Κινούμενη στα «κόκκινα ποτάμια» του επεκτατισμού που χάραξαν με το σπαθί τους Σελτζούκοι και Οθωμανοί, η τουρκική κινηματογραφική βιομηχανία συνεχίζει να βομβαρδίζει την υφήλιο με ισχυρές δόσεις νέο-οθωμανικής προπαγάνδας.
Ο στόχος της, πολλαπλός: να εξωραΐσει το οθωμανικό παρελθόν υπό την αχλή μιας ιστορικής (αν)αξιοπιστίας, να προωθήσει τις τουρκικές θέσεις στη διεθνή σκηνή, να τονώσει το τουρκικό εθνικό φρόνημα και, μέσα σε όλα αυτά, να δημιουργήσει κι έναν δικό της δραματοποιημένα εξιδανικευμένο «μύθο» τουρκικής υπεροχής. Η σειρά-ντοκιμαντέρ «Οθωμανική Αυτοκρατορία» έκανε προ ημερών το ντεμπούτο της στην πλατφόρμα του Netflix, εκεί όπου η τουρκική κινηματογραφία έχει άλλωστε «παραδοσιακά» την τιμητική της, αναφέρει το ethnos.gr.
του Γιώργου Σκαφιδά
Από όλες κατηγορίες που εμφανίζονται ως επιλογές σήμερα στην πτυσσόμενη μπάρα αναζήτησης του Netflix στην Ελλάδα, η μία τυγχάνει «τουρκική». Τα «τουρκικά» ξεχωρίζουν μάλιστα και ως μια από τις μετρημένες στα δάχτυλα του ενός χεριού καθαρά «εθνικές» επιλογές μεταξύ των εν λόγω κατηγοριών που είναι είτε θεματικές, είτε διεθνείς. Η «πλούσια» σε όγκο, σε budget αλλά και σε δίκτυα διανομής τουρκική φιλμοπαραγωγή προφανώς και δικαιολογεί την ύπαρξη χωριστής σχετικής κατηγορίας.
Είναι το ιδεολογικό περιεχόμενο της εν λόγω παραγωγής, ωστόσο, που θα έπρεπε να μας προβληματίζει, ειδικά όταν εκείνο ξαναγράφει την Ιστορία κατά τρόπο αναθεωρητικό, σβήνοντας τις γενοκτονίες (Αρμένιων και Ποντίων) και δίνοντας «υπόβαθρο» στους μαξιμαλιστικούς επεκτατικούς στόχους της τουρκικής πολιτικής ηγεσίας (εναντίον των Κούρδων στη Συρία, των Ελλήνων στην Κύπρο κ.ά.). Πως; Μέσα από ταινίες όπως: «Τα μπορντό μπερέ» («Bordo Bereliler»), το φιλμ «Οι Τούρκοι έρχονται–Το σπαθί της δικαιοσύνης» («Türkler Geliyor: Adaletin Kılıcı») κ.ά. Αλλά και μέσα από τηλεοπτικές σειρές όπως είναι τα σίριαλ: «Οθωμανική Αυτοκρατορία» («Rise of Empires: Ottoman»), Börü, «Μωάµεθ: ο Κατακτητής του Κόσµου» («Mehmed: Bir Cihan Fatihi»), «Ανάσταση: Ερτογρούλ» («Diriliş: Ertuğrul»), «Ο Τελευταίος Αυτοκράτορας» («Payitaht Abdülhamid») κ.ά.
Η τουρκική κινηματογραφική προπαγάνδα ίσως να εμπνέει ένα κάποιο… δέος λόγω μεγέθους. «Εμπνέει» ωστόσο παράλληλα και… αντίπαλο δέος. Θέσεις «μάχης» απέναντι στην τουρκική προπαγάνδα παίρνουν πλέον άλλες χώρες, με δικές τους ταινίες και τηλεοπτικές σειρές, ταινίες και σειρές που αντικρούουν το αφήγημα του τουρκικού αναθεωρητισμού και τα οράματα περί τουρκικής περιφερειακής παντοδυναμίας.
