Με λόγια που πάγωσαν το ακροατήριο, ο Draghi προειδοποίησε ότι «σχεδόν κάθε αρχή πάνω στην οποία οικοδομήθηκε η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι υπό επίθεση».
Ο άνθρωπος που έσωσε το ευρώ κατά τη μεγάλη κρίση χρέους, μίλησε τώρα σαν προφήτης κινδύνου:
«Χτίσαμε την ευημερία μας πάνω στο ανοιχτό πνεύμα και την πολυμέρεια –τώρα μας περικυκλώνουν ο προστατευτισμός και η μονομερής δράση.
Πιστέψαμε στη διπλωματία– τώρα επιστρέφει η ωμή στρατιωτική ισχύς».
Και το ερώτημα που εκτόξευσε συγκλόνισε: «Πόσο σοβαρή πρέπει να γίνει μια κρίση για να ενώσουν τις δυνάμεις τους οι ηγέτες μας και να δράσουν;»…
Ο Draghi δεν μάσησε τα λόγια του. Μίλησε για μια Ευρώπη κουρασμένη, διχασμένη, παραλυμένη από τη γραφειοκρατία και τις ατέρμονες διαδικασίες.
Μια Ευρώπη που, όπως είπε, «ζει ακόμα με τους κανόνες ενός κόσμου που δεν υπάρχει πια».
Η πρότασή του; Ένας ρεαλιστικός φεντεραλισμός — μια Ευρώπη των «προθύμων», όπου όσοι έχουν το θάρρος να συνεργαστούν θα προχωρήσουν χωρίς να κρατιούνται πίσω από τους διστακτικούς.
«Δεν μπορούμε να περιμένουμε επ’ άπειρον.
Ο κόσμος αλλάζει πιο γρήγορα απ’ ό,τι η Ευρώπη μπορεί να αντιδράσει», τόνισε.
Ο Draghi περιέγραψε με ακρίβεια τις αδυναμίες της σημερινής ΕΕ: Καμία κοινή άμυνα απέναντι στις απειλές, ενεργειακή ανασφάλεια, τεχνολογική εξάρτηση από ΗΠΑ και Κίνα, απώλεια εμπιστοσύνης των πολιτών.
Και έκλεισε με μια φράση που ηχεί σαν προειδοποίηση – ή σαν τελευταία ευκαιρία:
«Η Ευρώπη πρέπει να πάψει να ενεργεί από φόβο μήπως παρακμάσει, και να αρχίσει να δρα με υπερηφάνεια για όσα μπορεί ακόμα να πετύχει».
Ο Draghi χτύπησε το καμπανάκι.
Το ερώτημα είναι αν οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα τον ακούσουν – ή αν θα περιμένουν την επόμενη κρίση να τους καταπιεί.
Η ομιλία
Μεγαλειότατε, Βασιλικές Υψηλότητες, Εξοχότατοι, διακεκριμένοι βραβευθέντες, κυρίες και κύριοι,
Είναι εξαιρετική τιμή να λαμβάνω αυτό το βραβείο. Το αποδέχομαι όχι μόνο με ευγνωμοσύνη, αλλά και με βαθύ αίσθημα ευθύνης απέναντι σε ένα έργο που έχει καθορίσει την επαγγελματική μου ζωή.
Η δημόσια υπηρεσία μου στην Ιταλία ξεκίνησε με τις διαπραγματεύσεις για τη Συνθήκη του Μάαστριχτ. Έκτοτε, η οικοδόμηση της Ευρώπης αποτελεί κεντρική αποστολή της καριέρας μου — τόσο ως επικεφαλής εθνικών πολιτικών, όσο και ως επικεφαλής του ιταλικού Υπουργείου Οικονομικών και, στη συνέχεια, ως πρωθυπουργός και εκπρόσωπος της Ευρώπης, επικεφαλής της ΕΚΤ.
Αλλά σήμερα, οι προοπτικές για την Ευρώπη είναι από τις πιο δύσκολες που θυμάμαι. Σχεδόν κάθε αρχή πάνω στην οποία βασίζεται η Ένωση δέχεται επίθεση.
Χτίσαμε την ευημερία μας πάνω στο ανοιχτό πνεύμα και την πολυμέρεια• τώρα αντιμετωπίζουμε προστατευτισμό και μονομερή δράση.
Πιστεύαμε ότι η διπλωματία θα μπορούσε να αποτελέσει το θεμέλιο της ασφάλειάς μας• τώρα γινόμαστε μάρτυρες της επιστροφής της στρατιωτικής ισχύος ως εργαλείου διεκδίκησης συμφερόντων.
Υποσχεθήκαμε ηγεσία στην κλιματική ευθύνη• τώρα βλέπουμε άλλους να υποχωρούν, καθώς εμείς επωμιζόμαστε το αυξανόμενο κόστος.
Ο κόσμος γύρω μας έχει αλλάξει ριζικά — και η Ευρώπη αγωνίζεται να ανταποκριθεί.
Αυτό εγείρει ένα κρίσιμο ερώτημα: γιατί δεν μπορούμε να αλλάξουμε;
Συχνά μας λένε ότι η Ευρώπη σφυρηλατείται μέσα σε κρίσεις. Αλλά πόσο σοβαρή πρέπει να γίνει μια κρίση για να ενώσουν οι ηγέτες μας τις δυνάμεις τους και να βρουν την πολιτική βούληση να δράσουν;
Μετά τις μεγάλες χρηματοπιστωτικές κρίσεις και τις κρίσεις δημόσιου χρέους, η ΕΚΤ —χάρη και στην ευρωπαϊκή της εντολή— εξελίχθηκε σε έναν πιο ομοσπονδιακό θεσμό• ξεκίνησε επίσης η τραπεζική ένωση.
