Γιάννης Μάρκοβιτς
Όσο περνάει ο καιρός και απομακρυνόμαστε από τις εκλογικές αναμετρήσεις και επιστρέφουμε στην κανονικότητα της καθημερινότητας – από την οποία εν προκειμένω δεν βγήκαμε ποτέ, απλά φαντασιωθήκαμε ότι μέσα από την εκλογική
διαδικασία μπορούσε ως δια μαγείας η ζωή μας να αποκτήσει μυθιστορηματική διάσταση – μπορούμε να ανοίξουμε την συζήτηση για την «επόμενη ημέρα».
Μια επόμενη ημέρα που μας βρίσκει έτοιμους να υποβάλουμε φορολογικές δηλώσεις και να αναλογισθούμε – για μια ακόμη φορά – εάν «τελικά πήρα ή έβγαλα τόσα χρήματα, αλλά οι τσέπες μου είναι άδειες και μου ζητούν να πληρώσω και από πάνω»; Μια επόμενη ημέρα που μας επαναφέρει τους καθημερινούς εφιάλτες, μας κάνει λιγότερο αισιόδοξους και περισσότερο φοβισμένους. Που μοιάζει με όλες τις προηγούμενες και δεν προοιωνίζει κάτι διαφορετικό.

Η πολιτική συνεχίζει να κοιτάζει αφ’ υψηλού τους πολίτες, η εξουσία με προπέτεια μας δείχνει με το δάχτυλο και μας εγκαλεί στη σωφροσύνη, οι σχολιαστές και οι ειδήμονες των οκτώ αισθάνονται εφησυχασμένοι για τη διατήρηση της «Βαστίλης», η παιδεία αγκομαχάει μέσα από το άγχος και το άδηλο μέλλον των παιδιών της καθώς αυτά υποβάλλονται σε αλλεπάλληλες εξετάσεις και κρίσεις, η υγεία αντιλαμβάνεται ότι το ΠΕΔΥ της παραμένει ορφανό και η κοινωνία στέκεται μετέωρη και αμφίβολη για το πόσο ορθή είναι η κρίση της.
Η απομάκρυνση από το «εκλογικό ταμείο» φέρνει φτώχεια, ανέχεια και υστέρηση. Είναι αδύνατη η επιστροφή σε αυτό, απαγορεύεται να ζητήσεις τα ρέστα σου και δεν επιτρέπεται να αλλάξεις την επιλογή σου. Σε αντίθεση με τις καθημερινές μας επιλογές που έχουν τη δυνατότητα της διαφοροποίησης, της απόρριψης, της αλλαγής ή οποιασδήποτε κίνησης που μπορεί να είναι σε αντίθετη κατεύθυνση με την αρχική επιλογή, η ψήφος στις εκλογές είναι μη αναστρέψιμη. Οδηγεί σε ένα αναπόδραστο τελικό αποτέλεσμα.
Αυτό δεν το γνωρίζουμε εκ των προτέρων, μπορεί να το υποψιαζόμαστε, να θεωρούμε ότι οι δημοσκοπήσεις μας το λένε, αλλά μόνο με το άνοιγμα της κάλπης μαθαίνουμε τι μας έδωσε η ψήφος. Ανεξάρτητα από τα συναισθήματα που βιώνουμε με την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων, η παρέλευση των ημερών από την μεγαλειώδη ή την απογοητευτική Κυριακή (η εμφάνιση του θετικού ή αρνητικού θυμικού εξαρτάται από το τι ψηφίσαμε και τι στο τέλος συνέβη), φέρνει μπροστά μας τις απαιτήσεις της καθημερινότητας. Τους λογαριασμούς του νερού και του ηλεκτρικού, τα χαράτσια και τους φόρους, τα δάνεια και τις οφειλές, τα ψώνια για το καθημερινό τραπέζι και τις ανάγκες για την ελάχιστη διαβίωση.
Αυτά δεν επηρεάζονται από την εκλογική διαδικασία και το περιστασιακό τους «πάγωμα», δεν είναι παρά ένα αέναο πολιτικό «κόλπο» των κυβερνώντων να μην δυσαρεστήσουν το εκλογικό τους «πελάτη», πριν με την ψήφο του αυτός επιλέξει ποιο κόμμα θέλει. Τα «κόλπα» των αστικών κομμάτων δεν διαφέρουν από τις κλασσικές τεχνικές μάρκετινγκ και πωλήσεων.
Η πολιτική συμπεριφορά, δεν είναι απέχει πολύ από την καταναλωτική συμπεριφορά. Σύμφωνα με τη δεύτερη, ο καταναλωτής δέχεται διάφορα ερεθίσματα που τον οδηγούν στην απόφασή του για κατανάλωση. Ερεθίσματα που έχουν να κάνουν με το προϊόν, την τιμή του, τη διαθεσιμότητα και τις προωθητικές ενέργειες που γίνονται γι’ αυτό. Επίσης, ερεθίσματα που έχουν σχέση με την οικογένειά του, τον κοινωνικό του περίγυρο, την κοινωνική και οικονομική κατάστασή του, την ηλικία, του φύλο, αλλά και τις πολιτικές και αξιακές επιλογές και προτιμήσεις.
