- Της Κύρας Αδάμ
Πρόκειται για το έργο ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας, Κύπρου, Ισραήλ με την ονομασία GREATSEA INTERCONNECTOR (GSI), που βαραίνει οικονομικά την Ελλάδα και την Κύπρο, αλλά έχει τη λεκτική υποστήριξη των ΗΠΑ, Ισραήλ και Αιγύπτου.
Η ταυτότητα και μόνο του έργου το καθιστά διεθνώς μοναδικό: Η ιδέα του έργου ξεκίνησε από ιδιωτική πρωτοβουλία το 2012, αλλά παραμερίστηκε τα επόμενα έτη, καθώς φούντωσαν οι προσδοκίες για τα μεγάλα κοιτάσματα υδρογονανθράκων στην ΑΟΖ της Κύπρου, που δεν έχουν ευοδωθεί. Στη συνέχεια το έργο πωλήθηκε στον ΑΔΜΗΕ και εξασφαλίστηκε καταρχήν η συμμετοχή και της Ε.Ε.
– Το έργο έχει συνολικό μήκος 1.300 χλμ. (Ελλάδα, Κύπρος, Ισραήλ). Το μεγαλύτερο θαλάσσιο βάθος για τα καλώδια υπολογίζεται σε 3.000 m, κατά προσέγγιση. Ο GSI και οι έρευνες για την πόντιση των καλωδίων θα γίνει σε αχαρτογράφητα νερά στο μεγαλύτερο μήκος του από τις δυτικές ακτές της Κύπρου μέχρι την Κρήτη (όπως φαίνεται στον επίσημο χάρτη του ΑΔΜΗΕ). Και τούτο διότι σε αυτή την τεράστια θαλάσσια περιοχή δεν υπάρχει καμία οριοθετημένη περιοχή ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας και Κύπρου, με την Τουρκία να διεκδικεί την περιοχή ως «τουρκική ΑΟΖ» λόγω «Γαλάζιας Πατρίδας», αυξάνοντας κατακόρυφα το γεωπολιτικό ρίσκο.
– Το κόστος υλοποίησης του έργου υπολογίζεται καταρχήν σε 2 δισ. ευρώ, με συμφωνημένη χρηματοδότηση από την Ε.Ε. σε 657 εκατ. ευρώ. Το κόστος των 2 δισ. ευρώ έχει υπολογιστεί χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η μεγάλη πιθανότητα διακοπής ή παρεμπόδισης ή ανάμειξης της Τουρκίας στις έρευνες και στην πόντιση των καλωδίων.
– Στην περίπτωση κατά την οποία το αρχικό κόστος του έργου λόγω γεωπολιτικών εμποδίων αυξηθεί, το ποσό θα βαρύνει την Ελλάδα και την Κύπρο. Με την Ελλάδα να έχει ασκήσει μέχρι πρότινος «αποικιοκρατικής μορφής» πίεση στην Κύπρο να αναλάβει αυτή να «πληρώσει το μάρμαρο».
– Η κατασκευή του ηλεκτρικού καλωδίου, συνολικού κόστους 1,4 δισ. ευρώ, έχει αναληφθεί από τη γαλλική εταιρία ΝΕΧΑΝΣ, με την ελπίδα ολοκλήρωσης του έργου το 2029, χωρίς να υπολογίζονται καθυστερήσεις από γεωπολιτικό ρίσκο, δηλαδή την Τουρκία.
– Η πόντιση του καλωδίου ανατίθεται σε ιταλική εταιρία.
Το έργο ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας, Κύπρου, Ισραήλ ήδη από τη γένεσή του εμπεριέχει τον κίνδυνο διακοπής – ακύρωσης – επαναδιαπραγμάτευσής του, ανάλογα με την εκδήλωση ή όχι του γεωπολιτικού ρίσκου που θα προκληθεί από την Τουρκία.