Έκτοτε, όμως, οι προκλήσεις μας έχουν γίνει ολοένα και πιο περίπλοκες — και τώρα απαιτούν κοινή δράση από τα κράτη-μέλη.
Αφορούν τομείς όπως η άμυνα, η ενεργειακή ασφάλεια και οι τεχνολογίες αιχμής, που απαιτούν ηπειρωτική κλίμακα και κοινές επενδύσεις.
Και σε ορισμένους από αυτούς τους τομείς —ιδίως στην άμυνα και την εξωτερική πολιτική— είναι απαραίτητο ένα βαθύτερο επίπεδο δημοκρατικής νομιμοποίησης.
Δεν έχουμε αλλάξει τον τρόπο διακυβέρνησής μας εδώ και πολλά χρόνια. Σήμερα είμαστε μια ευρωπαϊκή συνομοσπονδία που απλώς δεν μπορεί να καλύψει αυτές τις ανάγκες.
Αυτό αφήνει ευθύνες σε εθνικό επίπεδο που δεν μπορούν πλέον να διαχειριστούν αποτελεσματικά. Και ακόμη κι αν θέλαμε να μεταφέρουμε περισσότερες εξουσίες στην Ευρώπη, αυτό το μοντέλο δεν μας προσφέρει τη δημοκρατική νομιμοποίηση για να το πράξουμε.
Δεν πρόκειται μόνο για ζήτημα νομικών περιορισμών των Συνθηκών της ΕΕ. Ο βαθύτερος περιορισμός είναι ότι, αντιμέτωποι με αυτόν τον νέο κόσμο, δεν έχουμε δημιουργήσει μια κοινή εντολή —εγκεκριμένη από τους πολίτες— για αυτό που, ως Ευρωπαίοι, πραγματικά σκοπεύουμε να επιτύχουμε μαζί.
Όχι από όνειρο, αλλά από ανάγκη, το μέλλον της Ευρώπης πρέπει να είναι μια πορεία προς τον φεντεραλισμό.
Αλλά, όσο επιθυμητή κι αν είναι μια πραγματική ομοσπονδία, θα απαιτούσε πολιτικές συνθήκες που δεν υπάρχουν σήμερα. Και οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε είναι πολύ επείγουσες για να περιμένουμε μέχρι να εμφανιστούν.
Ένας νέος, ρεαλιστικός φεντεραλισμός είναι επομένως η μόνη βιώσιμη οδός.
Είναι ένας φεντεραλισμός βασισμένος σε συγκεκριμένα ζητήματα, ευέλικτος και ικανός να ενεργεί εκτός των πιο αργών μηχανισμών της διαδικασίας λήψης αποφάσεων της ΕΕ.
Θα οικοδομηθεί από «συνασπισμούς των προθύμων» γύρω από κοινά στρατηγικά συμφέροντα — αναγνωρίζοντας ότι τα ποικίλα πλεονεκτήματα της Ευρώπης δεν απαιτούν από κάθε χώρα να κινείται με τον ίδιο ρυθμό.
Φανταστείτε χώρες με ισχυρούς τεχνολογικούς τομείς να συμφωνούν σε ένα κοινό πλαίσιο που επιτρέπει στις εταιρείες τους να αναπτύσσονται ραγδαία•
έθνη με προηγμένες αμυντικές βιομηχανίες να συγκεντρώνουν την έρευνα και την ανάπτυξη και να χρηματοδοτούν κοινές προμήθειες•
ηγέτες της βιομηχανίας να επενδύουν από κοινού σε κρίσιμους τομείς, όπως οι ημιαγωγοί, ή σε υποδομές δικτύου που μειώνουν το ενεργειακό κόστος.
Αυτός ο ρεαλιστικός φεντεραλισμός θα επέτρεπε στους πιο φιλόδοξους να δράσουν με την ταχύτητα, την κλίμακα και την ένταση άλλων παγκόσμιων δυνάμεων. Και, εξίσου σημαντικό, θα μπορούσε να βοηθήσει στην ανανέωση της δημοκρατικής δυναμικής της Ευρώπης.
Επειδή η ένταξη θα απαιτούσε από τις εθνικές κυβερνήσεις να κερδίσουν δημοκρατική υποστήριξη για συγκεκριμένους κοινούς στόχους — γεγονός που θα αποτελούσε μια κατασκευή κοινού σκοπού από τη βάση προς την κορυφή, όχι μια επιβολή από τα πάνω.
Όποιος θέλει να συμμετάσχει μπορεί να το κάνει• ενώ όσοι επιδιώκουν να εμποδίσουν την πρόοδο δεν θα μπορούν πλέον να σταματούν τους άλλους.
Με λίγα λόγια, προσφέρει ένα όραμα για την Ευρώπη με σιγουριά — και ένα όραμα στο οποίο οι πολίτες μπορούν να πιστέψουν.
Μια Ευρώπη όπου οι νέοι βλέπουν το μέλλον τους.
Μια Ευρώπη που αρνείται να ποδοπατηθεί.
Μια Ευρώπη που δεν ενεργεί από φόβο μήπως παρακμάσει, αλλά από υπερηφάνεια για όσα μπορεί ακόμη να πετύχει.
Πρέπει να προσφέρουμε αυτό το όραμα, αν θέλουμε η Ευρώπη να ανανεωθεί. Και είμαι βέβαιος ότι μπορούμε να το κάνουμε.
Σας ευχαριστώ.
www.bankingnews.gr