Ολόκληρο αυτό το ρεπορτάζ θα μπορούσε να συνοψιστεί σε...
δυο μονάχα αράδες. Φτώχεια είναι να ακυρώνεται η λαχτάρα σε ένα ζευγάρι μάτια – κι όταν αυτά είναι τα μάτια ενός παιδιού, πρόκειται για ακραία βία. Σε λίγες μέρες ο πλανήτης θα τιμήσει την Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη της Φτώχειας, τον αγώνα δηλαδή για μια καλύτερη ζωή. Μαζί του κι η Ελλάδα του… οικονομικού θαύματος, που είναι ωστόσο ταξικά στενό και δεν μας χωράει όλους. Κυρίως αφήνει έξω τα παιδιά που δεν τους έλαχε να γεννηθούν στο «σωστό» οικονομικό πλαίσιο.- 1 στα 3 παιδιά αντιμετώπισε υλική στέρηση στην Ελλάδα το 2024.
- 27,95 των παιδιών αντιμετωπίζουν κίνδυνο φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού.
- 8 στα 10 παιδιά με γονείς που έχουν υποχρεωτική εκπαίδευση αντιμετώπισαν σοβαρές στερήσεις.
- 1 στα παιδιά με γονείς που έχουν ανώτατη εκπαίδευση επίσης στερήθηκε βασικά αγαθά.
ΠΗΓΗ: EUROSTAT
Τα στατιστικά δίνουν «κλειδιά» για να καταλάβει κανείς που βρίσκεται σήμερα η Ελλάδα - καταγράφει θλιβερή πρωτιά στα ποσοστά παιδικής φτώχειας σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση, πάνω και από την Ρουμανία (31,8 %) και την Βουλγαρία (30,4 %), ενώ ο ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι 13,6 %. Την πικρή γεύση ωστόσο αυτής της πραγματικότητας μπορούν ωστόσο να την δώσουν τα παιδιά τα ίδια.
Κόστιζε μόλις 1.29 ευρώ – ήταν ένα ντοσιέ σε ένα πολυκατάστημα αλλά η μαμά του τον είχε ρωτήσει αν είναι σίγουρος ότι το χρειάζεται. Ο Πάνος δεν το χρειαζόταν, το ήθελε μονάχα. Κι έτσι είπε όχι. Αυτή η τοσουδούλικη επιθυμία του για κάτι που δίνει χαρά χωρίς να είναι απολύτως απαραίτητο δεν είναι η μόνη ούτε η πρώτη που ακυρώνεται. Η Μυρσίνη, η μαμά του, πολύ παραστατικά περιγράφει τι σημαίνει αυτό που ονομάζεται «υλική αποστέρηση». «Στα τέλη του μήνα είχα μείνει με 10 ευρώ. Είχαμε πάει με τον γιο μου στην παιδική χαρά για ποδόσφαιρο με τους φίλους του. Περάσαμε τέλεια χωρίς να ξοδέψω τίποτα. Όμως φεύγοντας οι άλλες μαμάδες πρότειναν να πάμε για σουβλάκια. Τα παιδιά ενθουσιάστηκαν, χοροπήδαγαν από τη χαρά τους. Μέσα σε δευτερόλεπτα έπρεπε να βρω δικαιολογία. «Μας περιμένει η γιαγιά με φαγητό». Τι να πω; Ότι δεν έχω λεφτά – όχι για να του πάρω ποδήλατο, αλλά ένα σουβλάκι; Ο γιος μου ήξερε ότι δεν μας περιμένει η γιαγιά. Του είπα ότι ένιωσα ότι αρρωσταίνω. Ένιωσα ντροπή ενώ ξέρω ότι δεν θα έπρεπε…»
- 2.740.051 άτομα ζουν σε συνθήκες φτώχειας στην Ελλάδα
- 0,8% είναι ο ρυθμός αύξησης της φτώχειας στη χώρα μας τη στιγμή που στην ΕΕ μειώνεται κατά -1,1%.
- 82.051 άτομα μπαίνουν στη φάσμα της φτώχειας κάθε χρόνο.
