Ακόμα και υποστηρικτές ή έστω ουδέτεροι παράγοντες απέναντι στην τρομοκρατικής οργάνωση αρχίζουν και αλλάζουν στάση, φωτίζοντας «γκρίζες» ή και παράνομες πτυχές της δραστηριότητάς της Χαμάς.
Μπορείς να έχουν περάσει σχεδόν δυο χρόνια από το ξέσπασμα του πολέμου στη Γάζα, έπειτα από τη σφαγή της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023, ωστόσο, καθ' όλη τη διάρκεια του πολέμου, η Χαμάς κατάφερε να συνεχίσει να χρησιμοποιεί ένα μυστικό σύστημα πληρωμών σε μετρητά για να καταβάλλει τους μισθούς 30.000 δημοσίων υπαλλήλων, συνολικού ύψους 7 εκατομμυρίων δολαρίων (5,3 εκατ. στερλίνες).
Το BBC μίλησε με τρεις δημόσιους υπαλλήλους οι οποίοι επιβεβαίωσαν ότι έλαβαν σχεδόν 300 δολάρια ο καθένας την τελευταία εβδομάδα. Πιστεύεται ότι είναι μεταξύ των δεκάδων χιλιάδων υπαλλήλων που συνεχίζουν να λαμβάνουν κατ' ανώτατο όριο λίγο περισσότερο από το 20% του προπολεμικού τους μισθού κάθε 10 εβδομάδες.
Οι μισθοί που πληρώνει η Χαμάς
Εν μέσω καλπάζοντος πληθωρισμού, ο συμβολικός μισθός –ένα κλάσμα του πλήρους ποσού– προκαλεί αυξανόμενη δυσαρέσκεια μεταξύ των πιστών του κόμματος.
Στη Γάζα, συνεχίζονται οι σοβαρές ελλείψεις τροφίμων –τις οποίες οι ανθρωπιστικές οργανώσεις αποδίδουν στους ισραηλινούς περιορισμούς– και τα αυξανόμενα κρούσματα οξέος υποσιτισμού. Ένα κιλό αλεύρι τις τελευταίες εβδομάδες κόστιζε έως και 80 δολάρια, ποσό που αποτελεί υψηλό όλων των εποχών.
Χωρίς λειτουργικό τραπεζικό σύστημα στη Γάζα, ακόμη και η λήψη του μισθού είναι πολύπλοκη και μερικές φορές επικίνδυνη. Το Ισραήλ εντοπίζει και στοχεύει τακτικά τους διανομείς μισθών της Χαμάς, επιδιώκοντας να διαταράξει την ικανότητα της οργάνωσης να κυβερνά.
Τα κρυπτογραφημένα μηνύματα
Οι υπάλληλοι, από αστυνομικοί μέχρι φορολογικοί υπάλληλοι, συχνά λαμβάνουν ένα κρυπτογραφημένο μήνυμα στα δικά τους τηλέφωνα ή των συζύγων τους, που τους δίνει οδηγίες να πάνε σε μια συγκεκριμένη τοποθεσία, σε μια συγκεκριμένη ώρα για να «συναντήσουν έναν φίλο για τσάι».
Στο σημείο συνάντησης, ένας άνδρας –ή περιστασιακά μια γυναίκα– πλησιάζει τον υπάλληλο και του παραδίδει διακριτικά έναν σφραγισμένο φάκελο που περιέχει τα χρήματα πριν εξαφανιστεί χωρίς περαιτέρω αλληλεπίδραση.
Ένας υπάλληλος του Υπουργείου Θρησκευτικών Υποθέσεων της Χαμάς, ο οποίος δεν θέλει να δώσει το όνομά του για λόγους ασφαλείας, περιέγραψε τους κινδύνους που ενέχει η είσπραξη του μισθού του.
«Κάθε φορά που πηγαίνω να πάρω τον μισθό μου, αποχαιρετώ τη σύζυγο και τα παιδιά μου. Ξέρω ότι μπορεί να μην επιστρέψω», είπε. «Σε πολλές περιπτώσεις, ισραηλινές επιθέσεις έχουν πλήξει τα σημεία διανομής μισθών. Επέζησα από μια που στόχευσε μια πολυσύχναστη αγορά στην πόλη της Γάζας».
Ο Alaa, το όνομα του οποίου έχουμε αλλάξει για να προστατεύσουμε την ταυτότητά του, είναι δάσκαλος που εργάζεται για την κυβέρνηση της Χαμάς και ο μοναδικός που συντηρεί μια οικογένεια έξι ατόμων.
«Έλαβα 1.000 σέκελ (περίπου 300 δολάρια) σε φθαρμένα χαρτονομίσματα – κανένας έμπορος δεν θα τα δεχόταν. Μόνο 200 σέκελ ήταν χρησιμοποιήσιμα – τα υπόλοιπα, ειλικρινά δεν ξέρω τι να τα κάνω», δήλωσε στο BBC.
«Κουρελιασμένα μετρητά»
«Μετά από δυόμισι μήνες πείνας, μας πληρώνουν με κουρελιασμένα μετρητά. Συχνά αναγκάζομαι να πηγαίνω σε σημεία διανομής βοήθειας με την ελπίδα να πάρω λίγο αλεύρι για να ταΐσω τα παιδιά μου. Μερικές φορές καταφέρνω να φέρω στο σπίτι λίγο, αλλά τις περισσότερες φορές αποτυγχάνω».
