Η πιο επικερδής ημέρα της αγοράς μετατράπηκε σε ημέρα παράλυσης, εξαιτίας της κατάρρευσης των τραπεζικών συστημάτων – Η κοινωνία βρέθηκε όμηρος ενός μηχανισμού που αποδείχθηκε ούτε αξιόπιστος ούτε ανθεκτικός...
Η Black Friday ανέδειξε με τον πιο ωμό τρόπο πόσο ευάλωτη έχει γίνει η ελληνική κοινωνία απέναντι στις τράπεζες. Μέσα σε λίγες ώρες, το τραπεζικό σύστημα, που εδώ και χρόνια πλασάρεται ως «σύγχρονο» και «ψηφιακά αναβαθμισμένο», κατέρρευσε υπό το βάρος μιας συνηθισμένης αιχμής συναλλαγών. Το αποτέλεσμα ήταν μια γενικευμένη παράλυση της αγοράς, με τις πληρωμές να σταματούν, τις ηλεκτρονικές συναλλαγές να παγώνουν και χιλιάδες πολίτες και επαγγελματίες να βρίσκονται ξαφνικά σε κατάσταση ομηρίας. Η ημέρα που περιμένει όλος ο εμπορικός κόσμος για να ανασάνει οικονομικά, μετατράπηκε σε τρανταχτή απόδειξη της δομικής ανεπάρκειας ενός συστήματος που χτίστηκε για να μειώσει κόστος και υπηρεσίες, όχι για να αντέχει.
Όταν η κοινωνία μένει μετέωρη: οι πραγματικές συνέπειες του μπλακ άουτ
Το τραπεζικό μπλακ άουτ δεν ακινητοποίησε μόνο την αγορά. Επηρέασε κάθε πτυχή της καθημερινής ζωής: ανθρώπους που δεν μπορούσαν να μετακινηθούν, επειδή δεν λειτουργούσαν τα συστήματα πληρωμών στα μέσα μεταφοράς· ασθενείς που έχασαν εξετάσεις επειδή δεν μπορούσαν να πληρώσουν· επαγγελματίες που είδαν παραγγελίες να ακυρώνονται, μεταφορές να σταματούν και έσοδα να εξαφανίζονται. Ακόμη και δόσεις δανείων που έπρεπε να πληρωθούν στο τέλος του μήνα έμειναν απλήρωτες, με τον κίνδυνο προσαυξήσεων να κρέμεται πάνω από ανυποψίαστους πολίτες. Μια ολόκληρη χώρα βρέθηκε για ώρες σε κατάσταση απόγνωσης, αναρωτώμενη πόσο θα διαρκέσει το χάος και πόσο ασφαλές είναι τελικά το πλαίσιο στο οποίο έχουμε υποχρεωθεί να ζούμε.
Κατέρρευσε ο μύθος της «ψηφιακής υπεροχής» των τραπεζών
Η κρίση αποκάλυψε ότι ο μύθος της τεχνολογικής υπεροχής των τραπεζών ήταν ακριβώς αυτό: μύθος. Οι υποδομές, αντί να στηρίζουν μια χώρα που έχει εξαναγκαστεί σε πλήρη ψηφιακή εξάρτηση, αποδείχθηκαν εύθραυστες, ανεπαρκείς και εντελώς απροετοίμαστες για πραγματικές συνθήκες υψηλής ζήτησης. Οι τράπεζες τα τελευταία χρόνια έχουν μειώσει καταστήματα, έχουν περιορίσει προσωπικό, έχουν μεταφέρει το βάρος των συναλλαγών στους πολίτες και έχουν γεμίσει τις καθημερινές ανάγκες με προμήθειες και χρεώσεις, στηρίζοντας ένα μοντέλο που ωφελεί μόνο τις ίδιες. Όταν όμως το σύστημα «στράγγισε», ολόκληρη η χώρα βρέθηκε χωρίς πρόσβαση στα δικά της χρήματα, αποδεικνύοντας ότι η περίφημη «ψηφιακή μετάβαση» ήταν απλώς ένα φτηνό περιτύλιγμα πάνω από μία κατασκευή χωρίς θεμέλια.
Δεν πρόκειται για τεχνική δυσλειτουργία αλλά για δομική αποτυχία
Το πιο ανησυχητικό στοιχείο αυτού του φαινομένου είναι πως δεν ήταν απρόβλεπτο. Αν ένα τραπεζικό σύστημα καταρρέει απλώς επειδή συμπίπτουν οι μισθοδοσίες, τα επιδόματα και οι αυξημένες αγορές μιας ημέρας, τότε δεν μιλάμε για «τεχνικό πρόβλημα». Μιλάμε για δομική αποτυχία, για πλήρη απουσία ανθεκτικότητας, για έναν μηχανισμό που λειτουργεί οριακά, μέχρι τη στιγμή που κάτι το πιέζει. Η κοινωνία έμεινε εκτεθειμένη επειδή δεν υπήρξε πρόβλεψη, δεν υπήρξε θωράκιση, δεν υπήρξε επαρκής έλεγχος ενός συστήματος που έχει καταστεί υποχρεωτικό για όλους. Η κατάρρευση ανέδειξε ότι το κράτος και οι τράπεζες έχουν οδηγήσει τους πολίτες σε ένα περιβάλλον όπου ακόμη και η πρόσβαση στα χρήματά τους αποτελεί υπόθεση τύχης.
