Λίγο πριν συμπληρωθεί μια δεκαπενταετία από την είσοδο της χώρας στα μνημόνια και σχεδόν έξι χρόνια από την τυπική έξοδό της, η Ελλάδα παραμένει διεθνής πρωταθλήτρια στην φτώχεια χωρίς μάλιστα πραγματικές προοπτικές αυτό να... αλλάξει!
Τα επίσημα στοιχεία από την φετινή Έκθεση Παγκόσμιου Πλούτου της UBS που δόθηκε στη δημοσιότητα αυτές τις ημέρες είναι κατά κυριολεξία ανατριχιαστικά. Όχι μόνο γιατί δείχνουν ότι ενώ όλοι οι λαοί, λιγότερο ή περισσότερο, πλουτίζουν, οι Έλληνες γίνονται διαρκώς φτωχότεροι αλλά κι επειδή μέσα από αυτά περιγράφεται πολύ ανάγλυφα η οικονομική παρακμή της δύσης γενικότερα σε σύγκριση με τον υπόλοιπο κόσμο...
Μπορεί μάλιστα με διάφορα επικοινωνιακά αφηγήματα και κομπασμούς η κυβέρνηση να υπερτονίζει τους -έστω και ψαλιδισμένους- ρυθμούς ανάπτυξης στο πλαίσιο της ευρωζώνης, αλλά όπως ανέλυσαν πρόσφατα και οι Financial Times δεν παύει την ίδια ώρα να είναι η Ελλάδα και η φτωχότερη χώρα. Κι αυτό διότι η παραγωγικότητα της ελληνικής οικονομίας είναι από τις χαμηλότερες στην Ευρώπη ενώ η όποια ενίσχυση του ΑΕΠ προέρχεται από υπηρεσίες και κυρίως από τον τουρισμό και την ναυτιλία που όμως δεν δίνουν προστιθέμενη αξία στην οικονομία. Αντιθέτως η μεγάλη άνοδος της τάξης του 15% που σημείωσε το εμπορικό έλλειμμα στο πρώτο πεντάμηνο του 2024, αγγίζοντας τα 14,42 δισ. ευρώ, αποτελεί σαφές δείγμα της έλλειψης ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας. Άλλωστε σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ και οι εξαγωγές μειώθηκαν το ίδιο διάστημα κατά 4,5% ενώ οι εισαγωγές αυξήθηκαν κατά 2,6%.
Τα χειρότερα είναι μπροστά για την Ελλάδα -ως ο αδύναμος κρίκος της ευρωπαϊκής οικονομίας- και όχι μόνο, αφού η δημοσιονομική μέγγενη έχει αρχίσει να σφίγγει επικίνδυνα ξανά για όλους. Μέχρι τώρα η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα αγόραζε όλες τις εκδόσεις χρέους μέσων των ομολόγων που εξέδιδαν τα κράτη μέλη, προκειμένου να κρατήσει υπό έλεγχο τα (γνώριμά μας από την εποχή των μνημονίων) spread και να μην διαλυθεί το ευρωσύστημα. Με αυτόν τον τρόπο αγόρασε σχεδόν δυο τρις ευρώ και το σημαντικότερο είναι ότι λόγω της πανδημίας από τον Μάρτιο του 2022 δόθηκε η ευκαιρία να παραταθεί το ευνοϊκό αυτό καθεστώς και για τα ελληνικά ομόλογα που είχε ξεκινήσει επί μνημονίων. Όμως τώρα, από την 1η Ιουλίου, η ΕΚΤ σταμάτησε να επανεπενδύει όλο το ποσο των λήξεων και ολοένα θα επαναγοράζει και λιγότερα. Και από την 1η Ιανουαρίου του 2025 θα σταματήσει εντελώς κάτι που σημαίνει ότι αποσύρεται από την αγορά ομολόγων ο πιο σταθεροποιητικός παράγοντας για την Ευρώπη και βεβαίως την Ελλάδα.
Μέσα σε αυτό ασταθές και ναρκοθετημένο περιβάλλον που λόγω των πολιτικών εξελίξεων αλλά και του θρίλερ των επιτοκίων γίνεται πιο αβέβαιο, η φτωχοποίηση του πληθυσμού της Ελλάδας, που συντελέστηκε στην περίοδο μέχρι και 2023, όπως καταγράφεται στην εέκθεση της ελβετικής τράπεζας, μόνο αισιοδοξία δεν προκαλεί για την επόμενη ημέρα. Μέσα σε αυτή την 15ετία -που ξεκίνησε με τα μνημόνια και συνεχίστηκε με την πανδημία- οι Έλληνες είδαν τον πλούτο τους να συρρικνώνεται περίπου 11%. Αντίθετα, σύμφωνα με τα στοιχεία της UBS οι Έλληνες είχαν υπερδιπλασιάσει τον πλούτο τους (αύξηση 103%) κατά τη δεκαετία 2000-2010.
Η Ελλάδα δεν είναι απλώς η μοναδική μεταξύ 35 χωρών παγκοσμίως και -όλων της ευρωζώνης- η οποία εμφανίζει μείωση του μέσου κατά κεφαλήν πλούτου. Με πολύ λίγες εξαιρέσεις, τα επίσημα στοιχεία δείχνουν ότι αν και με διαφορετικούς ρυθμούς ο πλούτος αυξάνεται σε βάθος χρόνου σε όλο τον πλανήτη ενώ το μερίδιο των ανθρώπων που βρίσκονται στην χαμηλότερη κατηγορία πλούτου έχει συρρικνωθεί από το 2008. Η Ελλάδα συγκαταλέγεται στις λίγες εξαιρέσεις που το μερίδιο αυτό έχει αυξηθεί...
