Πανεπιστημίου Χάρβαρντ και πρώην επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ, Kenneth Rogoff.
Σε συνέντευξή του στην εφημερίδα «Καθημερινή», επικρίνει το Ταμείο για λάθη στην αρχική του προσέγγιση, αλλά και τους Ευρωπαίους για τη στάση τους.
Ο ίδιος στο παρελθόν έχει υποστηρίξει πως το ευρώ μπορεί να διασωθεί αν τα ευρωπαϊκά κράτη προχωρήσουν στη σύσταση μιας πραγματικής και αριθμητικά περιορισμένης πολιτικής ένωσης, η οποία για να επιβιώσει θα πρέπει ορισμένα κράτη να τεθούν εκτός Ευρωζώνης, με πρώτη και καλύτερη την Ελλάδα, όχι απαραίτητα για πάντα, αλλά σίγουρα για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα.
Καλεί τη Γερμανία και τους άλλους εταίρους να αντιληφθούν ότι δεν πρόκειται ποτέ να πάρουν πίσω όλα τα χρήματα που έχουν δώσει και υπό αυτό το πρίσμα, και για το δικό τους συμφέρον, θα πρέπει να βοηθήσουν την Ελλάδα.
Η λιτότητα δεν αποδίδει
«Η λιτότητα δεν αποδίδει. Δεν λειτουργεί. Το σχέδιο ήταν η Ελλάδα και οι άλλες χώρες να εφαρμόσουν διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, να σφίξουν το ζωνάρι, και θεωρούσαν ότι τελικά θα εδημιουργείτο μια αναπτυξιακή δυναμική που θα οδηγούσε σε ανάκαμψη. Προφανώς, εάν έχεις υψηλό δανεισμό και σταματήσουν να σε δανείζουν, αντιμετωπίζεις σοβαρό πρόβλημα, αλλά η λύση δεν είναι η αυστηρή λιτότητα», σημειώνει και προσθέτει πως αυτό δεν αφορά μόνο στην Ελλάδα.
«Είναι αλήθεια πως είχε πολύ βαθιές δυσλειτουργίες, αλλά αφορά και την Ιρλανδία, την Πορτογαλία, την Ισπανία. Είναι τρελό. Δεν μπορούν να υλοποιηθούν και να αποδώσουν αυτές οι πολιτικές χωρίς διαγραφή χρέους. (…) Ιστορικά, εάν δει κανείς τις πτωχεύσεις της Βρετανίας και της Γαλλίας κατά την περίοδο του μεσοπολέμου, που νομίζω είναι μια καλή σύγκριση με αυτό που συμβαίνει σήμερα, το «κούρεμα» που έκαναν ήταν μεταξύ 20% και 25%. Στην περίπτωση της σημερινής Ισπανίας, το χρέος θα μειωνόταν από 90% στο 75%. Αυτό συνέβη με τη Βρετανία και τη Γαλλία τότε. Αν δείτε και το σχέδιο Μπρέιντι, το «κούρεμα» ήταν και εκεί μεταξύ 20% και 25% του ΑΕΠ».
Σε ό,τι αφορά στην Ελλάδα σημειώνει πως «μιλάμε για μια τελείως διαφορετική κατάσταση. Η Ελλάδα χρειάζεται μεγαλύτερο “κούρεμα”. Σαφώς μεγαλύτερο». Στην παρατήρηση ότι υπήρξε «κούρεμα» χρέους προς τους ιδιώτες πιστωτές, απαντά:
«Ναι, εντάξει, αλλά και το χρέος προς τον επίσημο τομέα πρέπει να αναδιαρθρωθεί. Δεν λέω ότι αυτό αρκεί. Η χώρα πρέπει να ανακτήσει την ανταγωνιστικότητά της, απαιτούνται διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, αλλά όλα αυτά δεν πρόκειται να αποδώσουν χωρίς να έχει υπάρξει ένας τρόπος, έστω και σιωπηρός, απομείωσης του χρέους. Όλοι στην Ευρώπη πιστεύουν ότι αυτό τελικά θα γίνει, αλλά δεν θέλουν να μιλούν γι’ αυτό γιατί δεν είναι πολιτικά δημοφιλές».
