Για το «κράτος εν κράττει» της Μυκόνου, ενός νησιού το οποίο, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει, έχει καταληφθεί από συμφέροντα, κάνει λόγο σε εκτενές δημοσίευμά του ο Guardian με αφορμή τον άγριο ξυλοδαρμό του αρχαιολόγου Μανώλη Ψαρρού.
Στο ρεπορτάζ με τίτλο η «βία στην Ελλάδα κατά των προσπαθειών να διασωθεί η αρχαία κληρονομιά της Μυκόνου» δίνεται το χρονικό της επίθεσης στον αρχαιολόγο, ο οποίος βρέθηκε με σπασμένα πλευρά, σπασμένη μύτη και μάτια που είχαν μελανιάσει τόσο σοβαρά που εξασθένησαν την όρασή του. Μάλιστα γίνεται λόγο για επαγγελματικά χτυπήματα με γροθιές και κλωτσιές.
Στη συνέχεια, το ρεπορτάζ εστιάζει στις συνέπειες αυτής της επίθεσης.
Καθώς η αστυνομία εντείνει την έρευνά της, το επίκεντρο της έχει πέσει, σταθερά, στο πιο διάσημο κοσμοπολίτικο νησί της Ευρώπης, όπου μια οικοδομική φρενίτιδα έβαλε την αρχαιολογική υπηρεσία, στην οποία έχει ανατεθεί η προστασία της πλούσιας πολιτιστικής κληρονομιάς της Μυκόνου, σε εμπόλεμη κατάσταση με τους κατασκευαστές.
Την τελευταία δεκαετία ο Ψαρρός ήταν επικεφαλής του τμήματος που εκδίδει οικοδομικές άδειες στο hotspot του Αιγαίου.
«Τα πάντα σχετικά με αυτή την επίθεση είναι ενδεικτικά του πόσο εκτός ελέγχου έχει γίνει η κατάσταση στη Μύκονο», λέει η Δέσποινα Κουτσούμπα, η οποία προεδρεύει του Συνδέσμου Ελλήνων Αρχαιολόγων. «Είναι ξεκάθαρο, καθώς δεν υπάρχουν άλλα κίνητρα, ότι επρόκειτο για ένα χτύπημα μαφιόζικου που εκτελέστηκε από ανθρώπους που ακολουθούσαν τον Μανώλη από τη δουλειά. Αφορά τεράστια επιχειρηματικά συμφέροντα και είχε στόχο να προκαλέσει φόβο στις καρδιές των αρχαιολόγων».
Η ελληνική κυβέρνηση φαίνεται να συμφωνεί. Από τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη έως τις αρχές επιβολής του νόμου και τους τοπικούς αξιωματούχους, υπήρξε συναίνεση την περασμένη εβδομάδα ότι η ανομία στην οποία βασίζεται η παράνομη κατασκευή σε έναν από τους πιο δημοφιλείς προορισμούς της Ελλάδας συνδέθηκε με ένα έγκλημα για το οποίο οι δράστες δεν έχουν ακόμη βρεθεί. Για χρόνια, η Μύκονος είναι μια διεθνής πρωτοπορία ως παιδική χαρά για τους πλούσιους. Τα μπαρ, τα εστιατόρια και οι παραλίες του, χώροι που έχουν ολοένα και πιο γιγάντια κέρδη.
Αλλά η βάναυση επίθεση στον Ψαρρό αποκάλυψε επίσης μια πιο σκοτεινή πλευρά: ενός νησιού που έχει καταληφθεί από συμφέροντα που έχουν έρθει για να δουν τη βραχώδη περιοχή σε μια ζώνη του λυκόφωτος πέρα από την εμβέλεια της κεντρικής κυβέρνησης και το μακρύ χέρι του νόμου.
Την Τετάρτη, καθώς ο Μητσοτάκης συγκάλεσε σύσκεψη ανώτερων υπουργών του υπουργικού συμβουλίου για να συζητήσουν την υπόθεση, αξιωματούχοι περιέγραφαν ανοιχτά τη Μύκονο ως «κράτος εν κράτει». Δίνοντας φωνή σε αυτές τις ανησυχίες, ο Έλληνας πρωθυπουργός προειδοποίησε ότι τα μέτρα δημόσιας τάξης θα επιβληθούν. Τις επόμενες ημέρες αναμένεται να μεταβεί στο νησί επιπλέον προσωπικό ασφαλείας, συμπεριλαμβανομένων αστυνομικών, ανακριτών οικονομικού εγκλήματος, επιθεωρητών περιβάλλοντος και κτιρίων. Η καταπολέμηση της παράνομης δόμησης σε αγροτικές περιοχές, τόσο στη Μύκονο όσο και σε γειτονικά νησιά του αρχιπελάγους του Αιγαίου, θα ενταθούν επίσης. «Δεν υπάρχει νησί όπου κάποιοι πιστεύουν ότι είναι υπεράνω του νόμου», είπε ο Μητσοτάκης. «Αυτή είναι μια κατάσταση που θα αντιμετωπιστεί αποφασιστικά».
