Ιστορικό της Ανέγερσης του Τείχους του Βερολίνου...
Σύμφωνα με τον ιστότοπο Imperial War Museums, το Βερολίνο είχε διαιρεθεί άτυπα, προτού ανεγερθεί το Τείχος. Μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η Γερμανία χωρίστηκε σε 4 ζώνες κατοχής, υπό τον έλεγχο των ΗΠΑ, της Βρετανίας, της Γαλλίας και της Σοβιετικής Ένωσης.
Οι αμερικανικοί, βρετανικοί και γαλλικοί τομείς θα εντάσσονταν το Δυτικό Βερολίνο και ο σοβιετικός τομέας στο Ανατολικό Βερολίνο. Αυτή η διαίρεση της Γερμανίας και τα χαρακτηριστικά της κατοχής της είχαν επιβεβαιωθεί από τους ηγέτες των Συμμάχων στη Διάσκεψη του Πότσνταμ, η οποία πραγματοποιήθηκε μεταξύ 17 Ιουλίου και 2 Αυγούστου 1945.
Ήδη, από το 1942, είχε αρχίσει να επικρατεί ένα τεταμένο κλίμα μεταξύ των πρώην Συμμάχων για τη μορφή της μεταπολεμικής Ευρώπης. Παράλληλα, και μέχρι το 1945, ΗΠΑ και Σοβιετική Ένωση είχαν αρχίσει να αναδύονται ως ιδεολογικά αντίπαλες υπερδυνάμεις, αποτελώντας προπομπό του Ψυχρού Πολέμου. Η Γερμανία αποτέλεσε πεδίο αναφοράς του Ψυχρού Πολέμου, με το σχίσμα μεταξύ Ανατολής και Δύσης να γίνεται ακόμα πιο έντονο
Το 1949, η Γερμανία χωρίστηκε επίσημα σε δύο ανεξάρτητα έθνη: την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας (Δυτική Γερμανία), σύμμαχος με τις δυτικές δημοκρατίες, και τη Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας (Ανατολική Γερμανία), σύμμαχος με τη Σοβιετική Ένωση. Το 1952, η κυβέρνηση της Ανατολικής Γερμανίας προέβη στη διακοπή της επικοινωνίας των συνόρων της με τη Δυτική Γερμανία, με τα αντίστοιχα σύνορα του Βερολίνου να παραμένουν ανοιχτά.
Εννέα έτη αργότερα και συγκεκριμένα το 1961, υπήρξαν φήμες πως επρόκειτο να ληφθούν μέτρα για ενίσχυση των συνόρων και αποτροπή της περαιτέρω αποχώρησης πολιτών της Ανατολικής Γερμανίας στη Δύση. Στις 15 Ιουνίου του ιδίου έτους, ο ηγέτης της Ανατολικής Γερμανίας Βάλτερ Ούλμπριχτ δήλωσε ότι «κανείς δεν έχει την πρόθεση να χτίσει τείχος», ωστόσο, τη νύχτα της 12ης προς 13η Αυγούστου ξεκίνησε να κατασκευάζεται ένα συρματόπλεγμα γύρω από το Δυτικό Βερολίνο. Μέσα σε μία νύχτα, τα καθιερωμένα σημεία «επικοινωνίας» δυτικού και ανατολικού τομέα διεκόπηκαν, χωρίζοντας οικογένειες και γειτονιές μέσα σε λίγες ώρες.
Αυτό το πρώιμο οδόφραγμα από συρματόπλεγμα, θα γινόταν ένα τείχος δεκάδων χιλιομέτρων, το οποίο θα εξελισσόταν σε μία οχυρωμένη τσιμεντένια κατασκευή που θα περικύκλωνε το Δυτικό Βερολίνο και θα το απομόνωνε από την γύρω ανατολικογερμανική επικράτεια.
Χαρακτηριστικά του Τείχους του Βερολίνου
Όπως υπογραμμίζει το Imperial War Museums, το Τείχος του Βερολίνου δεν ήταν ένα, αλλά δύο τείχη. Τα τείχη είχαν μήκος 155 χιλιόμετρα και ύψος 4 μέτρα, ενώ χωρίζονταν από έναν αυστηρά φρουρούμενο, ναρκοθετημένο διάδρομο γης, γνωστό ως «λωρίδα του θανάτου».
Τα Τείχη βρίσκονταν υπό συνεχή επιτήρηση ένοπλων ανατολικογερμανών συνοριοφυλάκων, οι οποίοι είχαν εξουσιοδότηση να πυροβολούν όποιον προσπαθούσε να δραπετεύσει στο Δυτικό Βερολίνο. Μέχρι το 1989, το Τείχος του Βερολίνου είχε 302 παρατηρητήρια.