Επισημαίνει πως το ΔΝΤ θα «έπρεπε να είχε επιμείνει σε “κούρεμα” από τον Μάιο του 2010. Έκαναν λάθος και τώρα το διορθώνουν. Και, φυσικά, αυτό δεν αφορά μόνο την περίπτωση της Ελλάδας».
“Τα χρήματα αυτά έχουν χαθεί”
Όταν του υπενθύμισαν ότι σε σχετική ερώτηση ο Γιοργκ Ασμουσεν απάντησε, εμφανώς εκνευρισμένος, ότι είναι εύκολο για το ΔΝΤ να προκρίνει λύσεις με τα χρήματα των άλλων, ο Kenneth Rogoff απάντησε:
«Ξέρετε κάτι; Τα χρήματα αυτά έχουν χαθεί. Δεν πρόκειται να τα πάρουν πίσω. Δεν ξέρω πώς θα εξελιχθεί το θέμα και τι ακριβώς θα πάρουν, αλλά είναι βέβαιο ότι δεν πρόκειται, είναι αδύνατο, να πάρουν όλο το ποσό. Οπότε, η λογική και το συμφέρον τους επιτάσσουν να έχουν μια εποικοδομητική στάση». Και ο ίδιος συμπλήρωσε: «Όταν μιλάω με τους Γερμανούς και ιθύνοντες άλλων χωρών που έχουν δανείσει την Ελλάδα, μου λένε ότι δεν θέλουν να πουν στους πολίτες τους πως θα αναδιανείμουν τα χρήματά τους σε άλλες χώρες. Αλλά, ξέρετε, κάποια στιγμή χρειάζεται λίγη ειλικρίνεια. Μπορούν να βρουν τρόπους να κάνουν αυτό που απαιτείται, σιωπηρά. Χωρίς τυμπανοκρουσίες. Απλώς, κοιτάζοντας στο παρελθόν και σε άλλα παραδείγματα της πρόσφατης Ιστορίας, έχω καταλήξει στο συμπέρασμα ότι χώρες με τέτοιου μεγέθους χρέη δεν μπορούν να αντεπεξέλθουν στο τεράστιο πρόβλημα που έχουν μόνο με την ανάπτυξη. Η λιτότητα δεν αποδίδει και απαιτείται κάποιος άλλος τρόπος, εκτός της λιτότητας, για την απομείωση του χρέους. Το έχουμε γράψει και το έχουμε πει σε ηγέτες και αρμόδιους πολιτικούς που ζήτησαν τη γνώμη μας».
Δεν φαίνεται, επίσης, να συμφωνεί με τη διαπίστωση του Αντ. Σαμαρά, που θεωρεί ότι η Ελλάδα έχει περάσει από το Grexit στο Grecovery. «Η αίσθησή μου είναι ότι πρόκειται για περίπλοκη υπόθεση. Η Ελλάδα έχει βελτιώσει την ανταγωνιστικότητά της, αλλά κάποιοι δεν το αναγνωρίζουν αυτό στον βαθμό που πρέπει. Οι μισθοί έχουν μειωθεί σημαντικά. Αλλά το “κούρεμα” πρέπει να γίνει και να είναι σημαντικό. Δεν φθάνει ένα 20% ή 30%. Έχουν υπολογίσει ότι αφού γίνουν όλα όσα ζητούν να γίνουν, το χρέος θα βρίσκεται στο 120% ύστερα από δέκα χρόνια. Είναι πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα για να συνεχίζεται ένα τόσο υπερβολικό χρέος».
Τι θα πρέπει να κάνει η Γερμανία
Το ελληνικό πρόβλημα έπρεπε να το είχαν διαχειρισθεί διαφορετικά εξαρχής, τονίζει, και προτρέπει τη Γερμανία να στηρίξει τις χώρες που έχουν ανάγκη.