Η παραδοχή αυτή κάνει το έργο αυτό απολύτως ιδιαίτερο, καθώς η υλοποίησή του δεν περιλαμβάνει μόνο τους φυσικούς και τεχνολογικούς κινδύνους, εμπόδια, καθυστερήσεις στην κατασκευή του (παράγοντες αρνητικούς που μπορεί να αντιμετωπίσει κάθε έργο του μεγέθους αυτού), αλλά και τα σχέδια – καπρίτσια – πολιτικές απαιτήσεις – πιθανότητα στρατιωτικής εμπλοκής της Τουρκίας στο έργο, καίτοι η Αγκυρα δεν συμμετέχει στην κατασκευή του, ούτε την αφορά.
Ο δυνάμει υπαρκτός γεωπολιτικός κίνδυνος από την Τουρκία και μάλιστα εν όψει της πολυδιαφημισμένης αλλά αόρατης, για την ώρα, επανάληψης των διαπραγματεύσεων για το Κυπριακό έχει κάνει την κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας ιδιαιτέρως προσεκτική, επιφυλακτική και δύσπιστη απέναντι στην ενθουσιώδη διάθεση του ελληνικού ΑΔΜΗΕ να προχωρήσει άμεσα το έργο. Χωρίς η ελληνική κυβέρνηση να δείχνει καμιά διάθεση να ασχοληθεί με το χάσκον θέμα της οριοθέτησης ΑΟΖ Ελλάδας – Κύπρου, ενώ η Ελλάδα δεν τολμά να ξεμυτίσει (περίπτωση Κάσου) έξω από τα χωρικά ύδατα και να μπει στην απολύτως νόμιμη και διεθνώς αναγνωρισμένη ελληνική ΑΟΖ στο πλαίσιο της ελληνο-αιγυπτιακής Συμφωνίας ΑΟΖ μεταξύ 26ου και 28ου Μεσημβρινού.
Η Λευκωσία όλο το τελευταίο διάστημα έχει δεχτεί «πολιτικό μπούλινγκ» από την Αθήνα -με τις πιέσεις και της Ουάσινγκτον– να εμπλακεί πλήρως στην κατασκευή του GSI, τουτέστιν να βάλει βαθιά το χέρι στην τσέπη του επίσημου κυπριακού κορβανά για τη χρηματοδότηση του έργου.
Ο «καβγάς», που κρατήθηκε εν πολλοίς μακριά από τη δημοσιότητα, ήταν ο προβληματισμός της Λευκωσίας ποιος θα πληρώσει τα σπασμένα του έργου, αν η Τουρκία παρεμποδίσει με πολλούς τρόπους την πόντιση του ηλεκτρικού καλωδίου, με άλλα λόγια ποιος θα πληρώσει το γεωπολιτικό κόστος για την υλοποίηση ή όχι του έργου.
Ο ΑΔΜΗΕ έχει πιέσει τη Λευκωσία να αποδεχτεί η Κύπρος το κόστος της ζημίας κατά 63% και η Ελλάδα κατά 37%, με το πρόχειρο επιχείρημα ότι η Κύπρος θα ωφεληθεί πολύ περισσότερο από το έργο απ’ ό,τι η Ελλάδα και θεωρητικώς η Λευκωσία θα έχει την «κάλυψη» (;) της Ε.Ε. στο έργο αυτό.
Οι διαπραγματεύσεις, με αντιτιθέμενες θέσεις -μεταξύ Αθήνας και Λευκωσίας-, γεγονός που δύσκολα ανιχνεύεται όλη την προηγούμενη περίοδο μέχρι σήμερα, έληξαν μόνο την περασμένη Τρίτη, όταν οι δύο πλευρές κατέληξαν σε συμφωνία. Σύμφωνα με αυτή, η Λευκωσία δέχτηκε να καταβάλει 25 εκατ. ευρώ ετησίως για πέντε χρόνια, ήτοι 125 εκατ. ευρώ μέχρι τη θεωρητική ολοκλήρωση του έργου το 2029, για να καταστεί το έργο βιώσιμο, όπως απαιτούσε ο ΑΔΜΗΕ. Ομως, η Λευκωσία «πήρε το αίμα της πίσω» εξαναγκάζοντας τον ΑΔΜΗΕ να δεχτεί ότι στην περίπτωση που το κόστος του έργου, 2 δισ. ευρώ, ξεπεράσει το ποσό αυτό λόγω γεωπολιτικού ρίσκου και μη ευθύνης του ΑΔΜΗΕ, τότε το επιπλέον κόστος θα επιμεριστεί 50%-50% ανάμεσά στις δύο πλευρές.