Η κοινότητα των αρχαιολόγων της Ελλάδας, μια ομάδα όχι μεγαλύτερη από 1000 άτομα, θεωρείται εδώ και καιρό ως οι θεματοφύλακες της εξαιρετικής ιστορικής κληρονομιάς του έθνους. Για πολλούς, η ανθεκτική ομάδα των αφοσιωμένων εκσκαφέων και ερευνητών είναι το τελευταίο ανάχωμα ενάντια στις καταστροφές που συνδέονται όλο και περισσότερο με τον τουρισμό.
Όμως, με τη βιομηχανία να αντιπροσωπεύει το 25% του ΑΕΠ – και μακράν η μεγαλύτερη κινητήρια δύναμη της ελληνικής οικονομίας – είναι μια λεπτή πράξη εξισορρόπησης, που διασφαλίζει την αναγνώριση της ανάγκης των επισκεπτών με τη διατήρηση της φυσικής ομορφιάς που τους παρασύρει στη χώρα.
Η δραματική επιστροφή του τουρισμού μετά την πανδημία δεν είχε βοηθήσει. Με την Ελλάδα να προγραμματίζεται για άλλη μια σεζόν ρεκόρ – πέρυσι ήταν το τρίτο μέρος με τη μεγαλύτερη επισκεψιμότητα στη γη – οι ανησυχίες των αρχαιολόγων αναγκάζονται να περιηγηθούν σε μια περιβόητη αργή γραφειοκρατία δεν έχουν σημασία για τους επενδυτές. Τα πρόστιμα που επιβάλλονται σε παραβάτες για την κατασκευή πολυτελών κατοικιών, ξενοδοχείων και beach bar κοντά ή σε αρχαίες τοποθεσίες, «δεν είναι τίποτα» σε σύγκριση με τα κέρδη που πρέπει να πραγματοποιηθούν, λένε οι ντόπιοι που θρηνούν επίσης για την απείθαρχη ανάπτυξη ενός νησιού που έχει αφήσει πολλούς να μην μπορούν να απολαύσουν , ή να το αντέξουν οικονομικά. Τα τελευταία χρόνια, καθώς η Μύκονος κατευθύνεται σε μια δική της στρατόσφαιρα, επενδυτές από τη Μέση Ανατολή ανακοινώνουν επίσης αμφιλεγόμενα σχέδια για την κατασκευή ενός τουριστικού χωριού με λιμάνι ικανό να ελλιμενίζει superyachts.
«Θέλουμε το κράτος να είναι σύμμαχος για την προστασία του νησιού μας», δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ο δήμαρχος της Μυκόνου, Κωνσταντίνος Κουκάς. «Θέλουμε να ενισχυθούν οι μηχανισμοί ελέγχου και φυσικά αποδοκιμάζουμε κάθε απειλή κατά των κρατικών υπαλλήλων. Σήμερα είναι οι αρχαιολόγοι. Αύριο θα είμαστε εμείς».
Ο Ψαρρός θέλει επίσης να επιστρέψει στη δουλειά μόλις αναρρώσει «γιατί διαφορετικά, ή εάν με απομάκρυναν από τη θέση, θα έστελνα λάθος μήνυμα στους επιτιθέμενούς μου».
Ο χρόνος, λέει η κυρία Κουτσούμπα, είναι ουσιαστικός: την περασμένη εβδομάδα μια γυναίκα συνάδελφος στη Μύκονο έγινε στόχος απειλητικών μηνυμάτων. «Εάν η κυβέρνηση εννοεί αυτό που λέει, θα πρέπει να αρχίσει να κατεδαφίζει παράνομα κτίρια», είπε η επικεφαλής του αρχαιολογικού συλλόγου που θα συμμετάσχει σε συγκέντρωση διαμαρτυρίας έξω από το δημαρχείο την Τρίτη.
«Αυτή τη στιγμή είναι η Μύκονος, αλλά αργότερα θα είναι κάποιο άλλο νησί. Ήρθε η ώρα για δράση και αυτό σημαίνει ότι στέλνονται μπουλντόζες. Είναι η μόνη γλώσσα που θα καταλάβει κανείς. Πρέπει να δοθεί ένα παράδειγμα και πρέπει να δοθεί τώρα».