Τον Μάρτιο, ο ισραηλινός στρατός δήλωσε ότι είχε σκοτώσει τον επικεφαλής των οικονομικών της Χαμάς, Ismail Barhoum, σε επίθεση στο νοσοκομείο Nasser στο Khan Younis. Τον κατηγόρησαν ότι διοχέτευε κεφάλαια στη στρατιωτική πτέρυγα της Χαμάς.
Παραμένει ασαφές πώς η Χαμάς κατάφερε να συνεχίσει να χρηματοδοτεί τις μισθολογικές πληρωμές, δεδομένης της καταστροφής μεγάλου μέρους της διοικητικής και οικονομικής της υποδομής.
Ένας ανώτερος υπάλληλος της Χαμάς, ο οποίος υπηρέτησε σε υψηλές θέσεις και είναι εξοικειωμένος με τις οικονομικές δραστηριότητες της Χαμάς, δήλωσε στο BBC ότι η οργάνωση είχε αποθηκεύσει περίπου 700 εκατομμύρια δολάρια σε μετρητά και εκατοντάδες εκατομμύρια σέκελ σε υπόγειες σήραγγες πριν από τη φονική επίθεση της 7ης Οκτωβρίου 2023 στο νότιο Ισραήλ, η οποία πυροδότησε την καταστροφική ισραηλινή στρατιωτική επιχείρηση.
Αυτά φέρεται να τα επέβλεπαν απευθείας ο ηγέτης της Χαμάς Yahya Sinwar και ο αδελφός του Mohammed – οι οποίοι έκτοτε έχουν σκοτωθεί από ισραηλινές δυνάμεις.
«Οργή για την επιβράβευση των υποστηρικτών της Χαμάς»
Η Χαμάς ιστορικά βασιζόταν στη χρηματοδότηση από τους υψηλούς εισαγωγικούς δασμούς και τους φόρους που επέβαλλε στον πληθυσμό της Γάζας, καθώς και στη λήψη εκατομμυρίων δολαρίων ως υποστήριξη από το Κατάρ.
Οι Ταξιαρχίες Qassam, η στρατιωτική πτέρυγα της Χαμάς που λειτουργεί μέσω ξεχωριστού χρηματοπιστωτικού συστήματος, χρηματοδοτούνται κυρίως από το Ιράν.
Ένας ανώτερος αξιωματούχος της απαγορευμένης Μουσουλμανικής Αδελφότητας με έδρα την Αίγυπτο, μιας από τις πιο ισχυρές ισλαμιστικές οργανώσεις στον κόσμο, δήλωσε ότι περίπου το 10% του προϋπολογισμού τους διοχετεύτηκε επίσης στη Χαμάς.
Για να δημιουργήσει έσοδα κατά τη διάρκεια του πολέμου, η Χαμάς συνέχισε επίσης να επιβάλλει φόρους στους εμπόρους και πούλησε μεγάλες ποσότητες τσιγάρων σε διογκωμένες τιμές, έως και 100 φορές την αρχική τους αξία. Πριν από τον πόλεμο, ένα πακέτο με 20 τσιγάρα κόστιζε 5 δολάρια – τώρα έχει αυξηθεί σε περισσότερα από 170 δολάρια.
Εκτός από χρήμα διανέμει και τρόφιμα
Εκτός από τις πληρωμές σε μετρητά, η Χαμάς έχει διανείμει δέματα τροφίμων στα μέλη της και τις οικογένειές τους μέσω τοπικών επιτροπών έκτακτης ανάγκης, η ηγεσία των οποίων εναλλάσσεται συχνά λόγω των επανειλημμένων ισραηλινών πληγμάτων.
Αυτό έχει τροφοδοτήσει τη δημόσια οργή, με πολλούς κατοίκους της Γάζας να κατηγορούν τη Χαμάς ότι διανέμει βοήθεια μόνο στους υποστηρικτές της και αποκλείει τον ευρύτερο πληθυσμό.
Το Ισραήλ έχει κατηγορήσει τη Χαμάς ότι έκλεψε βοήθεια που εισήλθε στη Γάζα κατά τη διάρκεια της κατάπαυσης του πυρός νωρίτερα φέτος, κάτι που η Χαμάς αρνείται. Ωστόσο, πηγές του BBC στη Γάζα ανέφεραν ότι σημαντικές ποσότητες βοήθειας αφαιρέθηκαν από τη Χαμάς κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου.
Η Nisreen Khaled, μια χήρα που φροντίζει τρία παιδιά μετά τον θάνατο του συζύγου της από καρκίνο πριν από πέντε χρόνια, δήλωσε στο BBC: «Όταν η πείνα χειροτέρεψε, τα παιδιά μου έκλαιγαν όχι μόνο από τον πόνο, αλλά και επειδή έβλεπαν τους γείτονές μας που συνδέονται με τη Χαμάς να λαμβάνουν δέματα τροφίμων και σακιά με αλεύρι».
«Δεν είναι αυτοί η αιτία της δυστυχίας μας; Γιατί δεν εξασφάλισαν τρόφιμα, νερό και φάρμακα πριν ξεκινήσουν την περιπέτειά τους στις 7 Οκτωβρίου;»