ΠΗΓΗ: ΕΛΣΤΑΤ
Ταξική ντροπή – αυτή τη φράση χρησιμοποιεί ο Θεοδόσης Γκελτής για να περιγράψει αυτό που ένοιωσε η Μυρσίνη κι αναρίθμητες άλλες μαμάδες και μπαμπάδες. Ο Γκελτής είναι εκπαιδευτικός και κοινωνικός λειτουργός στην δυτική Αθήνα. Τον αναζητήσαμε όταν πριν λίγες μέρες έκανε μια ανάρτηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για τα φτωχά παιδιά που συναντά στις τάξεις. Αυτά που είναι μάλλον αόρατα στη δημόσια σφαίρα, αυτά που ζουν ακριβώς στην διπλανή μας πόρτα. «Είναι αυτό που νοιώθει το παιδί που απέφυγε να έρθει στο πάρτι, στην εκδρομή, στη γιορτή», λέει ο Γκελτής. «Το παιδί που τρέμει στην σύγκριση των δώρων, που γυρίζει από άλλη διαδρομή για να μην αποκαλύψει το πραγματικό του σπίτι. Αλλά και τη μαμά που παλεύει και κρύβει και καταπίνει και σιωπά. Ξέρει ότι θα κριθεί για τη μη πλήρωση των καταναλωτικών ιδεών. Μαμάδες προσέρχονται σε εμένα, που εκπροσωπώ την κρατική εξουσία, με το κεφάλι χαμηλά. Για τα 3 σπίτια που άλλαξαν σε 2 χρόνια. Τι και αν τους έγινε έξωση. Τι και αν έτυχαν σε οικογενειακά βραχυκλώματα. Η ντροπή είναι εκεί, αποδυναμωτική και παραλυτική».
Οι εικόνες που μας δίνει ο Γκελτής μοιάζουν με γροθιές στην καλογυαλισμένη εικόνα της Ελλάδας που παρουσίασε πριν λίγες μέρες μιλώντας στον ΣΕΒ ο πρωθυπουργός. «Παιδιά που μιλάνε στα πηγαδάκια τους για τις τιμές των αγαθών στα πηγαδάκια τους. Πόσο κάνει ένα κιλό φέτα και πόσο το κοτόπουλο. Μαμάδες να περιμένουν το λεωφορείο για το τοπικό κέντρο υγείας με τα παιδιά εμπύρετα. Χέρια να τρέμουν στην παραλαβή της λίστας με τα απαραίτητα για το σχολείο. Ψηφίδες ενός μωσαϊκού φτώχειας και αποστέρησης. Απουσία οδοντιατρικής περίθαλψης. Φτωχή διατροφή. Στέρηση δραστηριοτήτων. Η παιδική φτώχεια λαμβάνει εκρηκτικές διαστάσεις εν μέσω των επάλληλων στεγαστικών, πληθωριστικών και ενεργειακών κρίσεων. Τα παιδιά είναι καταστατικά πιο εκτεθειμένα στην φτώχεια και την στέρηση βασικών αγαθών. Όντας εξαρτημένα από το οικογενειακό εισόδημα και βιώνοντας πιο σύνθετες και επιτακτικές ανάγκες επηρεάζονται με έναν τρόπο βάναυσο από τις συνθήκες αυτές».
Σε λίγες μέρες το Ελληνικό Δίκτυο για την Καταπολέμηση της Φτώχειας θα δημοσιοποιήσει την ετήσια έκθεσή του. Λίγο πριν, ζητήσαμε από την πρόεδρο του Δικτύου ένα σχόλιο ειδικά για την παιδική φτώχεια. «Η χώρα μας δεν καταφέρνει να ανταπεξέλθει στις ανάγκες των ευάλωτων πληθυσμών καθώς οι στοχευμένες επιδοματικές πολιτικές είτε δεν είναι αρκετές ως προς τις παροχές σε σχέση με την ακρίβεια και τον πληθωρισμό, (πχ ύψος του ΕΕΕ) είτε καταφέρνουν διαρκώς να αποκλείουν δικαιούχους, χωρίς αυτό να αποτελεί σοβαρή πολιτική εξορθολογισμού ως προς τα επιδόματα», αναφέρει η Μαριανέλλα Κλώκα. «Παρά το γεγονός ότι η χώρα μας έχει επανέλθει σε θετικούς ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης, σε πραγματικούς όρους, το βιοτικό επίπεδο των νοικοκυριών στην Ελλάδα έχει υποβαθμιστεί σε μόνιμη βάση σε σχέση με την περίοδο πριν την κρίση που ξεκίνησε το 2009. Οι οικογένειες με παιδιά επλήγησαν περισσότερο από το μέσο νοικοκυριό, και η υποβάθμιση είναι ακόμα μεγαλύτερη για τις φτωχότερες από αυτές».
