Η αναζήτηση του λόγου ύπαρξης αλλά και του ρόλου που διαδραματίζει το ΝΑΤΟ στη διεθνή πολιτική και ασφάλεια τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, και κατ’ επέκταση, η επίδραση και οι δυνατότητες του στην περίπτωση της Ελλάδας γενικότερα, αλλά και στα ελληνοτουρκικά ειδικότερα, αποτελούν... επιτακτικό αντικείμενο έρευνας λόγω των εξελίξεων των τελευταίων μηνών στις σχέσεις Ελλάδας-Τουρκίας.
Πιο συγκεκριμένα, ο ρόλος του ΝΑΤΟ ως μια αμυντική/στρατιωτική συμμαχία, γινόταν αντιληπτός ως το αντίπαλο δέος απέναντι στο Σύμφωνο της Βαρσοβίας, και πιο συγκεκριμένα, απέναντι στην στρατιωτική ισχύ της Σοβιετικής Ένωσης και των συμμάχων της.
Όμως, από την πτώση της ΕΣΣΔ και έπειτα, οι νατοϊκοί βομβαρδισμοί σε πόλεις της σημερινής Σερβίας (τότε Γιουγκοσλαβίας), αλλά και σε χώρες όπως το Αφγανιστάν και η Συρία, δημιουργούν ερωτήματα σχετικά με τον πραγματικό λόγο ύπαρξης του “Βορειοατλαντικού συμφώνου”.
"Αναζητώντας λόγο ύπαρξης.. στα συμφέροντα"
“ Το ΝΑΤΟ είναι ένας οργανισμός ο οποίος δημιουργήθηκε για πολύ συγκεκριμένους λόγους στη διάρκεια του ψυχρού πολέμου και μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης έπρεπε να βρει έναν νέο λόγο ύπαρξης. Αυτόν τον λόγο ύπαρξης προσπαθεί να το βρει, προσαρμοζόμενο στις προκλήσεις του παρόντος και του μέλλοντος. Σε ζητήματα όπως τα ενεργειακά δίκτυα, οι θαλάσσιες μεταφορές και ακόμη κ σε ζητήματα περιβάλλοντος, το ΝΑΤΟ προσπαθεί να δείξει ότι προσαρμόζεται στις νέες επιταγές , όπως αυτές διαμορφώνονται ”, δηλώνει στο Tvxs ο Κωνσταντίνος Φίλης, εκτελεστικός διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων.
Και συνεχίζει, αναφέροντας χαρακτηριστικά πως, “ η πραγματικότητα είναι βέβαια ότι, όπως φαίνεται και στην περίπτωση των κρατών της Ανατολικής Ευρώπης, το ΝΑΤΟ παραμένει ένας μηχανισμός, ο οποίος θέλει να είναι το αντίπαλο δέος απέναντι σε οποιαδήποτε μη δυτική δύναμη θα ήθελε να ισχυροποιηθεί και να ενισχυθεί στρατιωτικά”.
Άλλωστε, η παρουσία του ΝΑΤΟ, σε αρκετά μέρη του πλανήτη αυτήν την στιγμή, καταδεικνύει τη συγκεκριμένη πραγματικότητα, σύμφωνα με τον κ. Φίλη, ο οποίος μάλιστα προσθέτει ότι “ σε θέματα Ασφάλειας , η Ρωσία παραμένει μεγάλη προτεραιότητα για το ΝΑΤΟ και από ότι φαίνεται, υπάρχει επαναπροσανατολισμός προς την Κίνα , που είναι η μεγαλύτερη πρόκληση εδώ και χρόνια για τα αμερικανικά συμφέροντα ”.
Ο λόγος του επαναπροσανατολισμού του ΝΑΤΟ προς την Κίνα, συσχετίζεται άμεσα λοιπόν με τις προκλήσεις που προκύπτουν, για τα αμερικανικά συμφέροντα τα οποία διακυβεύονται. Συμφέροντα, τα οποία ασφαλώς το ΝΑΤΟ προσπαθεί να διασφαλίζει, προασπίζοντας τα. Πιο συγκεκριμένα, ο κ. Φίλης δηλώνει επί αυτού πως : “Στόχος του ΝΑΤΟ παραμένει προώθηση των συμφερόντων συγκεκριμένων κρατών, με προεξέχουσες τις Ηνωμένες Πολιτείες”.
