Αδιανόητο: Σέρνουν την Ελλάδα στα ευρωπαϊκά δικαστήρια για να αφαιρέσει τις χριστιανικές εικόνες από τις δικαστικές αίθουσες

 

Σε τροχιά ευρωπαϊκής κρίσης εισέρχεται η μακροχρόνια ελληνική πρακτική ανάρτησης θρησκευτικών εικόνων — κυρίως του Χριστού — στις δικαστικές αίθουσες, καθώς το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) κοινοποίησε στην... ελληνική κυβέρνηση δύο προσφυγές οι οποίες εγείρουν ερωτήματα για τη συμβατότητα του μέτρου με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ).

Οι προσφυγές, με αιτούντες την Ένωση Άθεων και ιδιώτες πολίτες, αφορούν δύο υποθέσεις που εκκρεμούσαν ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ) και σχετίζονται άμεσα με ζητήματα θρησκευτικής ελευθερίας: τη διδασκαλία του μαθήματος των Θρησκευτικών και την αναγραφή θρησκεύματος στα απολυτήρια Λυκείου.

 Αίτημα για απομάκρυνση του θρησκευτικού συμβόλου – και διχασμός στο ΣτΕ

Σε αμφότερες τις υποθέσεις, οι προσφεύγοντες είχαν ζητήσει την αφαίρεση της εικόνας του Χριστού από την αίθουσα συνεδριάσεων, επικαλούμενοι την ανάγκη διασφάλισης θεσμικής αμεροληψίας και ανεπηρέαστης κρίσης, δεδομένου του άμεσα θρησκευτικού χαρακτήρα των επίδικων ζητημάτων.

Στην πρώτη υπόθεση (διδασκαλία Θρησκευτικών), το αίτημα απορρίφθηκε χωρίς ουσιαστική εξέταση, ως απαράδεκτο, παρά τη μειοψηφία έξι δικαστών, ένας εκ των οποίων το έκρινε και βάσιμο.
Η κύρια υπόθεση έκλεισε με κατάργηση δίκης, αφού η Εκκλησία της Ελλάδος πέτυχε ακύρωση των επίμαχων υπουργικών αποφάσεων, καθιστώντας την προσφυγή της Ένωσης Άθεων θεωρητικά άνευ αντικειμένου.
Στη δεύτερη υπόθεση (απολυτήρια), το αίτημα εξετάστηκε επί της ουσίας αλλά απορρίφθηκε, με το σκεπτικό ότι η εικόνα αποτελεί «εθιμική πρακτική» που δεν επηρεάζει τη δίκαιη δίκη.
Τρεις δικαστές διαφώνησαν έντονα, χαρακτηρίζοντας την παρουσία της εικόνας αντισυνταγματική και ασύμβατη με τη θρησκευτική ουδετερότητα του κράτους, ιδίως όταν κρίνεται υπόθεση σχετική με τη θρησκευτική ελευθερία.

Τρία πρωτοφανή ερωτήματα του ΕΔΔΑ προς την Ελλάδα

Στις 7 Ιουλίου 2025, το ΕΔΔΑ κοινοποίησε τις προσφυγές στην ελληνική κυβέρνηση, συνοδευόμενες από τρία κρίσιμα ερωτήματα, που τίθενται για πρώτη φορά σε κράτος-μέλος του Συμβουλίου της Ευρώπης με τέτοια σαφήνεια:
Παραβιάστηκε το δικαίωμα σε δίκαιη δίκη, όταν το ΣτΕ αρνήθηκε να αφαιρέσει το θρησκευτικό σύμβολο σε υποθέσεις που σχετίζονται με τη θρησκευτική ουδετερότητα του κράτους;
Η παρουσία της εικόνας συνιστά παρέμβαση στην ελευθερία σκέψης, συνείδησης και θρησκείας των προσφευγόντων (Άρθρο 9 της ΕΣΔΑ); Και αν ναι, ήταν αυτή νόμιμη και αναγκαία σε δημοκρατική κοινωνία;

Υπήρξε διακριτική μεταχείριση εις βάρος των προσφευγόντων λόγω μη ένταξής τους στην κυρίαρχη Ορθόδοξη πίστη (Άρθρο 14 ΕΣΔΑ σε συνδυασμό με τα Άρθρα 6 και 9);

Ευρωπαϊκές διαστάσεις – θεσμική ουδετερότητα στο προσκήνιο

Η υπόθεση έχει προκαλέσει έντονο ενδιαφέρον στη νομική και πολιτική σκηνή, εντός και εκτός Ελλάδας. Αναλυτές εκτιμούν ότι η απόφαση του ΕΔΔΑ θα λειτουργήσει ως πιλότος για τον τρόπο με τον οποίο η θρησκευτική παράδοση συνυπάρχει με την κρατική ουδετερότητα σε μια πολυπολιτισμική Ευρώπη.
Όπως επισημαίνουν συνταγματολόγοι, η εξωτερική ουδετερότητα των δικαστηρίων δεν εξαντλείται στο σκεπτικό των αποφάσεων τους, αλλά περιλαμβάνει και το συμβολικό περιβάλλον εντός του οποίου αυτές εκδίδονται. Η παρουσία θρησκευτικών συμβόλων στις αίθουσες δικαιοσύνης ενδέχεται να εγείρει ερωτήματα για τη θεσμική αμεροληψία.

Τι ακολουθεί;

Η Ελληνική Κυβέρνηση καλείται να απαντήσει εντός καθορισμένου χρονοδιαγράμματος. Στη συνέχεια, οι προσφεύγοντες θα έχουν δικαίωμα υποβολής παρατηρήσεων, ενώ η απόφαση του Δικαστηρίου αναμένεται —όποτε εκδοθεί— να αποτελέσει κομβικό σημείο αναφοράς για τη σχέση κράτους και θρησκείας στον ευρωπαϊκό νομικό πολιτισμό.
Μέχρι τότε, η υπόθεση παραμένει νομικά ανοιχτή και πολιτισμικά και θρησκευτικά «εκρηκτική», ως πυρήνας μιας πολύ ευρύτερης συζήτησης.