Ο Σολτς, ο μεγαλύτερος χαμένος της βραδιάς, εμφανίστηκε στα κεντρικά γραφεία του κόμματός του για μερικές selfies πριν εξαφανιστεί, αφήνοντας το αζήλευτο έργο του για να εξηγήσει τη χειρότερη επίδοση των Σοσιαλδημοκρατών του σε ομοσπονδιακές εκλογές εδώ και πάνω από έναν αιώνα.
Αν ο Σολτς πίστευε ότι θα μπορούσε να αποφύγει τον απολογισμό μετά την ταπεινωτική τρίτη θέση που κατέλαβε το κόμμα του από το ακροδεξιό κόμμα Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD), μάλλον κάνει λάθος, όπως και οι περισσότεροι. Ο Σόλτς λέει ότι οι πρόωρες εκλογές δεν είναι στα σχέδιά του, αλλά μάλλον δεν εξαρτάται από τον ίδιο.
«Το γεγονός είναι ότι η κυβέρνηση συνασπισμού καταψηφίστηκε και ο Όλαφ Σολτς πρέπει να ζητήσει νέες εκλογές όπως ο Μακρόν», δήλωσε ο πρωθυπουργός της Βαυαρίας, Μάρκους Σέντερ, στη δημόσια γερμανική τηλεόραση μετά τις εκλογές.
Ακόμη και ένας σχολιαστής της αριστερής εφημερίδας «Die Zeit» ζήτησε νέες εκλογές ήδη από το καλοκαίρι. «Όπως και στη Γαλλία, οι ευρωεκλογές ήταν μια ψήφος δυσπιστίας προς την κυβέρνηση», σημείωσε ο Άλαν Ποσένερ.
Αν και δεν υπάρχουν σχέδια για την προκήρυξη μιας τέτοιας ψηφοφορίας, υψηλόβαθμοι βουλευτές του τρικομματικού συνασπισμού του Σολτς δηλώνουν στο POLITICO ότι προετοιμάζονται για αυτό το ενδεχόμενο.
Παρά τις φιλότιμες προσπάθειες του στρατοπέδου του Σολτς να τον θωρακίσει, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι το εκλογικό αποτέλεσμα της Κυριακής - το οποίο έδειξε ότι μόνο το 31% των Γερμανών υποστήριξε ένα από τα τρία κόμματα του γερμανικού συνασπισμού εν μέσω ρεκόρ προσέλευσης ψηφοφόρων - ήταν ένα φιάσκο.
Μόλις δυόμισι χρόνια μετά την έναρξη της θητείας του, η διχασμένη κυβέρνηση Σολτς έχει φτάσει σε οριακό σημείο. Ο Σολτς, ταλαιπωρημένος από εσωτερικές διαμάχες και - κατά την άποψη των περισσότερων επικριτών, από απλή ανικανότητα - προΐσταται της πιο αντιδημοφιλούς κυβέρνησης στη σύγχρονη γερμανική ιστορία, με περισσότερα από τα δύο τρίτα των Γερμανών να εκφράζουν δυσαρέσκεια για τον συνασπισμό. Η προσωπική του αποδοχή έχει επίσης σημειώσει αρνητικό ρεκόρ, με πάνω από το 70% των Γερμανών να είναι δυσαρεστημένοι με τη δουλειά που έχει κάνει.
Κακοδιαχείριση σε μεταρρύθμιση ορόσημο
Αφού κακοδιαχειρίστηκε μια μεταρρύθμιση-ορόσημο για τη μετάβαση των υποδομών θέρμανσης της Γερμανίας από τα ορυκτά καύσιμα στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η κυβέρνηση Σολτς υπέστη ταπεινωτική ήττα από το Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας, το οποίο έκρινε τον προϋπολογισμό της αντισυνταγματικό. Η απόφαση αυτή τον Νοέμβριο στέρησε από τον συνασπισμό δεκάδες δισεκατομμύρια ευρώ στα οποία βασιζόταν για τη χρηματοδότηση του υπόλοιπου προγράμματος.
Η συμμαχία βρίσκεται έκτοτε σε αντιπαράθεση, με τα δύο αριστερά κόμματα, το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (SPD) του Σολτς και τους Πράσινους να βρίσκονται σε διαρκή μάχη με το δημοσιονομικά συντηρητικό Ελεύθερο Δημοκρατικό Κόμμα (FDP), του οποίου ηγείται ο υπουργός Οικονομικών Κρίστιαν Λίντνερ.