Από το “Ανήκομεν εις την Δύσιν” στη.. δυτική ουδετερότητα
Ασφαλώς, σημαντικά συμφέροντα των Ηνωμένων Πολιτειών, αλλά και άλλων σημαντικών νατοϊκών δυνάμεων, διακυβεύονται σε μια χώρα της Ανατολικής Μεσογείου, ονόματι Ελλάδα. Η Ελλάδα, μέλος του ΝΑΤΟ για πάνω από έξι δεκαετίες, βρισκόταν εντός της αμυντικής/στρατιωτικής συμμαχίας τόσο όταν εκείνη είχε απτούς “λόγους ύπαρξης”, όσο και όταν τους αναζητούσε.
Όμως, λόγω της ουδετερότητας του ΝΑΤΟ στα ελληνοτουρκικά του τελευταίου διαστήματος, φαίνεται πως προκύπτει μια ακόμη αναζήτηση σχετιζόμενη με το ΝΑΤΟ: Τι πραγματικά είναι το ΝΑΤΟ για την Ελλάδα σήμερα.
“Η Ελλάδα είναι μια χώρα, η οποία έκανε την στρατηγική επιλογή του “ανήκομεν εις την Δύσιν”, όπως είχε πει ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, ήδη από τη δεκαετία του ‘50, όταν η χώρα εντάχθηκε στο ΝΑΤΟ. Και η επιλογή αυτή, ενισχύθηκε περαιτέρω λόγω της ένταξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Το ΝΑΤΟ για την Ελλάδα, είναι ένας μηχανισμός, εντός του οποίου συνυπάρχει με την Τουρκία και αυτό κατά κάποιον τρόπο διασφαλίζει τα εθνικά συμφέροντα”, δηλώνει ο κ. Φίλης .
Συνεχίζει όμως, επισημαίνοντας ότι “από την άλλη, έχει αποδειχθεί, και στην περίπτωση των Ιμίων και σε όσα συνέβαιναν το τελευταίο χρονικό διάστημα αλλά και σε περιπτώσεις του παρελθόντος, ότι το ΝΑΤΟ δεν είναι ένας μηχανισμός, στον οποίο η Ελλάδα θα έπρεπε να προσβλέπει να έχει μια ορθή θέση στα ζητήματα που μας ταλανίζουν με την Τουρκία”.
Σύμφωνα και πάλι με τον εκτελεστικό διευθυντή του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων, οι λόγοι που η Ελλάδα δε θα έπρεπε να προσβλέπει σε μια τέτοια θέση εκ μέρους του ΝΑΤΟ είναι δύο: “Αρχικά, καθώς η Τουρκία είναι κράτος-μέλος, έχει τη δυνατότητα να μπλοκάρει οποιαδήποτε απόφαση λόγω της ομοφωνίας που πρέπει να διέπει τις αποφάσεις. Κατά δεύτερον, το ΝΑΤΟ από το 1974 και έπειτα, από την εισβολή δηλαδή της Τουρκίας και την παράνομη κατοχή μέρους της Κύπρου, έχει υιοθετήσει δόγμα Λουνς, το οποίο είναι ένα δόγμα απόλυτης και αυστηρής ουδετερότητας μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας”.
Σύμφωνα με το συγκεκριμένο δόγμα, “κάθε φορά που προκύπτει ένα ζήτημα, υπάρχει μια εξίσωση του επιτιθέμενου και του αμυνόμενου. Με άλλα λόγια, μια εξίσωση ανάμεσα στην Τουρκία και την Ελλάδα. Η εξίσωση αυτή, τείνει να είναι ευνοϊκή προς τη χώρα που διεκδικεί, προς τη χώρα που είναι αναθεωρητική, εν προκειμένω η Τουρκία. Αυτό είναι κάτι που δεν μπορέσαμε να το διορθώσουμε και φαίνεται ότι δε θα μπορέσουμε να το κάνουμε”, όπως κατατοπιστικά δηλώνει ο συνεντευξιαζόμενος.