Στο διάστημα της ύπαρξης του Τείχους του Βερολίνου έχασαν τουλάχιστον 100 άνθρωποι τη ζωή τους στην προσπάθεια να το διασχίσουν, ενώ εκατοντάδες άλλοι πολίτες έχασαν τη ζωή τους προσπαθώντας να διασχίσουν άλλα οχυρωμένα συνοριακά σημεία.
Η Πτώση του Τείχους του Βερολίνου
Το βράδυ της 9ης Νοεμβρίου 1989, οι αρχές της Ανατολικής Γερμανίας άνοιξαν τα σημεία διέλευσης των συνόρων μεταξύ Ανατολικού και Δυτικού Βερολίνου, πυροδοτώντας την αυθόρμητη κατεδάφιση του Τείχους του Βερολίνου, το οποίο χώριζε την πόλη από τις 13 Αυγούστου 1961.
Σύμφωνα με τον ιστότοπο Bruegel, η πτώση του Τείχους χαρακτηρίστηκε κρίσιμη στιγμή για την επανένωση της Γερμανίας και για την πτώση του λεγόμενου Σιδηρούν Παραπετάσματος, το οποίο χώριζε τα δυτικά και ανατολικά τμήματα της Ευρώπης μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Το κυβερνών Κομμουνιστικό Κόμμα της Ανατολικής Γερμανίας προέβη στην ιστορική κίνηση να επιτρέψει στους πολίτες να μεταβούν προς τη Δύση, καθιστώντας το Τείχος του Βερολίνου απαρχαιωμένο και υπό αμφισβήτηση τα σύνορα μεταξύ των δύο κρατών.
Σύμφωνα με την Anna Tomforde, η απόφαση ανακοινώθηκε από τον Γκύντερ Σαμπόφσκι, μέλος του πολιτικού γραφείου, μετά τη δεύτερη ημέρα της συνεδρίασης της κεντρικής επιτροπής στο Ανατολικό Βερολίνο. Δήλωσε ότι θα τεθεί σε ισχύ αμέσως και θα διαρκέσει μέχρι να ψηφιστούν νέοι ταξιδιωτικοί κανονισμοί.
Λίγο αργότερα, το επίσημο πρακτορείο ειδήσεων ADN μετέδωσε ότι δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι, πολλοί από τους οποίους πιθανότατα δεν γνώριζαν τους νέους ταξιδιωτικούς κανόνες, βγήκαν στους δρόμους σε αρκετές πόλεις απαιτώντας ελεύθερες εκλογές και απελευθέρωση των μετακινήσεων. Με τη μετάδοση των ειδήσεων, μπλοκαρίστηκε το τηλεφωνικό κέντρο τους, λόγω χιλιάδων τηλεφωνημάτων από πολίτες που ήθελαν περαιτέρω πληροφορίες.
Οι κάτοικοι της Ανατολικής Γερμανίας θα μπορούν να λαμβάνουν βίζες εξόδου χωρίς καθυστέρηση, επιτρέποντάς τους να περνούν στη Δύση μέσω όλων των συνοριακών σημείων εντός του Βερολίνου και κατά μήκος των συνόρων με τη Δυτική Γερμανία. Οι τουρίστες που επιθυμούν να επιστρέψουν στην Ανατολική Γερμανία μπορούν επίσης να λάβουν άμεση άδεια. Λόγω του χαρακτήρα της απόφασης, δεν θα χρειάζονται διαβατήρια.
Εντός ολίγων ωρών, πολίτες της Ανατολικής Γερμανίας, με τα πόδια και με οχήματα, ξεκίνησαν να φτάνουν στη Δυτική Γερμανία και το Δυτικό Βερολίνο. Η δυτικογερμανική τηλεόραση μετέδωσε ότι ένα ζευγάρι διέσχισε το σημείο ελέγχου Bornholmer Strasse στο Δυτικό Βερολίνο στις 9:15 μ.μ. (8:15 GMT) με ταυτότητες σφραγισμένες με τις βίζες νέου τύπου.
Η Γερμανία επανενώθηκε στις 3 Οκτωβρίου 1990, 11 μήνες μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου.
Η Ενοποίηση της Γερμανίας μετά την Πτώση του Τείχους
Όπως σημειώνει ο Tony Judt στο βιβλίο του «Η Ευρώπη μετά τον πόλεμο», η απελευθέρωση της ανατολικής Ευρώπης από τον κομμουνισμό καθορίστηκε από τα γεγονότα στη Γερμανία.