Με απλά λόγια, το SPD και οι Πράσινοι θέλουν να ξοδέψουν περισσότερα χρήματα και το FDP, επικαλούμενο το συνταγματικό φρένο χρέους της Γερμανίας (και τη δική τους δημοσιονομική ορθοδοξία), λιγότερα.
Αυτή η αντιπαράθεση είναι βέβαιο ότι θα κορυφωθεί τις επόμενες εβδομάδες, καθώς τα κόμματα του συνασπισμού θα εισέλθουν στον τελικό γύρο των διαπραγματεύσεων για τον προϋπολογισμό του 2025. Τα κόμματα επιθυμούν να καταλήξουν σε συμφωνία έως τις αρχές Ιουλίου πριν από τις καλοκαιρινές διακοπές, αλλά με όλες τις πλευρές να σκύβουν το κεφάλι σε μια προσπάθεια να σώσουν την πολιτική τους τύχη, μια συμφωνία φαίνεται απίθανη.
Η αποτυχία επίτευξης συμβιβασμού θα μπορούσε να προσφέρει στο FDP, το οποίο ήταν από την αρχή ο περιθωριακός στον συνασπισμό, την ευκαιρία να αποχωρήσει από τη συμμαχία. Παρά τις συνεχείς εντάσεις για θεμελιώδη ζητήματα, όπως ο προϋπολογισμός, το FDP ήταν απρόθυμο να εγκαταλείψει το πλοίο από φόβο μήπως εξοργίσει τους ψηφοφόρους του.
Αλλά μετά τα θλιβερά αποτελέσματα του SPD και των Πρασίνων στις ευρωεκλογές, ο πολιτικός υπολογισμός για το FDP μπορεί να έχει αλλάξει.
Πώς πεθαίνει ο συνασπισμός της Γερμανίας
Στα περισσότερα κοινοβουλευτικά συστήματα, οι άγραφοι κανόνες της δημοκρατικής ευπρέπειας θα υποχρέωναν τον ηγέτη της χώρας να προκηρύξει νέες εκλογές μετά τη συντριπτική ήττα που υπέστη ο Σολτς την Κυριακή.
Όχι όμως στη Γερμανία. Καλώς ή κακώς, οι γερμανικές κυβερνήσεις είναι σχεδόν αδύνατο να «σκοτωθούν».
Προκειμένου να αποφευχθεί η επανάληψη της ελλειμματικής πολιτικής της εποχής της Βαϊμάρης, η οποία συνέβαλε στην άνοδο των Ναζί, οι διαμορφωτές του μεταπολεμικού Βασικού Νόμου της Γερμανίας προσπάθησαν να διασφαλίσουν τη σταθερότητα δημιουργώντας ένα πολιτικό σύστημα που απαιτούσε οι συγκρούσεις να επιλύονται γρήγορα και με όσο το δυνατόν λιγότερη αναστάτωση.
Ως εκ τούτου, έθεσαν υψηλό πήχη για τις πρόωρες εκλογές. Υπάρχουν δύο τρόποι για ψήφο εμπιστοσύνης στη Γερμανία. Σύμφωνα με την πρώτη, γνωστή ως «εποικοδομητική ψήφος δυσπιστίας», το κοινοβούλιο μπορεί να απομακρύνει έναν καγκελάριο, αλλά μόνο εάν ψηφίσει έναν αντικαταστάτη εντός 48 ωρών.
Δεδομένου ότι το κύριο πρόβλημα του σημερινού συνασπισμού είναι η αδυναμία των κομμάτων να συμφωνήσουν σε βασικές πολιτικές και όχι ο καγκελάριος, αυτή η πορεία φαίνεται απίθανη.
Σύμφωνα με ένα δεύτερο σενάριο, ο καγκελάριος μπορεί να ζητήσει ψήφο εμπιστοσύνης, κάτι που συνήθως γίνεται για λόγους τακτικής, όπως για παράδειγμα για να χτυπήσει τον συνασπισμό του στη γραμμή, συνδέοντας την ψήφο εμπιστοσύνης με ένα σημαντικό νομοθέτημα.
