακής των ΗΠΑ). Όμως μετά μια 15ετία εγκατάλειψης λόγω των μνημονίων οι ανάγκες ανανέωσης έχουν γίνει πιεστικές και σε άλλες κατηγορίες μέσων. Χαρακτηριστικά παραδείγματα τα υποβρύχια και τα ταχέα σκάφη (περιπολικά κατευθυνόμενων βλημάτων) όπου η πλειοψηφία των μονάδων έχει ηλικία περί τα 50 έτη.
Εν αρχή ην ο μακροπρόθεσμος προγραμματισμός και οι πόροι
Αξιωματικά, καθοριστικές παράμετροι για την ανάπτυξη της εθνικής στρατιωτικής ισχύος (κατά συνέπεια και της ναυτικής) αποτελούν οι ανθρώπινοι και οικονομικοί πόροι που διατίθενται. Σε ό,τι αφορά τους οικονομικούς πόρους, η «κυριακάτικη δημοκρατία» περίπου πριν ένα μήνα αποκάλυψε τις οροφές που είναι διαθέσιμες για τη χρηματοδότηση νέων εξοπλιστικών προγραμμάτων για την περίοδο 2024-2035 και οι οποίες με βάση τα σημερινά δεδομένα ανέρχονται συνολικά σε περίπου 12,8 δις ευρώ. Ταυτόχρονα την ίδια περίοδο θα διατεθούν για την αποπληρωμή εξοπλιστικών προγραμμάτων που έχουν ήδη συμβασιοποιηθεί περί τα 6,6 δις ευρώ. Είναι εύκολα αντιληπτό ότι τον καταλυτικό ρόλο στη διαμόρφωση του ύψους των διαθέσιμων πόρων κατέχει η πορεία της εθνικής οικονομίας και δευτερευόντως οι προτεραιότητες της εκάστοτε κυβερνητικής πολιτικής.
Όμως η διαδικασία ανάπτυξης της ναυτικής ισχύος θα μπορούσε να υποβοηθηθεί σημαντικά από την υιοθέτηση ενός εργαλείου όπως το 30ετές σχέδιο ναυπηγήσεων του Ναυτικού των ΗΠΑ. Το σχέδιο επικαιροποιείται σε ετήσια βάση σε συνδυασμό με την κατάθεση του σχεδίου προϋπολογισμού του επόμενου έτους και παρουσιάζει αναλυτικά ανά κατηγορία μέσων τις ναυπηγήσεις που απαιτούνται σε ετήσια βάση για την επίτευξη συγκεκριμένης οροφής δυνάμεων και κατά συνέπεια τις ετήσιες απαιτήσεις χρηματοδότησης. Ας σημειωθεί ότι στο 30ετές σχέδιο που κατατέθηκε με τον προϋπολογισμό του οικονομικού έτους 2023 όπως και στο αντίστοιχο του προϋπολογισμού του οικονομικού έτους 2024 παρουσιάζονται τρεις επιλογές (η πρώτη με βάση τον κατατεθέντα προϋπολογισμό, η δεύτερη με μηδενική αύξηση υπεράνω του πληθωρισμού των πιστώσεων για ναυπηγήσεις και η τρίτη με κάποιο ποσοστό αύξησης υπεράνω του πληθωρισμού).
Παρά το γεγονός ότι και στην περίπτωση του 30ετούς σχεδίου ναυπηγήσεων καταγράφονται τα συνήθη, για μακροπρόθεσμο προγραμματισμό, φαινόμενα πιο αισιόδοξων εκτιμήσεων για τα μελλοντικά χρόνια, εν τούτοις προσφέρει δύο σημαντικά πλεονεκτήματα:
>Κυβέρνηση, Βουλή και φορολογούμενοι αποκτούν ολοκληρωμένη εικόνα των πόρων που πρέπει να διατεθούν και των υποχρεώσεων που πρέπει να αναληφθούν σε βάθος χρόνου για την επίτευξη συγκεκριμένου επιπέδου δυνάμεων όπως και για το κόστος και τον ρυθμό αντικατάστασης μονάδων με βάση το όριο σχεδιαστικής ζωής τους (συνήθως 30 έτη).
>Η εγχώρια βιομηχανία αποκτά επίσης ολοκληρωμένη εικόνα των έργων και του προϋπολογισμών που αναμένεται να διατεθούν σε βάθος χρόνου ώστε να συγχρονίσει τα επιχειρηματικά της σχέδια και τις επενδύσεις της.
Η ανάπτυξη και διατήρηση εθνικής ναυτικής ισχύος δεν είναι δρόμος ταχύτητας, όπως πέραν πάσης αμφιβολίας αποδείχθηκε την προηγούμενη τετραετία, αλλά μαραθώνιος. Κατά συνέπεια, απαιτεί μακροπρόθεσμο σχεδιασμό και προγραμματισμό, σαφή καθορισμό του αντικειμενικού σκοπού και δέσμευση και επιμονή στην επίτευξη του.