Η ενδεχόμενη αύξηση της χρηματοδότησης του έργου θα βαρύνει τους καταναλωτές ηλεκτρικής ενέργειας και στην Ελλάδα και στην Κύπρο. Τουτέστιν οι Ελληνες και οι Κύπριοι καταναλωτές θα κληθούν «να πληρώσουν αυτοί το μάρμαρο», είτε ολοκληρωθεί είτε όχι το έργο αυτό.
Σημειώνεται ακόμα ότι η Λευκωσία δεν έχει άρει όλες τις επιφυλάξεις της και γι’ αυτό παραμένει μετέωρη -και μετά τη συνάντηση Μητσοτάκη – Χριστοδουλίδη την περασμένη Πέμπτη- η πιθανότητα συμμετοχής της Κύπρου στο μετοχικό κεφάλαιο του GSI που μετατίθεται για αργότερα. Κατ’ αυτόν τον τρόπο η Κύπρος εξακολουθεί να διατηρεί τις επιφυλάξεις της για την κατασκευή του έργου και τη βιωσιμότητά του.
«Κύβος του Κιούμπρικ» η ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου, Τουρκίας
Το έργο ηλεκτρικής σύνδεσης Ελλάδας, Κύπρου, Ισραήλ εν τη γενέσει του ακόμα αντιμετωπίζει τεράστιο γεωπολιτικό ρίσκο, που, σύμφωνα με τους συμβαλλομένους, μπορεί ακόμα και να ακυρώσει το έργο ανά πάσα στιγμή. Αυτό το γεωπολιτικό ρίσκο είναι η Τουρκία.
Ο λόγος είναι ότι η πόντιση του καλωδίου, αν και όποτε μπορέσουν οι επιστημονικές έρευνες να ολοκληρωθούν απρόσκοπτα, θα γίνει σε αχαρτογράφητα νερά, αφού δεν έχουν οριοθετηθεί ΑΟΖ μεταξύ των παράκτιων κρατών.
– Δεν υπάρχει οριοθετημένη ΑΟΖ Ελλάδας – Κύπρου.
– Δεν υπάρχει οριοθετημένη ΑΟΖ Κύπρου – Τουρκίας.
– Δεν υπάρχει οριοθετημένη ΑΟΖ Ελλάδας – Τουρκίας στην περιοχή του Καστελόριζου.
Η Λευκωσία έχει φροντίσει προ πολλού χρόνου να οριοθετήσει ΑΟΖ με όλες τις χώρες (πλην Τουρκίας) στην ανατολική Μεσόγειο. Η Κύπρος δεν έχει οριοθετημένη ΑΟΖ στις δυτικές ακτές της νήσου, περιμένοντας, επί ματαίω, δεκαετίες ολόκληρες την κίνηση της Ελλάδας να προχωρήσει σε οριοθέτηση ΑΟΖ Ελλάδας – Κύπρου.
Η οριοθέτηση αυτή δεν πρόκειται να γίνει ποτέ, με πλήρη ευθύνη της ελληνικής κυβέρνησης, η οποία έχει ατύπως παραχωρήσει τις διεκδικήσεις των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων επί της ΑΟΖ στην Τουρκία, από τον 28ο μέχρι τον 30ό Μεσημβρινό.
Επιπροσθέτως πρέπει να τονιστεί ότι η ελληνική κυβέρνηση ουδέποτε έχει ενημερώσει τον ΟΗΕ με την κατάθεση συντεταγμένων για τις ελληνικές διεκδικήσεις (claim) επί της δυνάμει ΑΟΖ μέχρι τον 30ό Μεσημβρινό.
