Τα Σκόπια συμφώνησαν τελικά σε αυτή την αλλαγή του ονόματος στη Συμφωνία των Πρεσπών, με αντάλλαγμα τις διαπραγματεύσεις με την Ε.Ε. και την ένταξη στο ΝΑΤΟ. Έκτοτε, ωστόσο, οι πολίτες της Βόρειας Μακεδονίας έχουν απογοητευτεί όλο και περισσότερο από τη βραδύτητα της ενταξιακής διαδικασίας και η δημόσια υποστήριξη προς την Ε.Ε. έχει μειωθεί αίσθητα.
Οι εκλογές για την ανάδειξη νέας κυβέρνησης και Προέδρου στις 8 Μαΐου, σύμφωνα με το Politico, φαίνεται ότι θα φέρουν μία νέα κυβέρνηση υπό το κόμμα VMRO-DPMNE, το οποίο υιοθετεί μια συγκρουσιακή προσέγγιση τόσο με τη Σόφια όσο και με την Αθήνα – και οι δύο θα πρέπει να συμφωνήσουν με την εισδοχή των Σκοπίων στην Ε.Ε..
Εξοργίζοντας τη βουλγαρική πλευρά, το VMRO-DPMNE απορρίπτει το αίτημα της Σόφιας για συνταγματικές αλλαγές που αναγνωρίζουν μία βουλγαρική μειονότητα. Εν τω μεταξύ, οι Έλληνες συντονίζονται όλο και περισσότερο με το γεγονός ότι ο επικρατέστερος πρωθυπουργός του VMRO-DPMNE αναφέρεται στη χώρα ως «Μακεδονία» και όχι ως «Βόρεια Μακεδονία», αναζωπυρώνοντας τις παλιές εντάσεις με την Ελλάδα σχετικά με τη χρήση του ονόματος της πατρίδας του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι το VMRO-DPMNE, που είναι σήμερα το κύριο κόμμα της αντιπολίτευσης, προηγείται και αναμένεται να διαδεχθεί στην κυβέρνηση το σοσιαλιστικό κόμμα SDSM, το οποίο κυβερνά τη χώρα από το 2017, αν και θα χρειαστεί συνασπισμός. Ειδικότερα, ο πρώτος γύρος των προεδρικών εκλογών στις 24 Απριλίου έδειξε ότι η πολιτική τάξη πραγμάτων αλλάζει. Η Gordana Siljanovska-Davkova, υποστηριζόμενη από το VMRO-DPMNE, σημείωσε μεγάλη νίκη, συγκεντρώνοντας το 40,1% των ψήφων, ενώ ο νυν Πρόεδρος Stevo Pendarovski του SDSM έλαβε 19,9%.
«Αυτές οι εκλογές είναι σίγουρα σημαντικές για τη Βόρεια Μακεδονία από την άποψη της ένταξης στην Ε.Ε., διότι στις δημοσκοπήσεις το VMRO προηγείται και μένει να δούμε αν, πότε και πώς θα υλοποιήσει τις συνταγματικές αλλαγές για τη συνέχιση των ενταξιακών διαπραγματεύσεων», δήλωσε η Simonida Kacarska από το Ινστιτούτο Ευρωπαϊκής Πολιτικής στα Σκόπια.
Η διαμάχη Βόρειας Μακεδονίας – Βουλγαρίας
Ο ηγέτης του VMRO-DPMNE, Hristijan Mickoski, και πιθανότατα ο επόμενος πρωθυπουργός, έχει ορκιστεί να μην ψηφίσει συνταγματικές αλλαγές «υπό βουλγαρική υπαγόρευση ούτε τώρα ούτε στο μέλλον». Επίσης, ο ίδιος υποστηρίζει το τέλος της συναίνεσης στην πολιτική διαδικασία της Ε.Ε. κόντρα στους Βούλγαρους, οι οποίοι έχουν παράπονα για αυτό που θεωρούν ως «μακεδονική οικειοποίηση της ιστορικής και γλωσσικής τους ταυτότητας».