Ο πρώην καγκελάριος του SPD Γκέρχαρντ Σρέντερ το έκανε αυτό το 2001, για παράδειγμα, συνδέοντας μια αμφιλεγόμενη πρόταση να σταλεί ο γερμανικός στρατός στο Αφγανιστάν μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, στην οποία αντιτάχθηκαν πολλοί στον συνασπισμό του, με το μέλλον του ως καγκελάριος. Επικράτησε.
Κάποιοι στην Μπούντεσταγκ πιστεύουν ότι ο Σολτς θα μπορούσε να κάνει μια τέτοια κίνηση με τον προϋπολογισμό, προκειμένου να αναγκάσει το FDP. Αυτό όμως θα ήταν επικίνδυνο, διότι το FDP θα μπορούσε επίσης να χρησιμοποιήσει την ψηφοφορία για να κατευθυνθεί προς την έξοδο. Εάν ο Σολτς χάσει, θα εναπόκειται στον πρόεδρο να αποφασίσει εάν θα προκηρύξει νέες εκλογές.
Σε μια τέτοια περίπτωση, ο πρόεδρος Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάγερ, αντί να προκηρύξει νέες εκλογές, θα μπορούσε να ζητήσει από τους κεντροδεξιούς Χριστιανοδημοκράτες (CDU) να προσπαθήσουν να σχηματίσουν κυβέρνηση με βάση τα αποτελέσματα των εκλογών του 2021, όταν το κόμμα τερμάτισε δεύτερο. Εάν δεν καταφέρει να σχηματίσει συνασπισμό, θα μπορούσε στη συνέχεια να ζητήσει νέα ψηφοφορία.
Αυτή η κυκλική διαδικασία είναι ο λόγος για τον οποίο οι ψηφοφορίες εμπιστοσύνης στη μεταπολεμική Γερμανία είναι σπάνιες (έχουν γίνει μόνο πέντε) και αποτελούν συνήθως κινήσεις τακτικής από καγκελάριους που επιδιώκουν να ενισχύσουν την πολιτική τους θέση.
Η μόνη περίπτωση όπου ένας καγκελάριος απομακρύνθηκε χωρίς τη θέλησή του ήταν το 1982, όταν το FDP εγκατέλειψε τη συμμαχία του με το SPD του καγκελάριου Helmut Schmidt, μια εποικοδομητική ψήφος εμπιστοσύνης που έχασε.
Τότε, όμως, υπήρχαν μόνο τρία κόμματα στην Μπούντεσταγκ, με το FDP να παίζει το ρόλο του βασιλιά. Το FDP άλλαξε την πίστη του στο CDU του Χέλμουτ Κολ και αυτός έγινε καγκελάριος χωρίς νέες εκλογές. Ο Κολ, θέλοντας μια σταθερή υποστήριξη από το εκλογικό σώμα, ζήτησε άλλη μια ψήφο εμπιστοσύνης αμέσως μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, εξασφαλίζοντας ότι θα την έχανε, ώστε να μπορέσει να ζητήσει από τον πρόεδρο να προκηρύξει πρόωρες εκλογές.
Η τακτική απέδωσε: το κόμμα του Κολ κέρδισε τις εκλογές και παρέμεινε καγκελάριος μέχρι το 1998.
Δεδομένου ότι οι Χριστιανοδημοκράτες έχουν τώρα προβάδισμα 14 ποσοστιαίων μονάδων στις δημοσκοπήσεις, το οποίο αν επιβεβαιωθεί στην κάλπη θα τους επιτρέψει να κυριαρχήσουν σε οποιονδήποτε συνασπισμό, το κόμμα θα ακολουθήσει πιθανότατα παρόμοια πορεία. Ο ηγέτης του κόμματος Φρίντριχ Μερτς απέφυγε να καλέσει τον Σολτς να θέσει σε κίνηση τη διαδικασία, αλλά κατέστησε σαφές ότι είναι έτοιμος να αναλάβει.
Για τον Σολτς, οι εκκλήσεις για πρόωρες εκλογές είναι πιθανό να δυναμώσουν τον Σεπτέμβριο, όταν θα διεξαχθούν τρεις εκλογές σε κρατίδια στα ανατολικά της χώρας, όπου το AfD είναι ισχυρότερο- το κόμμα είναι πιθανό να κερδίσει και τις τρεις αναμετρήσεις.
Είναι ένας ακόμη λόγος για τον οποίο οι ημέρες του Σολτς ως καγκελάριου μπορεί να είναι μετρημένες.