Όπως εξηγεί η κα Κλώκα:
- η ισοδύναμη δαπάνη σε ευρώ για τρόφιμα έχει μειωθεί, παρόλο που τα τρόφιμα είναι βασικό αγαθό διαβίωσης.
- τα νοικοκυριά όχι μόνο ξοδεύουν λιγότερα ευρώ για τη διατροφή τους σε σχέση με το 2008, αλλά αγοράζουν και πολύ λιγότερα τρόφιμα με αυτά τα χρήματα, καθώς οι τιμές των τροφίμων έχουν ανέβει αλματωδώς.
- η μέση οικογένεια με ανήλικα παιδιά έχει μειώσει τις δαπάνες της για τρόφιμα περισσότερο από ό,τι το μέσο νοικοκυριό.
- το φτωχότερο 20% έχει μικρότερη δαπάνη για τρόφιμα κατά 25% σε πραγματικούς όρους σε σχέση με 15 χρόνια νωρίτερα.
«Η κυβέρνηση εξακολουθεί να μην ευθυγραμμίζεται με τις συστάσεις του ευρωπαϊκού Συμβουλίου για την εφαρμογή των αρχών του Ευρωπαϊκού Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων και διαφαίνεται εξαιρετικά δύσκολο να καταφέρει να πετύχει τη μείωση της φτώχειας, στο ποσοστό που της αντιστοιχεί, ως το 2030», μας λέει η κα Κλώκα. Όπως δείχνει η συγκριτική ανάλυση των ετών 2021 και 2024,
• έχουν επιδεινωθεί σημαντικά οι συνθήκες διαβίωσης των παιδιών έως 15 ετών στα φτωχά νοικοκυριά.
• παρατηρείται ραγδαία αύξηση στην αδυναμία κάλυψης βασικών αναγκών, όπως καθημερινό γεύμα με πρωτεΐνη, συμμετοχή σε εξωσχολικές δραστηριότητες, δυνατότητα να διοργανώσουν μια γιορτή γενεθλίων ή να καλέσουν φίλους και φίλες των παιδιών στο σπίτι για παιχνίδι, να καλύψουν έξοδα συμμετοχής σε σχολικές εκδρομές, να έχουν κατάλληλο χώρο για μελέτη στο σπίτι και να κάνουν διακοπές μίας εβδομάδας.
«Όταν τις δύο τελευταίες εβδομάδες του μήνα μένεις με 50 ευρώ και τις τελευταίες μέρες με 10 ενώ έχεις πληρώσει σούπερ μάρκετ, ενοίκιο και λογαριασμούς, ε…μάλλον είσαι φτωχός», λέει η Μυρσίνη. «Το μόνο που «βλέπει» το παιδί σου να έχεις αγοράσει για εκείνο είναι το φαγητό και κανά γλυκό. Τα φροντιστήρια, τις δραστηριότητες δεν τα βλέπει σαν κάτι «έξτρα». Δεν είναι σινεμά, θέατρο, παπούτσια ή παιχνίδια. Αυτό που έχει αλλάξει πολύ τα τελευταία 2-3 χρόνια είναι η ασφάλεια που νιώθεις. Γιατί κάποτε μπορεί να μην πλήρωνα ένα λογαριασμό- να έκανα διακανονισμό- και να αγοράσω κάτι που ήθελε ο γιος μου. Ένα παιχνίδι- πύραυλο. Τώρα δεν το κάνω πια. Δεν ξέρω αν θα έχω για τον διακανονισμό, δεν ξέρω καν αν θα μου μείνουν για σούπερ μάρκετ».
«Το μέλλον μιας ολόκληρης γενιάς υποθηκεύεται υπό το βάρος της παιδικής φτώχειας», λέει ο Γκελτής. «Οι έρευνες από τον ευρωαμερικανικό χώρο είναι σαφείς: η φτώχεια στην παιδική ηλικία είναι επίμονο τραύμα, χρόνιο στρες, πηγή αποσταθεροποίησης, αναπτυξιακή πρόκληση, επιβαρυντικός της ανάπτυξης παράγοντας. Φυσικά δε θέλω να θυματοποιήσω άτομα και οικογένειες και να παρουσιάσω την κατάσταση ως πεπρωμένο, αλλά να αναδείξω τις κοινωνικές ευθύνες μας. Και αυτό γιατί η απάντηση στη φτώχεια έρχεται μέσα από κρατικές πολιτικές και κοινοτική φροντίδα. Για να το πω αλλιώς: η απάντηση στη φτώχεια δεν μπορεί να είναι ατομική, παρά μόνο συλλογική».