Οι τελευταίοι πύραυλοι που φεύγουν από το Ιράν δεν είναι...
απλώς πολεμικές κινήσεις. Είναι οι ηχηρές απόηχοι ενός ανθρώπου που πέθανε πριν 35 χρόνια αλλά συνεχίζει να διαμορφώνει την ιστορία: του Ρουχολάχ Χομεϊνί.Ποιος ήταν, όμως, ο Χομεϊνί; Και γιατί οι σημερινοί πόλεμοι στη Μέση Ανατολή δεν μπορούν να κατανοηθούν χωρίς το όνομά του;
Ο άνθρωπος που έσβησε τον Σάχη
Γεννημένος το 1902, ο Χομεϊνί υπήρξε σιίτης κληρικός, φιλόσοφος και ηγέτης που συνδύασε τη θρησκευτική αυθεντία με την πολιτική επανάσταση. Το 1979 ηγήθηκε της Ισλαμικής Επανάστασης που ανέτρεψε το κοσμικό και φιλοδυτικό καθεστώς του Σάχη Παχλαβί.
Την ίδια χρονιά, ίδρυσε την Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν, εγκαθιστώντας για πρώτη φορά στον σύγχρονο κόσμο ένα κράτος θεοκρατικό, στο οποίο η εξουσία ανήκει τελικά σε έναν ανώτατο θρησκευτικό ηγέτη — τον Ανώτατο Ηγέτη, θεσμό που ο ίδιος εγκαινίασε.
Η κεντρική του καινοτομία ήταν το Wilayat al-Faqih, δηλαδή η “Κυβερνητική του Νομικού της Σαρία”. Σύμφωνα με αυτό το δόγμα, η πολιτική και θρησκευτική εξουσία πρέπει να ενοποιούνται κάτω από την ηγεσία ενός εκπροσώπου του Θεού — του Ανώτατου Ηγέτη. Αυτή η θεοκρατική αρχή κατήργησε κάθε δυνατότητα κοσμικής δημοκρατίας στο Ιράν.
Η επίδραση του Χομεϊνί ξεπέρασε τα σύνορα του Ιράν. Υπήρξε ο εμπνευστής της ιδέας του “άξονα της αντίστασης” κατά της Δύσης και του Ισραήλ. Μέσω οικονομικής, ιδεολογικής και στρατιωτικής στήριξης, το Ιράν του Χομεϊνί και των διαδόχων του δημιούργησε παρακλάδια και συμμάχους σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή: από τη Χεζμπολάχ στον Λίβανο, μέχρι τους Χούθι στην Υεμένη και τους σιίτες πολιτοφύλακες στο Ιράκ και τη Συρία.
Το 1989, ο Χομεϊνί πεθαίνει. Όμως το καθεστώς του δεν πέφτει. Ο διάδοχος του, Αλί Χαμενεΐ, το ενισχύει. Και το Ιράν εξελίσσεται σε κάτι μεγαλύτερο: μια περιφερειακή δύναμη με θρησκευτική αποστολή.
Μετά τον πόλεμο με το Ιράκ (1980–1988), το Ιράν οργανώνει σιιτικές πολιτοφυλακές στο Λίβανο (Χεζμπολάχ), στο Ιράκ, στη Συρία, στην Υεμένη. Το δόγμα είναι ξεκάθαρο: αντίσταση στον ιμπεριαλισμό, στον σιωνισμό και στη Δύση.
Το όραμα του Χομεϊνί δεν ήταν απλώς η Ισλαμική Δημοκρατία εντός Ιράν, αλλά μια εξαγόμενη επανάσταση. Και αυτό ακριβώς εφαρμόζεται – μέχρι σήμερα.
Η έκρηξη της κληρονομιάς
Το Ισραήλ εξαπολύει σειρά στρατιωτικών πληγμάτων σε ιρανικές πυρηνικές και στρατιωτικές υποδομές. Το Ιράν απαντά με μαζική επίθεση drones και πυραύλων – όχι μόνο από το έδαφός του, αλλά μέσω των συμμάχων του: Χεζμπολάχ, Χούθι, Ιρακινές πολιτοφυλακές.
Αυτή δεν είναι μια απλή στρατιωτική κλιμάκωση. Είναι το δόγμα Χομεϊνί σε εφαρμογή.
Ο ίδιος ο Χαμενεΐ, στα 86 του, επικαλείται ανοιχτά τον Χομεϊνί σε κάθε του δήλωση: «Η επανάσταση ζει μέσα στην αντίσταση». Οι Ιρανοί διοικητές φορούν ακόμα τη μορφή του σε κονκάρδες. Και η Ισλαμική Φρουρά (IRGC) συνεχίζει να παρουσιάζεται ως κληρονόμος της “θείας εντολής”.
Σήμερα, πολλοί Ιρανοί – κυρίως νέοι – αμφισβητούν το καθεστώς Χομεϊνί. Ζητούν ελευθερία, κοσμικό κράτος, γυναικεία δικαιώματα. Οι μαζικές εξεγέρσεις του 2022, με αφορμή τη Μαχσά Αμινί, ήταν τομή.
Κι όμως, κάθε φορά που το καθεστώς απειλείται, η ηγεσία καταφεύγει στον μύθο Χομεϊνί: “Είμαστε υπό επίθεση. Είμαστε σε πόλεμο. Είμαστε η επανάσταση.”
Η κληρονομιά του Χομεϊνί δεν είναι πλέον μόνο στο Ιράν. Είναι στην Βαγδάτη, στη Δαμασκό, στη Σαναά. Και όσο ο κόσμος αντιδρά, τόσο το καθεστώς εσωστρέφεται.