Ξεκινώντας από τον περασμένο Νοέμβριο, μια τηλεοπτική σειρά με τον τίτλο «Mamalek al-Nar» ή αλλιώς «Kingdoms of Fire» («Βασίλεια της Φωτιάς» ελληνιστί) ξεκίνησε να προβάλλεται στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τη Σαουδική Αραβία και άλλες χώρες του αραβικού κόσμου μέσω του σαουδαραβικού δικτύου Middle East Broadcasting Center (MBC TV). Ο λόγος για μια εντυπωσιακή παραγωγή της εμιρατιανής εταιρείας «Genomedia Studios», μια παραγωγή 14 επεισοδίων που γυρίστηκαν στην Τυνησία με σκηνοθέτη τον καταξιωμένο Βρετανό Πίτερ Γουέμπερ («Το Κορίτσι με το Μαργαριταρένιο Σκουλαρίκι», «Hannibal: Η Αρχή», «Ο Αυτοκράτορας» κ.ά.) και ένα budget περίπου 40 εκατομμυρίων δολαρίων.
Τα «Βασίλεια της Φωτιάς» των Εμιράτων και το δίκτυο MBC της Σαουδικής Αραβίας
Η τηλεοπτική σειρά «Kingdoms of Fire» εξιστορεί τις ηρωικές πράξεις αντίστασης του σουλτάνου Τούμαν Μπέη Β’ των Μαμελούκων της Αιγύπτου απέναντι στις δυνάμεις του Οθωμανού σουλτάνου Σελίμ Α΄ του «σκληρού» ή «Yavuz» (από τον οποίο θα έπαιρνε το όνομά του και το τουρκικό πλωτό γεωτρύπανο «Yavuz»). Ανατρέχει, με άλλα λόγια, πίσω στα γεγονότα των αρχών του 16ου αιώνα, εξιστορώντας την ηρωική αντίσταση των Μαμελούκων στην οθωμανική εισβολή και κατοχή από σκοπιά επικριτική προς το οθωμανικό παρελθόν, πράγμα που δεν αρέσει καθόλου πίσω στην Άγκυρα, εξού και οι αντιδράσεις.
Στον «κόσμο» του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και των συν αυτώ, η οθωμανική περίοδος παρουσιάζεται ως μια εποχή ένδοξης παν-ισλαμικής ενότητας. Για αυτό και η τουρκική ηγεσία αντιδρά έντονα κάθε φορά που κάποιος ασκεί κριτική στην οθωμανικό παρελθόν, πολύ δε περισσότερο εάν αυτός ο κάποιος τυχαίνει να είναι μουσουλμάνος ή Άραβας. Έντονη ήταν για παράδειγμα η αντίδραση του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών όταν ο (μαρωνίτης χριστιανός) πρόεδρος του Λιβάνου, Μισέλ Αούν, αποκήρυξε το περασμένο φθινόπωρο την περίοδο της «οθωμανικής κατοχής» του Λιβάνου ως μια εποχή «κρατικής τρομοκρατίας» και «βασάνων». Για τους παράγοντες, ωστόσο, της τηλεοπτικής σειράς «Βασίλεια της Φωτιάς», η ιστορία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας αντιμετωπίζεται «όχι ως το ζενίθ της πανισλαμικής ενότητας αλλά ως μια σκοτεινή περίοδος για τους Άραβες».
«Ο αραβικός κόσμος έπεσε στο σκοτάδι εξαιτίας της οθωμανικής εισβολής. Και τώρα, έπειτα από όλες τις εγκληματικές πράξεις των Οθωμανών, κάποιοι τους παρουσιάζουν ως προστάτες της θρησκείας και του Ισλάμ. Και τώρα, αυτοί οι νέο-Οθωμανοί λένε πως θα αποκαταστήσουν το μεγαλείο του Ισλάμ. Ο Ερντογάν και οι υποστηρικτές του ισχυρίζονται πως οι Άραβες επιθυμούν την επιστροφή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας», δηλώνει μιλώντας στην εμιρατιανή Gulf News ο προερχόμενος από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα τηλεοπτικός παραγωγός Γιάσερ Χαρέμπ, ιδρυτής της εταιρείας «Genomedia Studios» που βρίσκεται πίσω από τη σειρά «Βασίλεια της Φωτιάς».
Αναφερόμενος στην ίδια τηλεοπτική παραγωγή, ο σαουδαραβικός ιστοχώρος Saudi Gazette υπογραμμίζει ότι εκείνη «αποκαλύπτει την τυραννία των Οθωμανών και την αιματηρή ιστορία τους» ρίχνοντας φως σε μια περίοδο της αραβικής ιστορίας «που έχει παραποιηθεί για να αποκρυφθούν τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν από τους Οθωμανούς».
