Πετσόκομμα Μητσοτάκη και καμπανάκι … από “Καθημερινή” : “Τα 60 δισ. που μοιράστηκαν μπορεί να κερδίζουν εκλογές, ωστόσο προκαλούν παρενέργειες, δυναμώνουν αυταπάτες – Αναψε κόκκινο στο ισοζύγιο”

 Το άρθρο με τίτλο – “καμπανάκι” : Αναψε κόκκινο στο ισοζύγιο … δημοσιεύεται στην “Καθημερινή”

Στην πρώτη μεγάλη οικονομική κρίση του 21ου αιώνα, που ξέσπασε το 2007-08 και το τσουνάμι της έφθασε στις ακτές της..

Ευρώπης το 2010, πέντε ευρωπαϊκές χώρες δεν κατάφεραν να αποφύγουν κάποιο πρόγραμμα διάσωσης: η Ελλάδα, η Ιρλανδία, η Πορτογαλία, η Κύπρος και, εν μέρει, η Ισπανία. Από αυτές, μόνο μία, η Ελλάδα, είχε δίδυμα ελλείμματα – δημοσιονομικό και ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Οι άλλες τέσσερις έπασχαν μόνο από ένα μεγάλο έλλειμμα: στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Και αυτό το έλλειμμα ήταν αρκετό, με το ξέσπασμα της κρίσης, για να τις ρίξει στα βράχια.

Στο ισοζύγιο πληρωμών αποτυπώνονται διαρθρωτικά προβλήματα μιας οικονομίας, που συνοψίζονται στη χαμηλή ολική παραγωγικότητά της και, συνεπώς, στη χαμηλή διεθνή ανταγωνιστικότητά της. Οι υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Ενωσης το παρακολουθούν στενά για να ανιχνεύουν πιθανούς κινδύνους ανατροπής της μακροοικονομικής ισορροπίας μιας οικονομίας. Εχουν επεξεργαστεί, μάλιστα, και χρησιμοποιούν ένα κριτήριο-δείκτη: όταν το έλλειμμα του ισοζυγίου μιας χώρας υπερβαίνει το 4% του ΑΕΠ και διατηρείται πάνω από αυτό για αρκετό χρονικό διάστημα, στις Βρυξέλλες χτυπά σήμα κινδύνου και στις διαδικασίες ελέγχου μακροοικονομικών ανισορροπιών ανάβει κόκκινο. Εχει ανάψει για τη χώρα μας.

Το έλλειμμα ισοζυγίου πληρωμών από 2,9% του ΑΕΠ το 2018 και 1,5% του ΑΕΠ το 2019, σκαρφάλωσε στο 6,8% το 2021 και εκτοξεύθηκε στο 10% περίπου το 2022. Εν μέρει αυτή η εκτόξευση οφειλόταν στις αυξημένες τιμές των καυσίμων και στην ταχεία ανάκτηση των (λόγω COVID-19) απωλειών του ΑΕΠ. Αλλά το πρόβλημά μας δεν είναι συγκυριακό. Είναι διαρθρωτικό. Για την Ελλάδα έχει ανάψει κόκκινο. Το έχει κατ’ επανάληψη επισημάνει ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος. Ενα έλλειμμα του ισοζυγίου «που διατηρείται πάνω από 4% του ΑΕΠ μεσοπρόθεσμα έρχεται σε σύγκρουση με τον έλεγχο των μακροοικονομικών ανισορροπιών της Ευρωπαϊκής Ενωσης», προειδοποιεί ο Γ. Στουρνάρας. Εσχάτως, δε, αφυπνίστηκε και η Κομισιόν. Στη δεύτερη έκθεσή της για τη μεταμνημονιακή εποπτεία της Ελλάδας δεν παραβλέπει (όπως πριν…) τα δομικά προβλήματα που συνδέονται με την αυτόματη και απότομη διεύρυνση του ελλείμματος του ισοζυγίου πληρωμών.

Το έλλειμμα του ισοζυγίου αντανακλά την κρίσιμη διαχρονική ανισορροπία ότι η εθνική δαπάνη είναι σημαντικά μεγαλύτερη από την εγχώρια παραγωγή, ένα. Δύο, η διαφορά ανάμεσα στο ΑΕΠ που παράγουμε κι εκείνο που θα μπορούσαμε να παράγουμε με την πλήρη εκμετάλλευση των διαθέσιμων παραγωγικών συντελεστών (το παραγωγικό κενό) έχει μηδενιστεί. Αρα, τρία, για να αυξηθεί το ΑΕΠ χρειάζονται επενδύσεις (διαφορετικά θα αυξάνονται μόνο οι τιμές), που σήμερα είναι χαμηλές, αντιστοιχούν στο 14% του ΑΕΠ. Δεν αρκεί να παράγουμε γενικώς, γιατί το κρίσιμο είναι να παράγουμε διεθνώς εμπορεύσιμα αγαθά, τέσσερα.

Η Ελλάδα, μια χώρα με ανησυχητικό έλλειμμα στο ισοζύγιο πληρωμών και υπερχρέωση-ρεκόρ, δεν έχει θέσει τέτοιους στόχους, ούτε διαθέτει κάποιο ανάλογο σχέδιο. Ισως, μάλιστα, έχουμε πάει λίγο πίσω. Την τελευταία τριετία μοιράστηκαν πάνω από 60 δισ. ευρώ στο όνομα της διάσωσης της οικονομίας και της στήριξης της κοινωνίας, με κριτήρια χαλαρά, όχι τόσο διαφανή, δίκαια ή αναπτυξιακά. Ετσι μπορεί να κερδίζονται εκλογές, ωστόσο προκαλούνται παρενέργειες και δυναμώνουν αυταπάτες. Διαδεδομένη μεταξύ αυτών η αυταπάτη ότι η οικονομία έχει τεθεί σε τροχιά ανάπτυξης, ενώ, βασικά, η οικονομία φουσκώνει από την πληθώρα δημόσιου ντόπιου ή ευρωπαϊκού χρήματος χωρίς να αλλάζει δομικά. Το παραδοσιακό, παρασιτικό μοντέλο είναι εδώ – μαζί και οι στυλοβάτες του. Αυτό καθρεφτίζεται στο μεγάλο έλλειμμα του ισοζυγίου πληρωμών.