Οι σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών, οι οποίες ήταν ήδη κακές, μπορεί να επιδεινωθούν ακόμη περισσότερο, όπως υποστήριξε ο Marko Trosanovski, πρόεδρος στο Ινστιτούτο για τη Δημοκρατία (IDSCS) στα Σκόπια. «Οι έρευνες δείχνουν ότι η Βουλγαρία θεωρείται ως η μεγαλύτερη απειλή για τα εθνικά συμφέροντα της Βόρειας Μακεδονίας», είπε ο ίδιος, σημειώνοντας: «Το VMRO θα προσπαθήσει, να δείξει περισσότερη αντιπολίτευση, περισσότερη κριτική, περισσότερη προκλητικότητα, γεγονός που μπορεί να επιδεινώσει περαιτέρω τις σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών».
Η Βουλγαρία προετοιμάζεται, επίσης, για ακόμη μία εκλογική αναμέτρηση – την έκτη από τον Απρίλιο του 2021– στις 9 Ιουνίου και υπάρχει ο κίνδυνος η Βόρεια Μακεδονία να αναδειχθεί σε κύριο πεδίο αντιπαράθεσης στην προεκλογική ρητορική, ιδιαίτερα στο εθνικιστικό στρατόπεδο.
Απειλή από το VMRO-DPMNE για τη Συμφωνία των Πρεσπών
Δεν βοηθάει, επίσης, το γεγονός ότι ο Μίτσκοσκι χρησιμοποιεί ήδη το όνομα «Μακεδονία» στο εσωτερικό της χώρας και δεσμεύεται να το επισημοποιήσει αν εκλεγεί, αμφισβητώντας τη διεθνή Συμφωνία των Πρεσπών. Η Ελλάδα παρακολουθεί.
«Η Συμφωνία των Πρεσπών αποτελεί προϋπόθεση για την πρόοδο της διαδικασίας ένταξης της Βόρειας Μακεδονίας στην Ε.Ε.», δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών, Γιώργος Γεραπετρίτης, μιλώντας στο κοινοβούλιο στις 26 Απριλίου και κάλεσε τα Σκόπια να μην παρεκκλίνουν. Διαισθανόμενος ότι οι εντάσεις θα μπορούσαν να χαλαρώσουν στον απόηχο των εκλογών, ο Αθανάσιος Λούπας, ειδικός στη βαλκανική ιστορία, δήλωσε ότι το VMRO-DPMNE δεν θα θυσιάσει τελικά «την ευρωπαϊκή προοπτική της χώρας στον βωμό της εθνικιστικής ρητορικής του». Ακόμα, ο ίδιος τόνισε: «Αυτή η ρητορική θα απασχολήσει σίγουρα την ελληνική κοινή γνώμη το επόμενο διάστημα, αλλά θα είναι περισσότερο για το θεαθήναι και για εσωτερική κατανάλωση και όχι για θέματα ουσίας».
Μειωμένη εμπιστοσύνη
Στη Βόρεια Μακεδονία, οι ψηφοφόροι ανησυχούν κυρίως για την ποιότητα ζωής, τη διαφθορά, τη συρρίκνωση του πληθυσμού και τη διαρροή εγκεφάλων. Η εμπιστοσύνη στην Ε.Ε., επίσης φθίνει, αν και παραμένει υψηλή. Η υποστήριξη έχει πέσει στο 65%, από 85-90% όταν η χώρα έλαβε αρχικά το καθεστώς υποψήφιας χώρας, δηλαδή το 2005.
Μετά το επίτευγμα της αλλαγής του ονόματος, υπήρξε ευφορία στα Δυτικά Βαλκάνια ότι η διεύρυνση θα μπορούσε επιτέλους να είναι δυνατή. Ωστόσο, η Γαλλία άσκησε βέτο στην έναρξη των ενταξιακών συνομιλιών της Ε.Ε. με τη Βόρεια Μακεδονία και την Αλβανία, μια κίνηση που θεωρήθηκε «τεράστιο ιστορικό λάθος» από τον – τότε – πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ. Στη συνέχεια, ακολούθησε το βουλγαρικό βέτο.