«Τον Σεπτέμβριο του 2010, στο ΔΝΤ συνέταξαν μια έκθεση όπου ανέφεραν ότι ανεπτυγμένες χώρες δεν χρεοκοπούν ποτέ και ότι δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας. Θα έπρεπε να το είχαν διαχειρισθεί διαφορετικά και πιο αποφασιστικά από την αρχή. Με ένα άμεσο «κούρεμα». Ίσως και με περισσότερες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Έπρεπε να είχε υπάρξει μεγαλύτερη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα και άμεση διαγραφή χρέους προς τον επίσημο τομέα, και το γνωρίζουν. (…) Ο Μάριο Ντράγκι συνέβαλε με κινήσεις όπως ήταν η μείωση των επιτοκίων, που ήταν προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά δεν αρκούν. Είμαστε μπροστά σε μια κοινωνική έκρηξη και αυτό επιτάσσει πιο ριζοσπαστικές κινήσεις. (…) Το κωμικοτραγικό με αυτό το θέμα της λιτότητας είναι πως αρκετοί, όπως ο Κρούγκμαν, υποστηρίζουν πως χρειαζόμαστε μεγάλη ανάπτυξη στη Γερμανία. Εντάξει. Αλλά αυτό δεν αρκεί. Χρειάζεται ανακούφιση στις χώρες που την έχουν ανάγκη. Η Γερμανία δεν χρειάζεται επεκτατική πολιτική. Εχει αρκετή ανάπτυξη. Αυτό που πρέπει να κάνει είναι να στηρίξει τις χώρες που έχουν ανάγκη».
J.Sachs: Ρίξτε βάρος στις εξαγωγές
Η Ελλάδα έχει προοπτική ανάκαμψης, όχι μόνο οικονομική αλλά και για μια καλύτερη ζωή, αφού έφτασε στον πάτο δηλώνει στην “Καθημερινή της Κυριακής” ο Τζέφρι Σακς, καθηγητής του Columbia University και διακεκριμένος οικονομολόγος.
Όπως επισημαίνει, δύο είναι οι βασικοί άξονες για την επίτευξη ανάπτυξης στην περίπτωση της Ελλάδας: το βάρος της κυβέρνησης πρέπει να πέσει στις εξαγωγές, ενώ συγχρόνως η Ευρώπη πρέπει να βοηθήσει στη μείωση του χρέους της χώρας.
Ακόμα, προτρέπει τον Έλληνα πρωθυπουργό να ταξιδέψει με τους κορυφαίους επιχειρηματίες της χώρας στη Μέση Ανατολή, την Αφρική και την Ασία για να γνωρίσουν όλα όσα έχει η Ελλάδα να προσφέρει και προτρέπει την Ελλάδα να αντιγράψει το μοντέλο της Κίνας.
«Άκουσα από πολλούς εδώ στην Ελλάδα να λένε ότι η Γερμανία πρέπει να καταναλώσει περισσότερο για να πωλήσει και η Ελλάδα με τη σειρά της περισσότερο ή ότι αν η Γερμανία δεν μειώσει το εμπορευματικό της πλεόνασμα, η Ελλάδα δεν θα καταφέρει να μειώσει το εμπορευματικό της έλλειμμα. Αυτό θα ίσχυε αν η Ευρωζώνη ήταν ένα κλειστό σύστημα που μπορούσες μόνο να εξάγεις στα κράτη-μέλη της. Η Ελλάδα δεν χρειάζεται τη Γερμανία ή την Ιταλία για να πωλήσει τα προϊόντα της. Η Ελλάδα πρέπει να κοιτάξει στη Μέση Ανατολή αλλά και στην Κίνα», σημειώνει.
«Εσείς μπορεί να ζείτε τις συνθήκες του Κραχ του 1929, όμως αυτό δεν το βιώνει ολόκληρη η παγκόσμια οικονομία, όπως συνέβη τη δεκαετία του ’30. Η αγορά είναι εκεί έξω και είναι τεράστια. Αυτή τη στιγμή, η παγκόσμια οικονομία αθροίζεται σε 90 τρισεκατομμύρια δολάρια και σε αυτήν η Ελλάδα έχει ένα πολύ μικρό κομμάτι», δηλώνει ο ίδιος.