Η γερμανική επανένωση θεωρήθηκε από τον Judt ως μία επιτυχία του Δυτικογερμανού καγκελαρίου Χέλμουτ Κολ. Ήδη, λίγες μέρες μετά την πτώση του Τείχους στις 9 Νοεμβρίου 1989, στις 28 του ίδιου μήνα, παρουσίασε στην ομοσπονδιακή Βουλή ένα πενταετές πρόγραμμα προσεκτικών βημάτων στην κατεύθυνση της ενότητας της Γερμανίας. Σε πρώτη φάση, προσπάθησε να ανακόψει τα μεγάλα κύματα Ανατολικογερμανών προς τη Δύση, οδηγώντας τη Δύση στην Ανατολή.
Ως εκ τούτου, αυτή η ενοποίηση θα μπορούσε να επιτευχθεί μέσω της νομισματικής ένωσης, με την πολιτική να ερχόταν αναπόφευκτα. Στις εκλογές του Μαρτίου 1990 στην Ανατολική Γερμανία, οι χριστιανοδημοκράτες υποψήφιοι κατέβηκαν με πρόγραμμα για ενοποίηση. Ο σχηματισμός τους «Συμμαχία για τη Γερμανία» σάρωσε στις εκλογές, λαμβάνοντας το 48% των ψήφων. Η πρώτη πράξη της νέας πλειοψηφίας στο Volkskammer της Λαοκρατικής Δημοκρατίας της Γερμανίας, η οποία αντιπροσώπευε έναν συνασπισμό CDU-SPD-Φιλελευθέρων υπό την ηγεσία του Λόταρ ντε Μαιζιέρ, ήταν η δέσμευση για γερμανική ενότητα.
Με γνώμονα αυτή τη δέσμευση, στις 18 Μαΐου 1990, υπογράφτηκε από τις δύο Γερμανίες η «νομισματική, οικονομική και κοινωνική ένωση», όπου την 1η Ιουλίου τέθηκε σε ισχύ μια κρίσιμη ρήτρα, η επέκταση του Deutchmark στην Ανατολική Γερμανία. Αυτή η ενέργεια είχε ως αποτέλεσμα οι Ανατολικογερμανοί να μπορούν να ανταλάσσουν τα ανατολικά μάρκα με Deutchmark στην εξαιρετικά επωφελή ισοτιμία 1:1. Παράλληλα, τα ημερομίσθια και οι μισθοί της Λαοκρατικής Δημοκρατίας της Γερμανίας επρόκειτο να πληρώνονται σε Deutchmark. Η συγκεκριμένη πολιτική συνέβαλε στην παραμονή των κατοίκων της Ανατολικής Γερμανίας στον τόπο τους, με ισοτιμία όμως που μπορούσε να τους δώσει ένα σαφώς καλύτερο βιοτικό επίπεδο.
Στις 23 Αυγούστου, στη βάση προσυμφωνίας με τη Βόννη, το Volkskammer ψήφισε την ένταξη στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας. Μία εβδομάδα αργότερα, υπογράφηκε η Συνθήκη Ενοποίησης, η οποία προέβλεπε απορρόφηση της Λαοκρατικής Δημοκρατικής Δημοκρατίας από την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας. Στις 3 Οκτωβρίου 1990 η συνθήκη τέθηκε σε ισχύ.
Μνημείο του Τείχους του Βερολίνου
Σύμφωνα με τον ιστότοπο Gedenkstatte Berliner Mauer, το μνημείο του Τείχους του Βερολίνου εκτείνεται εκατέρωθεν της οδού Μπερνάουερ Στράσε. Η υπαίθρια έκθεση, η οποία χρησιμοποιεί την οδό Μπερνάουερ Στράσε για να απεικονίσει την ιστορία του Τείχους του Βερολίνου, παρουσιάζεται στην πρώην συνοριακή λωρίδα, η οποία βρισκόταν στην πλευρά των συνόρων του Ανατολικού Βερολίνου.
Στην περιοχή βρίσκεται, επίσης, το επίσημο μνημείο αφιερωμένο στη μνήμη της διχασμένης πόλης και των θυμάτων της περιόδου. Εκεί βρίσκεται και το Παράθυρο της Μνήμης. Στο ίδιο τμήμα βρίσκεται το Παρεκκλήσι της Συμφιλίωσης και τα ανασκαμμένα θεμέλια μιας πρώην πολυκατοικίας, της οποίας η πρόσοψη αποτελούσε μέρος του συνοριακού τείχους μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1980.
Πηγές: iwm.org.uk, bruegel.org, theguardian.com, stiftung-berliner-mauer.de, Η Ευρώπη μετά τον πόλεμο (Tony Judt)
https://www.documentonews.gr/