Ενδιαφέρον έχει επίσης ότι η η Ελλάδα ακολούθησε πολύ διαφορετική πορεία από τις άλλες χώρες της κρίσης στον ευρωπαϊκό νότο , όπως η Ισπανία και η Πορτογαλία. Ο πλούτος στην Πορτογαλία εμφανίζει αύξηση πάνω από 80% από το 2008, ενώ στην Ισπανία κινείται κατά 12% υψηλότερα ενώ σε ό,τι αφορά τις οικονομικές ανισότητες έχουν αυξηθεί πάνω από 17% στην Ελλάδα και σχεδόν κατά 20% στην Ισπανία, αλλά λιγότερο από 2% στην Πορτογαλία.
Το πιο εντυπωσιακό πάντως είναι ότι αν και η Ελλάδα βρίσκεται στον πάτο, σε σχέση με το θέμα της φτώχειας, από την σχετική λίστα της UBS επιβεβαιώνεται ότι και συνολικά ο δυτικός κόσμος δεν τα πάει τόσο καλά. Στην κορυφή των χωρών που ο πλούτος έχει αυξηθεί κατά την τελευταία 15ετία φιγουράρουν κατά σειρά χώρες όπως η Τουρκία, το Καζακστάν, η Κίνα, το Κατάρ, το Ισραήλ, η Ινδία, το Χονγκ Κονγκ, η Ινδονησία και οι Ηνωμένες Πολιτείες. Με το ζόρι την πρώτη δεκάδες συμπληρώνει μια ευρωπαϊκή χώρα και μάλιστα η Τσεχία. Ακολουθεί η Ουγγαρία και οι επόμενες έξι χώρες πάλι δεν ανήκουν στο δυτικό ημισφαίριο. Πρόκειται για χώρες όπως η Ταϊβάν, Σιγκαπούρη, Σαουδική Αραβία, Μεξικό, Ταϋλάνδη, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Πολύ χαμηλά στη λίστα ανόδου του πλούτου βρίσκονται ισχυρές κατά λοιπά ευρωπαϊκές οικονομίες όπως είναι η Γερμανία, η Γαλλία, το Βέλγιο, η Ισπανία και η Ιταλία που είναι μόλις μία θέση πάνω από την Ελλάδα.
Η κατάταξη αυτή έρχεται ως άλλο ένα δραματικό δείγμα επιβεβαίωσης της οικονομικής παρακμής γενικότερα της δύσης και της μετατόπισης της οικονομικής δύναμης στην Ανατολή. Η πλούσια μέχρι τώρα Δύση και κυρίως οι ΗΠΑ και η Ε.Ε. μαστίζονται από τεράστια εμπορικά ελλείμματα με τους οικονομολόγους να προβλέπουν ότι εάν τα επόμενα δέκα έτη συνεχιστεί αυτή τάση οι δυο μεγαλύτερες οικονομίες του πλανήτη θα απολέσουν ακόμα αλλά 5 τρις και στις επόμενες τέσσερις δεκαετίες ο πλούτος που θα «μεταναστεύσει» μόνο προς την Κίνα μέσω των εμπορικών ελλειμμάτων θα είναι περίπου 20 τρις δολάρια. Η «μετανάστευση» του πλούτου ισοδυναμεί με ισόποση μείωση του το βιοτικού επίπεδου των πολιτών των ΗΠΑ και της Ευρώπης.
Ήδη υπολογίζεται άλλωστε ότι στη δύση και τις αναπτυγμένες χώρες παράγεται πλέον μόνο το 30% του παγκόσμιου πλούτου και το 10% των παγκόσμιων τροφίμων ενώ από τις λεγόμενες αναπτυσσόμενες χώρες -που έχουν συνολικό πληθυσμό περίπου 7,5 δις- το 70% του παγκόσμιου πλούτου και το 90% των τροφίμων. Μάλιστα εκτιμάται ότι έως το 2035 είναι λίαν πιθανόν καμιά ευρωπαϊκή χώρα να μην μπορεί να μετέχει στο G7.
Επίσης τα προβλήματα μεγαλώνουν και στους κόλπους της δύσης. Χαρακτηριστικό είναι ότι η οικονομία της Ευρώπης βρισκόταν στα ύψη στις αρχές της δεκαετίας του 1990 αλλά από τότε οι συνδυασμένες οικονομίες των 27 χωρών χάνουν σταθερά έδαφος έναντι των ΗΠΑ. Και μετά από την κρίση χρέους της Ευρωζώνης, η πανδημία και ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία έχουν προκαλέσει μεγάλη μεγαλύτερη οικονομική ζημιά στην Ευρώπη παρά στις ΗΠΑ. Ακόμη και εν μέσω του πολέμου στην Ουκρανία και ενόσω οι βαθύπλουτοι σε ΗΠΑ και Ευρώπη άρχισαν να χάνουν τρισεκατομμύρια δολάρια, η Ρωσία ήταν μάλιστα μία από τις ελάχιστες χώρες που κατέγραψε αύξηση πλούτου το 2022 σύμφωνα με την αντίστοιχη περσινή έκθεση Global Wealth Report της UBS. Κάτι που συνεχίστηκε και το 2023...
Ανδρέας Καψαμπέλης