Η «πηγή του κακού» είναι η μέχρι τώρα άρνηση της κυβέρνησης να καταγγείλει επισήμως στον ΟΗΕ την παράνομη Τ/Λ ΑΟΖ, η οποία, αντιθέτως, από τον Ιανουάριο 2021 έχει αναρτηθεί στους επίσημους πίνακες του ΟΗΕ, βρίσκεται σε ισχύ και αναγνωρίζεται διεθνώς, πλην Ελλάδας. Δι’ αυτού του τρόπου έχει στραγγαλιστεί η ΑΟΖ του Καστελόριζου, με τον επιπρόσθετο λόγο ότι το 2019 η κυβέρνηση «πέταξε» τις ανατολικές ακτές Ρόδου και το Καστελόριζο στη Μεσόγειο, όπου η Τουρκία έχει 12 ν.μ. χωρικά ύδατα έναντι των ελληνικών 6 ν.μ. Με «ελεύθερη» και επισημοποιημένη την Τ/Λ ΑΟΖ η Αθήνα έχει αφήσει στην Αγκυρα την ελευθερία κινήσεων ανατολικά του 28ου Μεσημβρινού, αποστερώντας από την Κύπρο κάθε απόπειρα οριοθέτησης ΑΟΖ με την Ελλάδα. Επιπροσθέτως η ελληνική κυβέρνηση στη Βουλή έχει δηλώσει ότι υπερασπίζει την κυριαρχία μέχρι τα 6 ν.μ. των χωρικών υδάτων και δι’ αυτού του τρόπου η κυβέρνηση έχει ατύπως παραχωρήσει τις διεκδικήσεις ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων επί της ΑΟΖ στην Τουρκία από τον 28ο ως τον 30ό Μεσημβρινό.
Το καλώδιο ηλεκτρικής σύνδεσης Ελλάδας – Κύπρου δεν μπορεί να περάσει μέσα από την Τ/Λ ΑΟΖ διότι, σύμφωνα με το Δίκαιο της Θάλασσας, κανένα τρίτο παράκτιο κράτος δεν μπορεί να παραβιάσει τα κυριαρχικά δικαιώματα στην ΑΟΖ άλλου παράκτιου κράτους, εν προκειμένω να περάσει ελληνικό καλώδιο από την τουρκική ΑΟΖ. Το ηλεκτρικό καλώδιο θα μπορούσε να περάσει νομίμως από τη νόμιμη ελληνική ΑΟΖ, που είναι τμήμα της ελληνο-αιγυπτιακής ΑΟΖ. Κάτι τέτοιο, όμως, δεν μπορεί να γίνει, διότι μεγάλο τμήμα της ελληνικής ΑΟΖ επικαλύπτεται από την Τ/Λ ΑΟΖ, επομένως Ελλάδα και Τουρκία έχουν αντικρουόμενα συμφέροντα, σε διεθνώς αναγνωρισμένες ΑΟΖ. Ακόμα και στην περίπτωση που Αθήνα και Αγκυρα κατέληγαν σε διαπραγμάτευση για την ΑΟΖ μεταξύ 26ου και 30ού Μεσημβρινού, αυτό θα απαιτούσε πολύ χρόνο, που υπερβαίνει το οικονομικό όριο αντοχής του έργου GSI.
Ουδείς, βεβαίως, μπορεί να λησμονεί την επικίνδυνη και πονηρή πρόταση Ερντογάν για μια ευρεία διάσκεψη όλων των παράκτιων χωρών της ανατολικής Μεσογείου για τη ρύθμιση και των θεμάτων ενέργειας. Η προϋπόθεση της Αγκυρας είναι η ισότιμη συμμετοχή του ψευδοκράτους και ο σεβασμός των κυριαρχικών δικαιωμάτων του σε ολόκληρη την Κύπρο…