«Ποιον προσπαθούν να κοροϊδέψουν;», διερωτάται από την πλευρά του, απαντώντας στις επικρίσεις, ο Τούρκος αρθρογράφος και… πρώην βουλευτής του ισλαμοεθνικιστικού Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) Γιασίν Ακτάι μέσα από τις σελίδες της ερντογανικής Yeni Şafak, προτού εξαπολύσει τα πυρά του ενάντια στην εμιρατιανή τηλεοπτική σειρά «Kingdoms of Fire» με την κατηγορία ότι «στοχοποιεί ανοχτά τους Οθωμανούς και, μέσω της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, τη σημερινή Τουρκία».
Μπλόκο στα τουρκικά σίριαλ
Οι Άραβες, ωστόσο, δεν κρύβουν την ενόχλησή τους ενάντια στην τουρκική προπαγάνδα. Ήδη από το 2018, το σαουδαραβικής ιδιοκτησίας τηλεοπτικό δίκτυο MBC με έδρα τα Εμιράτα, το μεγαλύτερο παν-αραβικό δορυφορικό δίκτυο της Μέσης Ανατολής, έχει πάψει να προβάλλει τουρκικές τηλεοπτικές σειρές και ταινίες, προαναγγέλλοντας παράλληλα και την τόνωση της αραβικής τηλεοπτικής παραγωγής για να καλυφθούν τα όποια κενά. Η επίμαχη κίνηση συνιστά ρήξη με το παρελθόν, εάν λάβει κανείς υπόψη ότι το MBC ήταν το πρώτο αραβικό δίκτυο που άρχισε να προβάλλει μεταγλωττισμένες τουρκικές σαπουνόπερες το 2007.
Το Κόκκινο ΠοτάμιΕν έτει 2020 πια, η εμπορική επιτυχία της σειράς «Kingdoms of Fire» έρχεται να λειτουργήσει ουσιαστικά ως κίνητρο στα μάτια πολλών Αράβων δημιουργών. «Πολλοί Αιγύπτιοι συγγραφείς, παραγωγοί και σκηνοθέτες αναζητούν πια ένα νέο θέμα που θα αντικρούει τις δημοφιλείς τουρκικές σειρές και όσα εκείνες υπογραμμίζουν για τις δόξες της οθωμανικής περιόδου», σημειώνει ο Αιγύπτιος δημοσιογράφος Αχμέντ Φουάντ, με άρθρο του στον ιστότοπο Al-Monitor. Ποιο θα μπορούσε να είναι αυτό το «νέο θέμα»; Σύμφωνα με τον Αχμέντ Φουάντ, η ιστορία του γεννημένου στην Καβάλα Μοχάμετ ή Μεχμέτ Αλή Πασά, κυβερνήτη της Αιγύπτου, και του υιού του (του γνωστού στα καθ’ ημάς από την Ελληνική Επανάσταση) Ιμπραήμ Πασά, που στράφηκαν ενάντια στον Οθωμανό σουλτάνο και την Υψηλή Πύλη κατά τους δύο τουρκο-αιγυπτιακούς πολέμου (1831-1833, 1839-1841), είναι ένα από τα θέματα που εξετάζονται εδώ και χρόνια ως υποψήφια προς… δραματοποίηση.
Πίσω στην Ελλάδα, η δραματική σειρά «Το Κόκκινο Ποτάμι», η βασισμένη στο ομότιτλο βιβλίο του Χάρη Τσιρκινίδη, μια τηλεοπτική παραγωγή κινηματογραφικών προδιαγραφών σε σκηνοθεσία του Μανούσου Μανουσάκη που ξεκίνησε να προβάλλεται στο κανάλι Open τον Οκτώβριο του 2019, ξεχωρίζει σήμερα ως η μοναδική ελληνική «απάντηση» στην τουρκική προπαγάνδα, μια προπαγάνδα που επιμένει να αρνείται τη Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου. Σύμφωνα μάλιστα με πληροφορίες, είναι μια «απάντηση» που έχει προκαλέσει ενόχληση και σε εκείνους τους τουρκικούς κύκλους που θα προτιμούσαν η ελληνική κινηματογραφική παραγωγή να περιορίζεται μόνο σε… ριμέικ ρομαντικών τουρκικών ταινιών…
ΠΕΝΤΑΠΟΣΤΑΓΜΑ