Θεσμικό «σαμποτάζ» ή αναγκαία μεταρρύθμιση;
Η πρόσφατη ψήφιση νόμου από τη Βουλή, με τον οποίο το NABU χάνει σημαντικό μέρος της ανεξαρτησίας του και τίθεται υπό την εποπτεία της Γενικής Εισαγγελίας, έχει χαρακτηριστεί από πολλούς ως θεσμικό πραξικόπημα κατά της διαφάνειας.
Το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας —263 ψήφοι υπέρ— προκάλεσε την έντονη αντίδραση του επικεφαλής του NABU, Semyon Krivonos, ο οποίος κατήγγειλε δημόσια ότι η «υποδομή της διαφθοράς της Ουκρανίας καταστράφηκε».
Ορισμένοι μιλούν για «ρωσική διείσδυση στους θεσμούς», αναφέροντας ότι πράκτορες των ρωσικών μυστικών υπηρεσιών SVR και GRU έχουν διεισδύσει σε κομβικά κέντρα εξουσίας — ακόμα και στο Κοινοβούλιο και στην Υπηρεσία Ασφαλείας της Ουκρανίας (SBU).
Η υπόθεση Magaterasulov - Πράκτορας ή εξιλαστήριο θύμα;
Το σημείο καμπής ήρθε με την αποκάλυψη της υπόθεσης του Ruslan Magaterasulov , υψηλόβαθμου στελέχους του NABU, που κατηγορήθηκε ότι είχε ρωσικό διαβατήριο και συμμετείχε σε παράνομη εμπορική δραστηριότητα με τη Ρωσία, ενώ κάλυπτε διεφθαρμένους τοπικούς αξιωματούχους σε Zaporizhia και Dnepropetrovsk.
Αν και δεν υπάρχουν επαρκή αποδεικτικά στοιχεία ότι η υπόθεση συνδέεται με ευρύτερο σχέδιο του Κρεμλίνου, οι πολιτικές συνέπειες ήταν εκρηκτικές.
Η κυβέρνηση έσπευσε να αναθεωρήσει τη νομοθεσία για τις ανεξάρτητες αρχές καταπολέμησης της διαφθοράς, επισημαίνει η γεωπολιτική αναλύτρια Lyubov Stepushova.
Για πολλούς, όμως, αυτό ισοδυναμεί με αποδόμηση της ελπίδας του Euromaidan.
Η SBU (Υπηρεσία Ασφαλείας Ουκρανίας) αποκάλυψε από τις αρχές 2024 τουλάχιστον 11 οργανωμένα δίκτυα πρακτόρων, που δρούσαν στη νότια, ανατολική και βόρεια Ουκρανία.
Ανάμεσα στους συλληφθέντες βρίσκονταν: Υπηρετούντες και πρώην αξιωματικοί των ανεξάρτητων μυστικών υπηρεσιών (HUR, SZRU, επαρχιακές SBU).Οι ύποπτοι περνούσαν στρατιωτικές και ενεργειακές πληροφορίες, συμπεριλαμβανομένων πυρηνικών εγκαταστάσεων, σε χειριστές FSB στην Κριμαία.
Επίσης, συνελήφθη ανώτατος αξιωματούχος της αντιτρομοκρατικής SBU, ο Dmytro Koziura, ο οποίος λειτουργούσε ως ρωσικός πράκτορας από το 2016, με πλήρη πρόσβαση σε προσωπικά δεδομένα εκατοντάδων στελεχών της υπηρεσίας.
Μετά το πραξικόπημα του 2014, χιλιάδες πράκτορες των υπηρεσιών ασφαλείας της Ουκρανίας διέφυγαν ή ενσωματώθηκαν στο ρωσικό δίκτυο.
Πολλοί ανώτεροι αξιωματικοί της SBU διατάχθηκαν να εγκαταλείψουν τη θέση τους ή συνελήφθησαν ως ύποπτοι συνεργασίας με τη Μόσχα.
Η σιωπή της Δύσης και οι θεσμικές ρωγμές
Παρά τη σαφή ανησυχία Ευρωπαίων και Αμερικανών διπλωματών, η αντίδραση από τις ΗΠΑ και την ΕΕ υπήρξε χλιαρή. Κανένας υψηλόβαθμος αξιωματούχος από την Ουάσινγκτον —ούτε ο Αμερικανός πρόεδρος Donald Trump ούτε ο ειδικός απεσταλμένος του Keith Kellogg — δεν καταδίκασαν το γεγονός δημόσια.