“Αυτό που δεν πρέπει να περιμένει η Ελλάδα από το ΝΑΤΟ, είναι να να δώσει λύση στα ελληνοτουρκικά”
Όμως, με βάση το συγκεκριμένο δόγμα, το οποίο μάλιστα ακολουθεί πιστά ο σημερινός γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, αλλά και σε συνδυασμό με το γεγονός πως “τα ελληνοτουρκικά ζητήματα είναι τόσο βαθιά και τόσο πολιτικά που δεν μπορεί το ΝΑΤΟ να παίξει το ρόλο του έντιμου διαμεσολαβητή”, όπως αναφέρει ο κ. Φίλης, προκύπτει ένα άλλο ερώτημα: Τι πραγματικά μπορεί να περιμένει η Ελλάδα από το ΝΑΤΟ;
Σύμφωνα με τον κ. Φίλη λοιπόν, “αυτό που δεν πρέπει να περιμένει η Ελλάδα από το ΝΑΤΟ, είναι να δώσει λύση στα ελληνοτουρκικά ζητήματα. Επίσης, σε καμία περίπτωση δε θα έπρεπε η Ελλάδα να δεχθεί μια εμπλοκή του ΝΑΤΟ στη διευθέτηση των διπλωματικών-πολιτικών ζητημάτων που ταλανίζουν την σχέση με την Τουρκία εδώ και δεκαετίες. Αυτό που μπορεί να γίνει όμως, είναι να δημιουργηθεί στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, ένας μηχανισμός αποτροπής κρίσεων”.
Με άλλα λόγια δηλαδή, “ένας μηχανισμός, βάση του οποίου κάθε φορά που φτάνουμε κοντά σε μια κρίση στα ελληνοτουρκικά, να υπάρχουν τα κατάλληλα εργαλεία, μέσω ΝΑΤΟ ή και μεταξύ Ελλάδας-Τουρκίας, οι οποίοι θα αποσοβούν μια τέτοια κατάσταση. Αυτός ο μηχανισμός είναι εφικτός, και οι συζητήσεις έχουν ήδη αρχίσει, καθώς αντιλαμβάνονται τόσο τα κράτη μέλη όσο και το ΝΑΤΟ ως θεσμός, ότι η κατάσταση μπορούσε κάλλιστα να ξεφύγει μεταξύ Ελλάδας-Τουρκίας και ότι ειδικά αν συμβεί κάτι τέτοιο, υπάρχει ενδεχόμενο εμπλοκής και άλλων χωρών του ΝΑΤΟ, όπως είναι η Γαλλία”, όπως αναφέρει ο εκτελεστικός διευθυντής του ΙΔΙΣ .
Σε κάθε περίπτωση λοιπόν, τόσο η δημιουργία ενός τέτοιου μηχανισμού, όπως και η γενικότερη λειτουργία και κατεύθυνση του ΝΑΤΟ διαμορφώνεται και καθορίζεται με βάση ορισμένα γεωπολιτικά και οικονομικά συμφέροντα, τα οποία μάλιστα δικαιολογούν και τον λόγο ύπαρξής του. Υπό αυτό το πρίσμα λοιπόν, μπορεί να γίνει καλύτερα αντιληπτή η στάση του στα ελληνοτουρκικά.
Ειδάλλως, γεννούνται ψεύτικες προσδοκίες, ψευδαισθήσεις και ανυπόστατες απόψεις, οι οποίες κινούνται στο ίδιο μήκος κύματος με τη δήλωση της Kay Bailey Hutchinson, πρέσβειρα των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ. Πιο συγκεκριμένα, η Hutchinson είχε δηλώσει πως: “Εβδομήντα χρόνια ειρήνης και ευημερίας, είναι όσα παρήγαγε το ΝΑΤΟ για την Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική”.
Ευάγγελος Θεοδώρου
tvxs.gr