Η κραυγαλέα ανισότητα: ο πολίτης πληρώνει για όλα, η τράπεζα για τίποτα
Η πιο εξοργιστική διάσταση της υπόθεσης είναι ότι ενώ οι τράπεζες χρεώνουν για κάθε συναλλαγή, προσθέτουν τέλη για κάθε καθυστέρηση και απειλούν με πλειστηριασμούς ακόμη και για ελάχιστες οφειλές, όταν εκείνες προκαλούν ζημία στην κοινωνία δεν λογοδοτούν σε κανέναν. Ο πολίτης που καθυστερεί την πληρωμή μιας δόσης τιμωρείται άμεσα. Η τράπεζα που καθυστερεί την πληρωμή χιλιάδων δόσεων την ίδια μέρα, απλώς ζητά «κατανόηση». Αυτή η ασυμμετρία ευθύνης δεν αποτελεί μόνο ηθικό πρόβλημα. Είναι θεσμική στρέβλωση που θέτει σε κίνδυνο την ίδια τη λειτουργία της οικονομίας. Η κοινωνία πληρώνει την ψηφιακή μετάβαση, αλλά οι τράπεζες απολαμβάνουν την απόλυτη ασυλία.
Η πρόσβαση στα χρήματά μας δεν είναι εγγυημένη — και αυτό είναι επικίνδυνο
Το τραπεζικό μπλακ άουτ απέδειξε ότι η πρόσβαση στα χρήματα μας δεν είναι αυτονόητη. Είναι υπό τον όρο λειτουργίας ενός συστήματος το οποίο, όπως φάνηκε, επιδέχεται κατάρρευση ανά πάσα στιγμή. Σε μια χώρα που έχει υποχρεώσει τους πολίτες σε πλήρη ψηφιακή εξάρτηση, όπου η φυσική παρουσία στις τράπεζες έχει ουσιαστικά καταργηθεί, η κατάρρευση αυτή δεν είναι «ατυχία». Είναι κίνδυνος για την κοινωνική σταθερότητα. Η Ελλάδα ζει πια σε μια συνθήκη όπου η λειτουργία της οικονομίας εξαρτάται από servers και εφαρμογές που δεν μπορούν να σηκώσουν το βάρος μιας απλής Black Friday.
Ώρα για λογοδοσία, ευθύνες και αποζημιώσεις
Η κατάσταση αυτή δεν μπορεί να μείνει χωρίς συνέπειες. Μια ολόκληρη χώρα παρέλυσε και δεν μπορεί να «ξεχαστεί» επειδή το πρόβλημα διορθώθηκε μετά από ώρες. Πρέπει να αναζητηθούν ευθύνες. Πρέπει να υπάρξει λογοδοσία από όσους έχουν την ευθύνη του συστήματος. Πρέπει να υπάρξουν αποζημιώσεις για επαγγελματίες και πολίτες που υπέστησαν ζημία. Πρέπει να διαμορφωθεί ένα νέο πλαίσιο εποπτείας που να υποχρεώνει τις τράπεζες να επενδύουν πραγματικά στην ασφάλεια και στη σταθερότητα των υποδομών τους. Η κοινωνία δεν μπορεί να συνεχίσει να ζει με τη λογική του «όταν πέσει το σύστημα, περιμένετε».
Το συμπέρασμα: το πάρτι τελείωσε — και πρέπει να το καταλάβουν όλοι
Η Black Friday δεν αποκάλυψε απλώς μια τεχνική αδυναμία. Αποκάλυψε την επικίνδυνη εξάρτηση μιας ολόκληρης χώρας από ένα σύστημα που δεν έχει την αντοχή ούτε την υπευθυνότητα που απαιτείται. Η ασυλία των τραπεζών πρέπει να τελειώσει. Η κοινωνία δεν μπορεί να είναι το θύμα και οι τράπεζες οι μόνιμοι κερδισμένοι. Η κατάρρευση αυτή πρέπει να γίνει αφετηρία αλλαγών, όχι μια ακόμη υπόθεση που θα ξεχαστεί. Η ευκαιρία για αληθινή διόρθωση είναι τώρα — και θα είναι εγκληματικό λάθος να χαθεί.