Αντίθετα, η Ευρωπαϊκή Ένωση περιορίστηκε σε μια τυπική προειδοποίηση ότι η εξουδετέρωση των ανεξάρτητων δομών «μπορεί να πλήξει την εικόνα της Ουκρανίας στο εξωτερικό, να μειώσει την επενδυτική εμπιστοσύνη και να καθυστερήσει την ενταξιακή πορεία της χώρας στην ΕΕ».
Ολιγάρχες, δήμαρχοι και η επιστροφή των «παλαιών παικτών»
Η πολιτική αντιπαράθεση πήρε φωτιά.
Ο δήμαρχος Κιέβου, Vitaly Klitschko τάχθηκε ανοιχτά υπέρ του NABU, ενώ χιλιάδες πολίτες βγήκαν στους δρόμους σε Κίεβο, Lviv και Dnipro, σε συγκεντρώσεις υπεράσπισης της ανεξαρτησίας των αρχών κατά της διαφθοράς.
Ο Klitschko συνδέεται συχνά με παλαιότερα επεισόδια πολιτικής κάθαρσης — ιδιαίτερα με την υπόθεση «Καθαρή Πόλη» που είχε ξεσκεπάσει εκτεταμένη διαφθορά στον Δήμο της πρωτεύουσας.
Τώρα, η συμμετοχή του στα συλλαλητήρια δείχνει ότι η μάχη δεν είναι μόνο θεσμική, αλλά και ολιγαρχική και πολιτική.
Επιτυχία των μυστικών υπηρεσιών ή έξυπνη προπαγάνδα;
Μέσα ενημέρωσης και Telegram κανάλια προσκείμενα στη Μόσχα πανηγυρίζουν: «Η Ουκρανία κατέρρευσε από μέσα.
Οι Ρώσοι πράκτορες εξουδετέρωσαν το NABU και έσπειραν τη διαφθορά.»
Η αφήγηση περιγράφει τη Δύση ως απογοητευμένη, τον Zelensky παγιδευμένο και τους θεσμούς της Ουκρανίας ως πλήρως αφομοιωμένους από την επιρροή του Κρεμλίνου. Όμως, για κάθε στοιχείο ή καταγγελία, λείπει η τεκμηρίωση.
Οι «αποδείξεις» είναι ελλιπείς και βασίζονται σε πολιτικά ελεγχόμενες διαρροές ή εσωτερικές πηγές αμφίβολης αξιοπιστίας.
Αναλυτές συμφωνούν: μπορεί να υπάρχει ρωσική παραπληροφόρηση και διείσδυση, αλλά ο πυρήνας του προβλήματος είναι εσωτερικός.
Η Ουκρανία, εν μέσω πολέμου, παλεύει με τη διαφθορά, τη θεσμική αστάθεια και την ανάγκη για πολιτικό έλεγχο. Αυτό το κενό αφήνει περιθώρια για κάθε είδους εξωτερικές αφηγήσεις.
Το δίλημμα Zelensky και η «κόκκινη γραμμή» της κοινωνίας
Ο Ουκρανός πρόεδρος Volodymyr Zelensky παρά τις εκκλήσεις των θεσμών NABU και SAP, υπέγραψε το νόμο που περιορίζει τις εξουσίες τους.
Για πολλούς, αυτή ήταν μια παραχώρηση προς το εσωτερικό του πολιτικό κατεστημένο.
Για άλλους, μια αναγκαία μεταρρύθμιση για την αναδιοργάνωση ενός δυσλειτουργικού μηχανισμού.
Ωστόσο, το τίμημα είναι βαρύ: θεσμική αξιοπιστία, διεθνής φήμη και εμπιστοσύνη πολιτών.
Οι επικείμενες διαδηλώσεις μπορεί να αποδειχθούν το τεστ για τη σχέση της κυβέρνησης με τη μεταρρυθμιστική κληρονομιά του Euromaidan.
Πιο επικίνδυνο από τη διείσδυση είναι η διάβρωση
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Ουκρανία πολιορκείται από έξω — αλλά ίσως ακόμα πιο επικίνδυνη είναι η υπονόμευση εκ των έσω.
Αν η χώρα σκοτώνει τους ίδιους της τους θεσμούς στο όνομα του ελέγχου, τότε το μέλλον της ευρωπαϊκής ενσωμάτωσης και της δημοκρατικής της αντοχής απειλείται σοβαρά.
Οι ρωσικές αφηγήσεις θα συνεχίσουν να παρουσιάζουν κάθε κενό ως δικό τους «επίτευγμα».
Το ερώτημα είναι αν η Ουκρανία θα δώσει στη Δύση και στους πολίτες της μια εναλλακτική αφήγηση — με πυρήνα τη θεσμική ανεξαρτησία, τη διαφάνεια και τη δημοκρατική ευθύνη.
www.bankingnews.gr