Τα συμπεριφορικά στοιχεία και η προσωπικότητα του καταναλωτή παίζουν το δικό τους ρόλο στην απόφαση που λαμβάνει (η συμπεριφορά, τα κίνητρα, ο τρόπος ζωής, οι αντιλήψεις, η γνώση, η εμπειρία). Αυτά τον οδηγούν να αποφασίσει τι θα αγοράσει και αυτή η διαδικασία επηρεάζεται από το αρχικό στάδιο όπου σε αυτό, διαπιστώνει ότι έχει ένα πρόβλημα ή μια ανάγκη την οποία θέλει να ικανοποιήσει ή να εξαφανίσει. Στη συνέχεια γίνεται η λεγόμενη «έρευνα αγοράς» μεταξύ διαφορετικών, εναλλακτικών επιλογών, η αξιολόγηση των ευρημάτων της έρευνας, η επιλογή του προϊόντος που ο καταναλωτής θεωρεί ως καλύτερο, περισσότερο επιθυμητό ή προτιμότερο και στο τέλος έρχεται η αποτίμηση που ο ίδιος κάνει αφού έχει χρησιμοποιήσει το προϊόν που αγόρασε.
Όλα τα παραπάνω, φτιάχνουν αυτό που ονομάζεται «μοντέλο καταναλωτικής συμπεριφοράς». Και επειδή φαίνεται αρκετά ορθολογικό, είπαν ότι πέραν όλων αυτών, υπάρχει και το λεγόμενο «μαύρο κουτί» που κανείς δεν ξέρει τι περιέχει και τι συμβαίνει εκεί και αυτό βρίσκεται στο μυαλό του καταναλωτή. Γιατί όσο η λογική μας οδηγεί στην καλύτερη ή σοφότερη επιλογή, το θυμικό και η παρόρμηση μπορούν να «φέρουν τα πάνω-κάτω».
Γιατί αναφέρομαι σε όλα τα παραπάνω; Γιατί αν αλλάξουμε την λέξη καταναλωτική με την λέξη εκλογική και το προϊόν με το πολιτικό κόμμα, κατά βάση, δύσκολα θα βρεθούν ουσιώδεις διαφορές. Όπως έγραψα και στην αρχή, η καθοριστική διαφορά είναι ότι στην αγορά του προϊόντος, η αρνητική αποτίμησή του οδηγεί σε διαφοροποίηση της επιλογής που γίνεται την επόμενη φορά, ενώ με την εκλογική συμπεριφορά, τα αρνητικά συμβάντα της καθημερινότητας βιώνονται άμεσα, χωρίς να οδηγούν πάντοτε σε άλλη επιλογή.
Εκτός κι εάν, όπως ο καταναλωτής επηρεάζεται από τη διαφήμιση και νομίζει ότι έχει ανάγκες για να αγοράζει προϊόντα και υπηρεσίες εντελώς άχρηστα για μια καθώς πρέπει διαβίωση, έτσι και ο εκλογέας επηρεάζεται από τις υποσχέσεις και τις πιέσεις ώστε να επιλέξει εκείνους που του χειροτερεύουν τη ζωή. Αυτή η κατά τα φαινόμενα «ανώμαλη» εκλογική συμπεριφορά, δεν ερμηνεύεται με λογικά επιχειρήματα, αλλά αφορά στο προαναφερόμενο «μαύρο κουτί» που είναι στο μυαλό του πολίτη.
Και επειδή όποιος στοχεύει στην εξουσία και προσδοκάει να είναι η πλειοψηφική επιλογή των εκλογέων, εκτός από λογικά ή αποδεικνυόμενα επιχειρήματα και θέσεις, πρέπει να «παρέμβει» στο συναίσθημα και στο θυμικό των ανθρώπων που επιλέγουν. Σε διαφορετική περίπτωση, ένα κομμάτι του εκλογικού σώματος θα ψάχνει την ψήφο του μέσα στο «μαύρο κουτί», θα επιλέγει με το θυμικό ή με τον φόβο και την απειλή και μετά θα μετανιώνει για αυτό που έκανε.
Μόνο που σε αυτή την συμπεριφορά, η διόρθωσή της δεν μπορεί να γίνει άμεσα, όπως συμβαίνει με την καταναλωτική συμπεριφορά, αλλά παραμένει αδιόρθωτη, προβληματική και για κάποιους ενοχική. Η επόμενη μέρα δεν είναι διαφορετική από τις προηγούμενες, όσο και εάν μερικοί πίστεψαν ότι όπως το «μαγικό χέρι της αγοράς» θα διορθώσει τις αδικίες και τα λάθη, έτσι και με ένα «μαγικό ραβδί» θα αλλάξει η ζωή μας.http://panosz.wordpress.com/2014/05/30/markovic/