«Με τη Συμφωνία των Πρεσπών, η Ε.Ε. πήρε ένα παράδειγμα εγχειριδίου μιας ευκαιρίας στην περιοχή», δήλωσε η Simonida Kacarska, προσθέτοντας ότι «είναι πλέον δύσκολο να συζητηθεί το θέμα δημόσια, επειδή είναι τόσο πολωτικό». Ακόμα, η ίδια πρόσθεσε: «Αν υπάρχει ένα παράδειγμα που είχε η Ε.Ε. όσον αφορά στην ύπαρξη φιλομεταρρυθμιστικών δυνάμεων και στο άνοιγμα στη συναίνεση, αυτό ήταν η Βόρεια Μακεδονία το 2018. Αυτές οι συνθήκες του 2018 είναι ασύγκριτες με αυτές που έχουμε τώρα».
Είναι ακόμα δυνατή η συμφωνία;
Οι συνταγματικές αλλαγές που επιδιώκει η Βουλγαρία απαιτούν πλειοψηφία δύο τρίτων στο κοινοβούλιο, την οποία δεν θα έχει καμία κυβέρνηση συνασπισμού που θα προκύψει μετά τις εκλογές. Παρ' όλη τη σκληρή ρητορική υπάρχουν ελπίδες ότι αυτό μπορεί να μειωθεί μετά τις εκλογές.
«Υπάρχει πολλή πολιτικολογία γύρω από την εξασφάλιση της πλειοψηφίας των δύο τρίτων, όπως συνέβη και το 2018, όταν η Συμφωνία των Πρεσπών με την Ελλάδα επρόκειτο να εφαρμοστεί μέσω συνταγματικής αλλαγής», δήλωσε ο Dimitar Bechev, ανώτερος συνεργάτης του Carnegie Europe, τονίζοντας το εξής: «Τότε το VMRO-DPMNE παρείχε κάποιες ψήφους σε ένα αντάλλαγμα που περιελάμβανε αμνηστία για τα μέλη του που συμμετείχαν σε βίαιη εισβολή στο κοινοβούλιο τον Απρίλιο του 2017. Ίσως και τώρα είναι δυνατή κάποια παρασκηνιακή συμφωνία».
Ο παράγοντας από την Αλβανία
Παραδοσιακά, τουλάχιστον ένα κόμμα από την αλβανική κοινότητα, η οποία αποτελεί περισσότερο από το ένα τέταρτο του πληθυσμού της χώρας, συμμετέχει στον συνασπισμό. Η Δημοκρατική Ένωση για την Ενσωμάτωση (DUI), το τρίτο μεγαλύτερο κόμμα της χώρας, κυριαρχεί στη σκηνή τα τελευταία 20 χρόνια.
Ωστόσο, ένα νέο αντιπολιτευτικό μπλοκ μικρότερων αλβανικών κομμάτων κινητοποιήθηκε σημαντικά και θα μπορούσε ενδεχομένως να συμμετάσχει σε έναν συνασπισμό με το VMRO. Η παρουσία των δύο αλβανικών μπλοκ θεωρείται συχνά ως πεδίο μεγαλύτερης περιφερειακής επιρροής μεταξύ του πρωθυπουργού της Αλβανίας, Edi Rama, και του πρωθυπουργού του Κοσόβου, Albin Kurti. Ο τελευταίος έχει δείξει ισχυρή υποστήριξη στο μπλοκ κατά του DUI.
Ο Marko Trosanovski, ο αναλυτής με έδρα τα Σκόπια, δήλωσε ότι η σύνθεση της επόμενης κυβέρνησης είναι πιο πιθανό να μοιράζει την πολιτική εξουσία αναλογικά με την κομματική εκπροσώπηση στο κοινοβούλιο, κάτι που δεν συμβαίνει σήμερα. «Αυτό θα μειώσει σίγουρα την επιρροή της Αλβανίας στις πολιτικές διαδικασίες της Βόρειας Μακεδονίας», πρόσθεσε ο ίδιος χαρακτηριστικά.